Okręt podwodny

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Okręt podwodny - klasa okrętów przystosowanych do pływania pod wodą (potocznie i błędnie używane określenie łódź podwodna jest rusycyzmem od podwodnaja łodka).

Spis treści

1 Konstrukcja i uzbrojenie
2 Historia
3 Rozwój okrętów podwodnych (ważniejsze konstrukcje)
4 Polskie okręty podwodne
5 Filmy
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Konstrukcja i uzbrojenie

Okręty podwodne buduje się na trzy sposoby:

Dwukadłubowe - kadłub naciskotrwały jest całkowicie obudowany drugim kadłubem tzw. lekkim. (np. ORP Orzeł)
Półtorakadłubowe - kadłub naciskotrwały jest tylko częściowo osłonięty kadłubem lekkim. (ORP Wilk)
Jednokadłubowe. (ORP Dzik)

Są też wyjątki, np. radzieckie okręty atomowe - nosiciele pocisków balistycznych typu Akuła (Projekt 941, ozn. NATO "Typhoon") zbudowane na bazie dwóch równoległych kadłubów naciskotrwałych obudowanych wspólnym kadłubem lekkim.

Kadłub naciskotrwały (sztywny) jest zasadniczą częścią okrętu. Zbudowany z grubych blach i podzielony na kilka przedziałów wodoszczelnych, zawiera w sobie wszystkie główne mechanizmy okrętowe. W czasie pływania przebywa w nim załoga. Od grubości jego poszycia i wytrzymałości zależy głębokość, na jaką będzie zdolny zanurzyć się okręt. Na kadłubie zabudowana jest mała nadbudówka, nazywana kioskiem, służąca do prowadzenia wachty w położeniu nawodnym i osłaniająca schowane anteny i peryskopy. W kiosku dużych okrętów podwodnych często też znajduje się specjalna kapsuła ratunkowa, umożliwiająca ewakuowanie całej załogi okrętu.

Okręt podwodny płynąc w położeniu nawodnym posiada dodatnią pływalność, więc aby mógł zejść pod wodę, konieczne jest przybranie pływalności zerowej lub ujemnej. Do tego celu służą zbiorniki balastowe, napełniane wodą zaburtową. W zależności od typu okrętu są one umieszczane albo w przestrzeni pomiędzy kadłubami (o.p. dwu- i półtorakadłubowe) lub w kadłubie naciskotrwałym (okręty jednokadłubowe). Oprócz głównych zbiorników balastowych, służących do obciążania okrętu w celu zanurzenia, o.p. ma na dziobie i rufie specjalne zbiorniki (tzw. balasty trymowe), służące do wyważania (trymowania) okrętu. Do zmiany głębokości zanurzenia okręt podwodny używa sterów głębokości. Każdy o.p. posiada dwie pary takich sterów: dziobowe (obecnie czasem umieszczane na kiosku) oraz rufowe. Stery dziobowe służą do kierowania zanurzeniem, natomiast rufowe do wyrównywania trymów.

Napęd okrętu podwodnego zależy od jego wielkości i rozwoju technologicznego państwa, w którym jest budowany. W chwili obecnej najczęściej stosuje się następujące rodzaje napędu:

klasyczny (silniki spalinowe i elektryczne),
atomowy.

W okrętach atomowych reaktory wytwarzają parę, która napędza turbiny. Turbiny poprzez mechaniczną przekładnię napędzają wały (wały) napędowe i śrubę (taki napęd dominuje w amerykańskim i brytyjskim budownictwie okrętowym) W innym wariancie transmisji turbiny napędzają generatory elektryczne, dostarczające energii dla silników elektrycznych napędzających śrubę (wariant stosowany na okrętach francuskich i chińskich). Układ ten eliminuje przekładnię redukcyjną, będącą źródłem hałasu. Napęd klasyczny wykorzystuje silniki spalinowe (Diesla) do poruszania okrętu na powierzchni. Są one połączone ze śrubami za pośrednictwem silników elektrycznych, które podczas marszu na powierzchni (lub tuż pod powierzchnią przy wykorzystaniu chrap) pracują jako generatory, ładując baterie akumulatorów. Po zejściu na większą głębokość okręt przechodzi na napęd elektryczny.

Do obserwacji otoczenia okrętu w zanurzeniu służą peryskopy (powietrze i powierzchnia morza), hydrolokatory (szumonamierniki - sonary pasywne) i sonary aktywne. Podczas marszu na powierzchni lub w półzanurzeniu okręt posługuje się ponadto różnego typu radarami.

