Rewolucja lutowa 1917
Z Wikipedii
| To jest artykuł z cyklu Historia Rosji |
Rewolucja lutowa – rosyjska rewolucja przeciwko carowi Mikołajowi II i rosyjskiej monarchii absolutnej. Wybuchła 3 marca 1917, (wg kalendarza juliańskiego 23 lutego) .
Spis treści |
[edytuj] Geneza
Carat znajdował się w permanentnym kryzysie od wybuchu rewolucji 1905, kiedy po przegranej w wojnie rosyjsko-japońskiej robotnicy, inteligencja i mniejszości narodowe rozpoczęły walkę z biurokracją i dworem carskim, chcąc doprowadzić do powiększenia swobód obywatelskich i demokratyzacji Rosji. Strajki zostały opanowane w 1906 r. lecz następne lata nie przynosiły znaczącego uspokojenia nastrojów w społeczeństwie.
I wojna światowa była główną przyczyną upadku monarchii rosyjskiej. Nieudolnie dowodzone i źle wyposażone oddziały rosyjskie zaczęły ponosić klęski we wrześniu 1915 r. co zmusiło Rosjan do wycofania się z terytoriów Polski i Litwy. Było to brzemienne w skutkach gdyż do antycarskiej opozycji (mienszewików, bolszewików i kadetów) dołączyli konserwatyści i nacjonaliści, którzy przedtem popierali politykę rosyjskiego rządu.
Niezadowolenie wśród społeczeństwa wzmagały także coraz gorsza sytuacja aprowizacyjna ludności, masowy pobór do wojska i przedłużające się przestoje w pracy fabryk.Mikołaj II nie cieszył się zbyt dużym autorytetem wśród poddanych. Jednocześnie podejrzewano carycę Aleksandrę o sprzyjanie Niemcom (była pochodzenia niemieckiego) i uleganie wpływom Rasputina.
Od 1916 nasilały się strajki i bunty w armii w których uczestniczyli głównie świeżo powołani żołnierze.
[edytuj] Przebieg
Za początek rewolucji uchodzi strajk robotników z Zakładów Putiłowskich w Piotrogrodzie 3 marca (18 lutego) 1917 na znak protestu przeciw brakom żywności. 10 marca strajk obejmował już wszystkie zakłady piotrogrodzkie. Jednocześnie wybuchnęły gwałtowne zamieszki które były skierowane głównie przeciw carskiej policji. 8 marca (26 lutego) 1917 car wydaje zakaz zgromadzeń publicznych pod karą rozstrzelania i nakazuje robotnikom zaprzestanie strajku. Tego samego dnia oddziały rosyjskie wkroczyły do Piotrogradu i usunęły protestujących.
11 marca nastąpiła próba sił: wojska strzelały do tłumu, zginęło 150 osób. Bunt w wojsku zapoczątkowali żołnierze z Pułku Pawłowskiego odmawiając strzelania do cywili. Szybko bunt przeniósł się na pozostałe pułki w stolicy - 28 marca rząd mógł liczyć tylko na około dwóch tysięcy żołnierzy.
27 marca 1917 r. buntownicy usunęli posterunki prorządowe w Piotrogradzie, i przejęli kontrolę nad większością budynków publicznych. Motłoch wdarł się do siedziby Ochrany i zniszczył większość jej akt, zdemolowano także siedzibę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Uwolniono więźniów z Twierdzy Pietropawłowskiej. Doszło do masowej grabieży sklepów, restauracji domów.
[edytuj] Ośrodki władzy
Na czele rewolucji próbowały stanąć dwa ośrodki władzy, powstałe 12 marca: powołany przez Dumę i popierany przez centrystów i umiarkowanych Tymczasowy Komitet Dumy oraz Piotrogradzka Rada (Sowiet), zdominowany przez eserów i socjaldemokratów. 15 marca car Rosji Mikołaj II abdykował na rzecz brata, wielkiego księcia Michaiła Aleksandrowicza na żądanie polityków umiarkowanych i monarchistów (Wielki Książę Michaił nie przyjął korony). Tego samego dnia Tymczasowy Komitet Dumy został przekształcony w Rząd Tymczasowy na czele z kadetem, księciem Gieorgijem Lwowem przy poparciu prawicowych eserów (Aleksander Kiereński) i umiarkowanych monarchistów (oktiabristów) (Aleksandr Guczkow). Jednocześnie zaczęły powstawać rady i komitety robotnicze w miastach oraz żołnierskie na froncie.
[edytuj] Od lutego do października
19 marca Rząd Tymczasowy ogłosił swój program: amnestię, demokratyczne wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego (które miało określić przyszły ustrój Rosji), wolność prasy i swobodne działanie stowarzyszeń i partii politycznych. Zapowiedziano kontynuowanie wojny "do zwycięskiego końca". 21 marca rodzina carska została aresztowana.
Pogarszająca się sytuacja gospodarcza oraz dalsze klęski na frocie nie sprzyjały jednak stabilizacji. 7 kwietnia rząd był zmuszony do wprowadzenia monopolu na handel zbożem i kartek na chleb. Powrót Lenina do Piotrogrodu 16 kwietnia z pomocą Niemców nasilił pacyfistyczną agitację bolszewików. 3 maja bolszewicy stworzyli paramilitarne oddziały Gwardii Czerwonej. W tym samym czasie na wsi doszło do żywiołowych wystąpień chłopów zajmujących majątki obszarnicze. 18 maja do Rządu Tymczasowego weszli mienszewicy (Iraklij Cereteli, Matwiej Skobelew). W czerwcu powstała bliska bolszewikom partia lewicowych eserów. 16 lipca burzliwe demonstracje robotników, żołnierzy i marynarzy w Piotrogrodzie przeciw rządowi Tymczasowemu (tzw. Dni Lipcowe). Rząd zdelegalizował partię bolszewików jako agentów niemieckich, Lenin ukrył się w Finlandii. 21 lipca po dymisji Gieorgija Lwowa nowy gabinet uformował eser Aleksander Kiereński. Szybko narastał kryzys gospodarczy, inflacja i przestępczość, a dezercje na froncie spowodowały 25 lipca przywrócenie kary śmierci.
8 sierpnia półlegalny zjazd bolszewików postanowił rozpocząć przygotowania do przejęcia władzy drogą powstania zbrojnego. Ofensywa wojsk niemieckich na początku września doprowadziła do zajęcia Rygi. 7 września głównodowodzący wojsk rosyjskich generał Ławr Korniłow pod pretekstem możliwości bolszewickiej rewolty zażądał dymisji ministrów i wysłał do Piotrogrodu oddziały zbrojne. Premier Kiereński uznał to za próbę przejęcia władzy i wezwał robotników i marynarzy do obrony rządu; 12 września sam przejął obowiązki głównodowodzącego. 14 września rząd proklamował ustrój republikański Rosji. 22 września w wyniku nowych wyborów do Rady Piotrogrodzkiej większość uzyskali bolszewicy na czele z Trockim. 20 października do Piotrogrodu powrócił Lenin; 23 października Komitet Centralny bolszewików przyjął rezolucję o powstaniu zbrojnym i stworzył pierwsze Biuro Polityczne; 25 października Rada Piotrogrodzka utworzyła Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, oficjalnie dla obrony stolicy przed Niemcami – w rzeczywistości jako sztab przygotowujący przewrót - rewolucję październikową, która wybuchła w nocy z 6 na 7 listopada.
