Typ dynarski
Z Wikipedii
Typ dynarski, typ adriatycki – typ antropologiczny gatunku Homo sapiens sapiens, odmiany europeidalnej, mieszanka rasy śródziemnomorskiej i górnopaleolitycznej.
Nazwa pochodzi od Gór Dynarskich znajdujących się na terenie byłej Jugosławii i Albanii, gdzie typ ten występuje w największej koncentracji.
[edytuj] Charakterystyka antropologiczna.
- wzrost wysoki;
- budowa ciała szczupła, długie i cienkie kości;
- indeks cefaliczny czaszki: brachycefaliczna: średnio 83-85 C.I., rzadko dochodzi do 87 C.I.;
- wielkość czaszki: mała, rzadziej pośrednia (Europa i Kaukaz) do bardzo małej (Zach. Azja);
- wysokość czaszki: wysoka, rzadko średnio wysoka; najwyższy punkt czaszki znajduję się w jej tylnej części, od tego miejsca czaszka opada w kierunku czoła;
- potylica często spłaszczona (najbardziej wśród europejskich typów rasowych); ekstremalne spłaszczenie może być też spowodowane deformacją we wczesnym dziecństwie;
- czoło szerokie, średnio wysokie do wysokiego, z reguły lekko pochyłe, rzadziej pionowe;
- twarz: długa do bardzo długiej, wąska do średnio szerokiej;
- kształt twarzy: pięciokątna (gdy goniony są wyraźnie widoczne) lub przypominająca wydłużony, odwrócony trójkąt (gdy zwęża się ku dołowi a szczęka jest węższa niż czoło);
- kości policzkowe z reguły wyraźnie zarysowane (co nie oznacza że wystające);
- dolna szczęka szeroka do dość wąskiej, szczególnie w porównaniu z czołem, stąd wyżej opisywany kształt twarzy, średnio wydatna; o widocznych gonionach (widok z przodu);
- podbródek dość wąski, średnio, rzadziej mocno wydatny
- dystans między oczodołami: mały;
- oczodoły wysokie;
- oprawa oczu: linia brwi często łamana, względnie łukowata; grubość brwi średnia do dużej, u mężczyzn niekiedy zrośnięte ze sobą;
- szpara oczna z reguły wysoka, niekiedy jest skośna ku górze (co spotyka się głównie u kobiet i jest cechą kapadocką), brak fałdy powiekowej;
- łuki nadoczodołowe rzadko spotykane;
- nos: długi i wąski, do bardzo długiego i wąskiego;
- średnio wydatny do bardzo wydatnego; o małym wgłębieniu między grzbietem nosa a czołem (rzadziej jego brak);
- nasada nosa wysoka, wąska. rzadziej średnio gruba, podobnie grzbiet nosa;
- skrzydełka nosa przeważnie skompresowane;
- profil nosa najczęściej lekko wypukły do garbatego, rzadziej prosty;
- koniuszek nosa wąski, poziomy do opadającego w dół;
- kolor włosów: głównie ciemno- rzadziej średniobrązowe, niekiedy czarne;
- kształt włosów: proste, rzadziej faliste, niekiedy kręcone;
- kolor oczu: ciemne-mieszane do jasno- rzadziej ciemno-brązowych;
- kolor i właściwości skóry: matowo-biała, rzadko śniada (głównie na płd. Europy);
- zarost i owłosienie ciała u mężczyzn, skłonność do łysienia: przeważnie gęsty zarost i silne owłosienie ciała, dość duża skłonność do łysienia
Przykłady fotograficzne:
[edytuj] Inne uwagi.
Gdy typ ten ma niewielką domieszkę nordyczną to posiada jasne oczy.
Typ ten powstał z brachycefalizacji (spowodowanej przez typ alpejski) śródziemnomorskich typów kapadockiego i w mniejszej mierze atlantycko-śródziemnomorskiego. Zaszło to przeszło 4000 lat temu na terenie Anatolii, zach. Syrii, Cypru i częściowo Kaukazu. Proces ten występował też w Europie, wtedy wpływ typu kapadockiego był mniejszy lub żaden. Typ kapadocki obecnie zaniknął w wyniku asymilacji z innymi typami. Kiedyś zamieszkiwał zach. Azję i w mniejszej mierze inne rejony basenu Morza Sródziemnego, gdzie jego przybycie poprzedzało lub towarzyszyło typowi dynarskiemu. Wyróżniał go głównie głównie garbaty, wydatny nos i brak wgłębienia między nasadą nosa a czołem oraz pomniejsze cechy morfologiczne jak łamana linia brwi; skośna ku górze, wysoka szpara oczna; mocno opadający koniuszek nosa, wyraźnie zarysowane kości policzkowe. Co obecnie występuję u typu dynarskiego ale bardziej jeszcze u armenoidalnego. Reszta cech dynarskich pochodzi od typów alpejskiego i atlantycko-śródz. Część mogła się również wytworzyć odrębnie.
Ekstremalne spłaszczenie potylicy (powodujące hyperbrachycefalizm) spotykane szczególnie wśród bałkańskich górali spowodowane jest warunkami w jakich trzymane są noworodki. Noszenie ich pionowo w kołysce ściśle przylegającej do matczynych pleców, powoduje że tył czaszki jest do nich przyciśnięty i nie może się normalnie rozwinąć. W obecnych czasach ten zwyczaj zanika.
[edytuj] Szacunkowa liczebność tego typu.
- Albania, głównie północ (Gegowie) – 70%,
- Serbia – 70%,
- Bośnia – 65%,
- Czarnogóra – 60%,
- Macedonia – 40%,
- Chorwacja – 35%,
- Rumunia. Mołdawia, Karpaty i Siedmiogród – 32%,
- Słowenia – 30%,
- Austria, głównie Tyrol, Styria i Karyntia – 25%,
- była Czechosłowacja, głównie Morawy i Słowacja – 25%,
- Włochy, głównie północ – 20%,
- Węgry, głównie płd-zach. – 20%,
- Szwajcaria, głównie południe i wschód – 15%,
- Francja, między innymi Alzacja – 15%,
- Bułgaria, głównie zachód – 10%,
- Grecja, głównie północ – 10%,
- Polska – 10%,
- Niemcy, głównie Badenia i Bawaria – 10%,
- Hiszpania + Portugalia, głównie w hiszpańskiej Asturii i Baskonii – 5%,
- Białoruś, Ukraina, Rosja (część europejska), głównie w Galicji (szczególnie Huculi) i we wschodniej stepowej części Ukrainy i płd. Rosji – 5%.
Występuje podobnie jak alpejski przede wszystkim na wyższych wzniesieniach europejskich, i na szlakach migracji ludów wczesnej kultury brązu z którą związane jest pojawienie się metod jego produkcji w Europie. W Azji można go spotkać w Turcji i na Kaukazie oraz na Cyprze, w niewielkim stopniu w Syrii i Libanie. Poza tym stanowi składnik typu „zdynarycyzowanego” śródziemnomorskiego.
Tyn dynarski jest odpowiedzialny za „dynarycyzację” rasy nordycznej w Europie Centralnej będącą częścią procesu krótkogłowienia (brachycefalizacji). Powstał wtedy podtyp subnordyczny odmiany dynarskiej, tzw. Noric (Coon).
Zobacz też: typologia antropologiczna.