Uzbrojenie okrętów podwodnych zależy od zadań stawianych przed okrętem. Tzw. okręty myśliwskie ("hunter-killer"), przeznaczone do zwalczania żeglugi nawodnej i innych okrętów podwodnych, uzbrojone są tylko w wyrzutnie torped, które z racji dostosowania do wielu zadań są dziś zwykle nazywane "wyrzutniami" - mogą być wykorzystane zarówno do strzelania torpedowego, jak i do wystrzeliwania rakietotorped, pocisków manewrujących oraz do stawiania min, a w szczególnych sytuacjach do ewakuacji załogi. Okręty uderzeniowe ("boomer") posiadają na swoim pokładzie (oprócz w.t.) wyrzutnie rakiet balistycznych z głowicami atomowymi, które mogą wystrzeliwać z położenia podwodnego, służących do niszczenia strategicznych celów na lądzie. Mniej rozpowszechnione są okręty podwodne - wyspecjalizowane nosiciele skrzydlatych pocisków rakietowych służących do zwalczania przede wszystkim dużych grup okrętów (budowane głównie w ZSRR).

Dawniej budowano także wyspecjalizowane podwodne stawiacze min, które mogły stawiać zagrody minowe bez wynurzania. Ponadto przez długi czas - do lat 50./60. XX wieku okręty podwodne uzbrajano w działa, z czego w końcu zrezygnowano, z racji niewielkich szans na wygranie pojedynku artyleryjskiego przez okręt podwodny.

[edytuj] Historia

Model pierwszego okrętu podwodnego Stefana Drzewieckiego zbudowanego w 1877 r. w Odessie.

1472 - Robert Valturius (inżynier wojskowy z Wenecji) w książce De re militari przedstawił rysunek okrętu podwodnego.
1580 - William Bourne przedstawił pierwsze plany okrętu podwodnego i wyjaśnił zasadę działania.
1620 - Cornelius Jacobszoon van Drebbel zbudował pierwszy działający okręt podwodny.
1773 - John Day zginął w pierwszym wypadku okrętu podwodnego
1776 - David Bushnell - jednoosobowy okręt "Turtle" o napędzie mięśniowym wykonał pierwszy atak na okręt wroga (6 września 1776).
1798 - projekt Polaka, Jakuba Fryderyka Hoffmana
1800 - Robert Fulton - okręt "Nautilus" zademonstrował zatapianie statków za pomocą miny
1801 - Robert Fulton przewiduje użycie chrap do doprowadzenia powietrza dla załogi
1850 - Wilhelm Bauer (Niemcy) - okręt "Brandtaucher" o napędzie mięśniowym
1864 - pierwsze udane zastosowanie bojowe - okręt podwodny CSS "Hunley" o napędzie mięśniowym zatopił okręt wojenny Unii za pomocą miny wytykowej
1867 - Robert Whitehead skonstruował torpedę.
1879 - George William Garrett - okręt "Resurgam" o napędzie parowym na powierzchni
1881 - Stefan Drzewiecki (polski inżynier pracujący w Rosji) - pierwsza zbudowana seria 50 okrętów podwodnych (o napędzie mięśniowym)
1884 - Stefan Drzewiecki - okręt podwodny napędzany pod wodą silnikiem elektrycznym czerpiącym energię z akumulatorów.

[edytuj] Rozwój okrętów podwodnych (ważniejsze konstrukcje)

1899 - francuski okręt podwodny "Narval" - wprowadził klasyczną konstrukcję z kadłubem sztywnym (wewnętrznym, naciskotrwałym) i zewnętrznym kadłubem lekkim
1900 - do służby wchodzi pierwszy okręt skonstrupwany przez Johna Phillipa Hollanda USS"Holland" o napędzie spalinowym na powierzchni i elektrycznym pod wodą
1906 - U-1 - pierwszy niemiecki U-Boot
1915 - N.A. Gudim proponuje zainstalowanie chrap na swoim okręcie do doprowadzenia powietrza i odprowadzenia spalin z silników
1916 - zabudowa pierwszych chrap na rosyjskich okrętach Wołk i Leopard w postaci oddzielnych rur do doprowadzenia powietrza i odprowadzenia spalin z silników
1927 - J. J. Wichers patentuje w Holandii chrapy wprowadzony do typu O 19 ok. 1933r.

