Potylicz
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°13'00" N 023°33'00" E
| Potylicz | |||
|
|||
| Państwo |  Ukraina |
||
| Obwód | lwowski | ||
| Położenie | 50°13' N 23°33' E |
||
Potylicz (ukr. Потелич) - wieś w obwodzie lwowskim na Ukrainie. Położona jest w paśmie Wschodniego Roztocza, w dolinie rzeki Tylicy. Osada znana była już w 1261 roku pod nazwą Tylicz. W 1498 roku król Jan I Olbracht nadał jej prawa miejskie magdeburskie. W XVI w. miasteczko było ważnym ośrodkiem garncarskim. Zawdzięcza to bogatym zasobom glinki garncarskiej i fajansowej w okolicy. Oprócz produkcji ceramicznej w okolicach miasteczka czynne były w tym czasie również huty szkła. W XVII wieku, po przeniesieniu głównego szlaku handlowego łączącego Lublin ze Lwowem tak, by przebiegał przez Rawę Ruską, miasto podupadło i nie odzyskało już dawnego znaczenia. Pod koniec XIX wieku miasteczko zamieszkiwane było przez 2929 osób, w tym 2131 grekokatolików, 493 rzymskokatolików i 303 Żydów.
Do najważniejszych zabytków wsi należą:
- drewniana cerkiew p.w. Świętego Ducha,
- murowana cerkiew p.w. Świętej Trójcy,
- murowany kościół p.w. Świętego Stanisława, konsekrowany w 1858 roku.
[edytuj] Cerkiew p.w. Świętego Ducha
Drewniana cerkiew p.w. Świętego Ducha wzniesiona w pierwszych latach XVI wieku, jest jedną z najstarszych ocalałych drewnianych cerkwi Europy. Źródła podają różne daty jej wybudowania - 1502, 1509 lub 1555 roku. Ta ostatnia data podawana jest ze względu na podobieństwo do cerkwi św. Paraskewy w Radrużu i cerkwi Narodzenia NMP w Gorajcu.
Zespół cerkiewny św. Ducha zlokalizowany jest na stoku wzgórza Horodyszcze, dlatego świątynia jest czasami nazywana podgórną. Położenie cerkwi posiada cechy obronne. W pobliżu cerkwi znajduje się dzwonnica wzniesiona na planie kwadratu w konstrukcji słupowo-ramowej. Korpus złożony jest z dziewięciu słupów i oparty na ramie utworzonej z sześciu skrzyżowanych belek podwalinowych. Ściany nieznacznie nachylone są do wnętrza. Dzwonnica nakryta wysokim dachem czterospadowym. Ściany oszalowano deskami. Dach pokryty jest gontem. W skład zespołu cerkiewnego wchodzą też dwie drwniane bramki, stanowiące pozostałość po rozebranym ogrodzeniu w kształcie czworoboku. Po obydwu stronach cerkwi, na wysokości babińca znajdowały się także komory, murowane i przesklepione budynki tworzące ciekawe założenie architektoniczne. Podobna komora, wynajmowana przez proboszcza mieszczanom w połowie XVIII wieku znajdowała się również przy południowym boku nawy i pod dzwonnicą. Przy babińcu są groby dwóch fundatorów, które ocalały z dawnego cmentarza otaczającego cerkiew.
Cerkiew św. Ducha jest orintowana. Wzniesiona została z drewna w konstrukcji zrębowej. Posiada plan trójdzielny w układzie podłużnym z pastoforiami przy prezbiterium. Bryła, obecnie wyróżniająca się dwiema kopułami wieńczącymi nawę i prezbiterium, pierwotnie była jednokopułowa. Według tradycji świątynia zbudowana jest z materiału pozyskanego na miejscu, w lesie rosnącym na górze Horodyszcze. Konstrukcja opiera się na murowanym fundamencie. Zrąb wykonany jest z drewna iglastego.
Nawa wzniesiona została na planie zbliżonym do kwadratu. Od zachodu przylega do niej babiniec. Jest on niższy, przekryty dachem dwuspadowym z trójkątnym szczytem, którego kalenica dochodzi do zrębu nawy na wysokości gzymsu wieńczącego. Wewnątrz babiniec nakryty jest stropem belkowym. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, przy nim na przedłużeniu południowej i północnej ściany nawy znajdują się prothesis i diakonikon. Również pokryte jest na wysokości pastoforiów dachem dwuspadowym, dochodzącym do gzymsu nawy. Nad pozostałą jego częścią znajduje się ośmioboczna kopuła baniasta. Ściany powyżej zadaszenia pokryte są obecnie gontem.
W babińcu znajdują się niewielkie, kwadratowe okna, po jednym od południa i północy, natomiast w nawie trzy większe – dwa od południa, jedno mniejsze od północy. W prezbiterium są również dwa okna – w ścianach od południa i północy.
Ściany wewnątrz babińca (bok północny) i nawy pokryte są polichromią figuralno-ornamentalną z lat 1620-40. W południowo-zachodnim narożu nawy usytuowana jest ława dla chóru cerkiewnego. Na ściance ikonostasowej znajduje się malowany, trójstrefowy ikonostas z pierwszej połowy XX wieku.
Świątynia wykazuje wiele cech wspólnych z cerkwią świętej Paraskewy w Radrużu.
