Polonez (muzyka)
Z Wikipedii
Polonez - muzyczna forma taneczna oparta na tańcu polonez.
Charakterystyczny ostinatowy rytm. Metrum nieparzyste 3/4. Dostojny charakter. Tempo umiarkowane. Inaczej zwany chodzonym, polskim, chmielowym, szlacheckim.
Polonez jest obok mazura i krakowiaka najstarszym polskim tańcem. Istnieje przekonanie wśród znawców tańca, iż wywodzi się on z czasów przedchrześcijańskich i nie miał na początku związku z muzyką, a jedynie z odprawianiem rytułału egzorcyzmowania mieszkań przez wołwchów poprzez obchadzanie go przy specyficznym ("polonezowym") rytmizowaniu. Istnieje tutaj związek i możliwie jest to przekonanie wiarygodne. Jednym z dowodów jest pierwsza jego nazwa- chodzony. Najstarszy zbiór polonezów pochodzi jednak z 1728 roku (co nie wyklucza istnienia wcześniejszych). Polonezowo-oberkowe rytmy dostrzeżono w pieśniach średniowiecznych i renesansowych Śląska Cieszyńskiego. Jego rytmika wedle romantycznych wizji wyłoniła się z antycznej rytmiki greckiej, co w istocie ma swój sens. Charakter Poloneza jest przez to dostojny, "nadziemski" i mistyczny. Nazywa się go tańcem eliginym i heroicznym (epopeicznym). Wielką tajemnicą pozostaje polonez Bacha, który prawdopodobnie nie był w Polsce, a zdołał wpisać rytm poloneza w utwór charakterystycznie menuetowy. Późniejsze Polonezy to osławiony Polonez z "Krakowiaków i Górali]] Jana Stefaniego. Poloneza tańczono podczas ślubów Kościuszki. Polonez począł ujawniać się manifestacyjnie w Polskiej kulturze właśnie po upadku Rzeczypospolitej. Polonezy są ważnym elementem twórczości Józefa Elsnera. Jest to element niezwykle ważny- zainspiruje Szopena. Jedna z pierwszych polskich kompozytorek- Maria Szymanowska również zainspirowana polonezami Elsnera będzie komponować polonezowe utwory. I oczywiście Karol Kurpiński, który choć nadużywał fraz Mozarta i innych klasyków wiedeńskich w swoich operach umieścił również rytmy Poloneza. Mania na punkcie Poloneza wkroczyła wreszcie do literatury- monumentalnym przykładem jest tu polonez z księgi XII "Pana Tadeusza"- "Kochajmy się" Adama Mickiewicza. Widoczna jest tam hierarchia obowiązująca przy Polonezie- dostojniejsze pary szły przodem, figury odzwierciedlały stosunki społeczne. Uczestnicy tego Poloneza również nie są przypadkowi- generał Dąbrowski, znane postacie ukazane poprzez aluzje, szlachta i Żyd kochający Polskę jako swoją ojczyznę. Taki obraz sugeruje bardzo szeroki obraz zróżnicowanego społeczeństwa Polaków mistycznie złączonych historią (którą opowiada Żyd Jankiel na cymbałach) i muzyką, a pozbawionych upragnionego państwa. To wizja mesjanistycznego nowego narodu wybranego. Wreszcie Fryderyk Szopen- jako siedmiolatek na publiczny debiut wybrał własny Polonez g-moll. "W przeciągu wieczora grał na fortepianie młody Chopin, dziecię w 8. roku, obiecujące, jak twierdzą znawcy, zastąpić Mozarta"- pisała Aleksandra Tańska, świadek koncertu. Unikalność stylu, mistyczność i subtelność gry Szopena, a przede wszystkim jego geniusz pozwoliły mu doprowadzić technicznie Poloneza do formy ponadnarodowej i najwyższej. Z początku Polonezy Szopena nie były jednak lubiane- zarzucano im "przesubtelnowanie", "salonowość" i ponury charakter. Jednym z tych przeciwników był na początku Norwid. Brakowało mu w polonezach mitycznej, starosłowiańskiej, antycznej heroiczności i epopejowości, którą dostrzedł w polonezie Michała Kleofasa Ogińskiego ("Pożegnanie ojczyzny"). Zdanie Norwida miało diametralnie się zmienić po usłyszeniu wykonania poloneza samego Szopena. Od tamtego czasu zaznaczał nawet w Promethidionie, iż Szopen jest "najlepszym u nas artystą". Norwid zainteresowany polskimi tańcami napisał o nich noty. Oto nota o polonezie w Tańcach polskich dlaWojciecha Grzymały: POLONEZ, kreacja już nie prowincjonalna, pojedyńczego elementu, ale cało-narodowa, mogąca się rozciągnąć od religijnego rytmu aż do jej poważnej mimiki chórów lub tryumfów starożytnych, które na bareliefach greckich i rzymskich spotykamy. Jako powaga rytmu tej jest wartości i to miejsce zajmuje u Polaków co, np. (w rozwijaniu się pieśni u Greków) Epopeja.
Jednym z najbardziej popularnych polskich polonezów jest "Pożegnanie ojczyzny" Michała Kleofasa Ogińskiego. Znane polonezy:
- Franciszek Karpiński i Karol Kurpiński- Kolęda "Bóg się rodzi"
- Fryderyk Chopin - Polonez As-dur op.53
F. Chopin- Polonez A-dur op. 40 nr 1
- Stanisław Moniuszko- Polonezy w "Halce", "Strasznym Dworze", "Hrabinie" i innych utworach.
- Henryk Wieniawski – Polonez D-dur op.4
- Tadeusz Sygietyński - Polonez warszawski
- Feliks Dzierzanowski - Polonez ludowy
- Wojciech Kilar – polonez z filmu „Pan Tadeusz
- Zygmunt Noskowski – Polonez eligijny
- Karol Szymanowski – Polonez z tańców polskich
- Tomasz Sebastian Gospoś - "Polonez E-dur na fortepian i kwartet smyczkowy"
Polonezy znajdują się również w dorobku obcych kompozytorów, pisali je: Jan Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven i Franz Schubert.
