Tyranozaur

Z Wikipedii

Tyranozaur
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Rodzina	tyranozaurowate
Rodzaj	tyranozaur
Nazwa systematyczna
Theropoda

Tyranozaur (Tyrannosaurus; Barnum Brown, 1900r., Wyoming-USA) - rodzaj wymarłych drapieżnych gadów z rzędu dinozaurów gadziomiedniczych, żyjący w małych grupkach lub samotnie. Występował wyłącznie na terenie dzisiejszej Ameryki Północnej. Obejmuje następujące gatunki:

• Tyrannosaurus rex Osborn, 1905
• Tyrannosaurus luanchuanensis
• Tyrannosaurus turpanensis

Obecnie jako pewny gatunek traktuje się wyłącznie T. rex, inne zaś uważa się za prawdopodobne synonimy opisane na bazie osobników młodocianych.

Spis treści 1 Dane podstawowe 2 Opis 2.1 Historia odkryć 2.2 Teorie i hipotezy 2.3 Teoria padlinożercy 3 Przypisy 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Dane podstawowe

Cechy gatunku:

pokrycie ciała: łuskowata skóra;

głowa: długa na ok. 1,2 m, czaszka: gruba, wytrzymująca naprężenia wywołane zaciskiem silnych szczęk (najpotężniejsze dotychczas odkryte drapieżnika), z licznymi komorami zmniejszającymi jej ciężar, duże oczodoły, oczy skierowane w przód - typowo dla drapieżnika - dla precyzyjnego określenia odległości;

uzębienie: ostre zakrzywione do tyłu zęby, w ilości ok. 50 sztuk, o dł. do ok. 18 cm, złamane zęby były zastępowane przez nowe;

szyja: silna, gruba - musiała utrzymać potężną głowę i wytrzymać gwałtowne szarpnięcia kęsów pożywienia, połączona z tylną częścią czaszki;

kończyny przednie: uwstecznione, z dwoma palcami zakończonymi pazurami (liczba palców wywnioskowana na podstawie innych gatunków z tej samej rodziny, ponieważ nie znaleziono szkieletu z kompletnymi dłońmi), nie były jednak słabe, ich budowa pozwalała by na uniesienie do 250 kg;

kończyny tylne: masywne, z silnymi biodrami, stanowiły właściwą podporę ciała;

ogon: średniej długości, masywny, trzymany równolegle do podłoża, pomagał w zachowaniu równowagi;

cechy szczególne: krępawy.

• T. rex:
  

Wymiary średnie:: długość ciała ok.: 13 m;

wysokość ok: 4,5 - 5 m^[1];

waga ok. 6500 kg.

Okres występowania:

• (T. rex) górna kreda, mastrycht, ok. 67 mln. lat temu.;
  

Biotop: tereny zarośnięte, w tym bagniste (młode osobniki) i tereny otwarte, słabo zalesione (dorosłe).

Rozród: jajorodne, jaja wydłużone.

Gniazdo: brak danych.

Tryb życia, zachowania społeczne: prawdopodobnie przez większość czasu żyły samotnie, istnieją również hipotezy, mówiące, że polowały w grupkach; raczej osiadłe, terytorialne, bardzo prawdopodobne, że był stałocieplny (wnioskowane ze względu na tryb życia oraz budowę i ślady na szkielecie).

Znaczenie nazwy:

• tyranozaur= jaszczurka tyran;
• rex= król

[edytuj] Opis

Potężny, z ogromną głową (największa znaleziona liczy 155 cm długości) uzbrojoną w potężne kłopodobne zęby pozwalające nie tylko ciąć mięso, ale również kruszyć kości. Dzięki silnym mięśniom żuchwy potrafił przebić się przez ciało triceratopsa, czy hadrozaura ale również kruszyć pancerze ankylozaurów. Jedyne, czego mógł się obawiać, to spotkania z innym tyranozaurem.

Duże stopy pozwalały na stabilne poruszanie się po bagnistym terenie, jednak prawdopodobnie nie był w stanie biec na dłuższych dystansach, ze względu na dużą wagę.