Francuski "krążownik podwodny" "Surcouf" z 1931 r.

1931 - francuski "krążownik podwodny" "Surcouf" - największy okręt podwodny przed II wojną światową (wyporność podwodna 4318 t, uzbrojony w 2 armaty kalibru 203 mm)
1940 - wcielenie holenderskich okrętów (O 21 - 24) - pierwszych od początku budowanych z chrapami o podwójnej rurze - konstrukcji stosowanej do dzisiaj
1943 - Niemcy wprowadzają na U-botach powszechnie chrapy umożliwiające pracę silnika diesla pod wodą
1945 - japońskie wielkie okręty podwodne typu I-400 (Sen Toku), przenoszące 3 wodnosamoloty bombowe (wyporność podwodna 6560 t)
1945 - oceaniczny U-Boot typ XXI (prędkość 17 w pod wodą, opływowe linie kadłuba, wywarł duży wpływ na projektowanie okrętów podwodnych)
1950 - projekt 613 ("Whiskey") - najdłuższa powojenna seria 215 okrętów podwodnych (ZSRR)
1953 - USS Albacore (AGSS-569) - eksperymentalny okręt podwodny z kadłubem o okrągłym przekroju i kroplowatym kształcie (USA)
1955 - USS Nautilus - pierwszy atomowy okręt podwodny (USA)
1959 - USS George Washington - pierwsze okręty podwodne z wyrzutniami rakiet balistycznych (USA)
1971 - projekt 705 Lira ("Alfa") - tytanowy kadłub, prędkość podwodna 41 w (ZSRR)
1976 - typ Los Angeles - najdłuższa seria 62 atomowych okrętów podwodnych (USA)
1981 - USS Ohio - atomowe okręty podwodne z wyrzutniami 24 rakiet balistycznych (USA)
1981 - projekt 941 Akuła (""Typhoon") - największe w świecie atomowe okręty podwodne z rakietami balistycznymi (długość 170 m, wyporność podwodna 48 tys. t - ZSRR)
1983 - eksperymentalny atomowy okręt "Komsomolec" projektu 685 ("Mike") - rekord głębokości zanurzenia 1000 m (ZSRR, zatonął w 1989)

[edytuj] Polskie okręty podwodne

[edytuj] Do 1939 r.

ORP Orzeł

Typu Wilk (zbudowane we Francji):
Typu Orzeł (zbudowane w Holandii):
1. ORP Orzeł
2. ORP Sęp

[edytuj] W latach 1939-1945

Typu S 1 (zbudowany w USA)
1. ORP Jastrząb
Typu U (zbudowane w Wielkiej Brytanii)
1. ORP Sokół
2. ORP Dzik

[edytuj] Po 1945, wycofane już ze służby

okręty podwodne projektu 96 (typu M-XV) (zbudowane w ZSRR):
Okręty podwodne projektu 613 (Whiskey) (zbudowane w ZSRR)
1. ORP Orzeł (292) (30 grudnia 1962-30 grudnia 1983)
2. ORP Sokół (293) (24 października 1964-12 grudnia 1987)
3. ORP Kondor (294) (9 czerwca 1965-30 października 1985)
4. ORP Bielik (295) (4 lipca 1965–29 września 1988)
Okręty podwodne projektu 641 (Foxtrot) (zbudowane w ZSRR)
1. ORP Wilk (292) (3 listopada 1987-10 października 2003)
2. ORP Dzik (293) (4 lutego 1989- 5 listopada 2003)

[edytuj] W służbie

ORP Orzeł

Okręt projektu 877E (typ NATO: "Kilo" - zbudowany w ZSRR)
1. ORP Orzeł (291)
Typu Kobben - zbudowane w RFN
1. ORP Sokół (294) (podniesienie bandery i nadanie imienia 4 czerwca 2002)
2. ORP Sęp (295) (podniesienie bandery i nadanie imienia 16 sierpnia 2002)
3. ORP Bielik (296) (podniesienie bandery: 8 września 2003, wcielenie i nadanie imienia: 24 listopada 2003)
4. ORP Kondor (297) (podniesienie bandery: 20 października 2003)

Polska posiadała skonstruowane i wykonane przez WSMW (dzisiejszą AMW) jednoosobowe, doświadczalne pojazdy podwodne z zamkniętą, mokrą kabiną, służące w MW zwane Błotniak. Podobne jednostki z suchą kabiną wykonała Politechnika Gdańska.