Znaleziono ok. trzydziestu okazów, z czego niespełna połowa to w miarę kompletne szkielety.

[edytuj] Historia odkryć

Pierwsze fragmenty szkieletu odkopano w 1902 r. w stanie Montana, a następnie w stanie Wyoming w USA. Na podstawie tych znalezisk Henry Fairfield Osborn przygotował pierwszy wizerunek tyranozaura.

Pierwszy raz próby rekonstrukcji szkieletu dokonano w 1915 r., na jej podstawie można było sądzić iż jest to powolny gad, pełzający prawie przy samej ziemi. Na takie wnioski pozwalała ówczesna wiedza na temat tego zwierzęcia i umiejętności naukowców rekonstruujących szkielet.

Największy znaleziony szkielet tyranozaura (nazwany Sue) znajduje się w Muzeum Ziemi w Chicago.

[edytuj] Teorie i hipotezy

Dużo kontrowersji wzbudzają kończyny przednie tyranozaura, nie ma pewności do czego mogły mu służyć. Były za krótkie do podawania pożywienia do pyska. Niektórzy naukowcy sądzą, iż pomagały zwierzęciu w podnoszeniu się z leżenia, inna bardziej prawdopodobna hipoteza mówi, że kończyny te mogły służyć do przytrzymywania zdobyczy blisko tułowia, podczas jej spożywania - były bowiem bardzo silne i zakończone ostrymi pazurami.

[edytuj] Teoria padlinożercy

Tradycyjnie tyranozaura uważa się za sprawnego myśliwego. Jednak część badaczy, np. Jack Horner skłania się do uznania go za typowego padlinożercę. Zdaniem tych uczonych tyranozaur poruszał się bardzo wolno (na co ma wskazywać fakt iż kość goleniowa jest dłuższa lub co najwyżej równa kości udowej), miał słaby wzrok, a czuły węch, zaś skarłowaciałe kończyny przednie nie mogły być pomocne przy polowaniu.

Jednak zdecydowana większość naukowców nie przypisuje tyranozaurom specjalizacji w padlinożerstwie. Zwraca się uwagę na fakt, iż różnice między padlinożercami a drapieżnikami wśród dużych kręgowców są niezwykle problematyczne i nawet hieny bardzo często polują, a drapieżcy chętnie korzystają z padliny. Argument powolności tyranozaurów jest odrzucany ponieważ potencjalne ofiary w większości również nie poruszały się szybko, tyranozaury mogły polować z zasadzki, wreszcie brak powszechnie akceptowanych oszacowań prędkości tyranozaurów. Wiele takich oszacowań mówi o prędkości około 20 - 40 km/h. Mała przydatność kończyn przednich przy polowaniach jest nieistotna, wobec potężnych szczęk i układu ciała tyranozaurów, co umożliwiało im zabijanie ofiary samymi ukąszeniami. Dobrze rozwinięty węch nie jest typowy tylko dla padlinożerców, występuje on także u wielu współczesnych zwierząt polujących. Wzrok tyranozaura był wystarczająco dobry do polowania na wielkie dinozaury roślinożerne, a wg nowszych badań nie można mówić o osłabionym wzroku u tyranozaura. Są też znane ślady ataków tyranozaurów na wielkie roślinożerne dinozaury, np. zagojone ślady ugryzienia: na ogonie dinozaura kaczodziobego i na czaszce triceratopsa.

W wyniku przeprowadzonych badań dostępnych szkieletów stwierdzono, że występują na nich ślady szczęk pobratymców. Na tej podstawie część badaczy uznała, że kanibalizm był dość często spotykany wśród tych zwierząt, jednak większość uczonych traktuje te ślady jako efekt walk godowych i terytorialnych.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ http://www.fieldmuseum.org/SUE/about.asp

[edytuj] Zobacz też

• przegląd zagadnień z zakresu biologii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Archeowieści: Ciężki żywot tyranozaura
• Instytut Park Jurajski
• Projekt drzewa hierarchii dinozaurów
• Projekt drzewa hierarchii dinozaurów

---