Zakopane

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 49°18' N 019°57' E

Zakopane

Dewiza: brak

Gmina
- rodzaj

Zakopane
miejska

Burmistrz

Janusz Majcher

Powierzchnia

84 km²

Położenie

49° 18' N
19° 57' E

Wysokość

od 750 do 1126 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

27 647
329,1 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

34-500 do 34-504

Tablice rejestracyjne

KTT

Położenie na mapie Polski

Zakopane

TERC10
(TERYT)

2121617011

Miasta partnerskie

Poprad

Saint-Dié-des-Vosges

Siegen

Sopot

Urząd miejski³

ul. Kościuszki 13
34-500 Zakopane
tel. 18 201-40-31; faks 18 202-04-44
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Dom w stylu zakopiańskim przy ulicy Kościeliskiej

Neoromański kościół parafialny pw. Świętej Rodziny na Krupówkach

Krupówki

Zakopane zimą - widok z samolotu

Giewont w listopadzie

Panorama z Gubałówki

Panorama z Harendy

Wielka Krokiew, Zakopane

Zakopane to miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.

Według danych z II kwartału 2005 r.², miasto miało 27 647 mieszkańców i jest drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem Podhala.

Miasto położone jest u stóp Tatr, w Kotlinie Zakopiańskiej, nad kilkoma potokami, ale najważniejszy to Zakopianka (dopływ Białego Dunajca). Położone na wysokości 838 m n.p.m. (centralny punkt jakim jest skrzyżowanie ul. Krupówki i Kościuszki), jest najwyżej położonym miastem Polski. Od północy graniczy z pasmem Gubałówki, od południa nad miastem góruje Giewont.

Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych, od dawna nazywane zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki). Liczbę turystów odwiedzających całe Tatry ocenia się na około 2-3 mln rocznie. Liczba stałych mieszkańców wyniosła 29,8 tysięcy (2001), obszar 84,9 km². Miasto kandydowało (bezskutecznie) do organizacji w 2006 roku Zimowych Igrzysk Olimpijskich (wygrał Turyn), a także Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym w 2011 roku (przegrana z Oslo).

Liczne sanatoria i domy wypoczynkowe, duża baza noclegowa. Główną atrakcją turystyczną są Tatry. Inne to:

kolej linowo-terenowa na Gubałówkę
kolejka linowa na Kasprowy Wierch
kolej linowo-krzesełkowa na Butorowy Wierch
skocznia narciarska Wielka Krokiew
Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
Krupówki
liczne festiwale i imprezy folklorystyczne (Jesień Tatrzańska i Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich)

kościoły (m.in.):

muzea i galerie sztuki (m.in.):
- Muzeum Tatrzańskie im. dr. Tytusa Chałubińskiego
- Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba
- Muzeum Przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego
- Muzeum Kornela Makuszyńskiego
- Muzeum Jana Kasprowicza
- Muzeum Karola Szymanowskiego "Atma"
- Galeria Władysława Hasiora
- Muzeum Męczeństwa

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Zakopane ma obszar 84,35 km², w tym:

użytki rolne: 31%
użytki leśne: 57%

Miasto stanowi 17,89% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	27 647	100	15 005	54,3	12 642	45,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	329,1		178,6		150,5

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1901,94 zł.

[edytuj] Historia

Zakopane powstało jako osada na miejscu sezonowych osad pasterskich. Pierwszy (zaginiony) przywilej osadniczy wydał podobno Stefan Batory w 1578 roku, który to przywilej został zatwierdzony przez króla Michała Wiśniowieckiego przywilejem osadniczym w 1670 roku. W 1676 roku wieś liczyła 43 mieszkańców (wraz z Olczą i Poroninem). Pierwotnie osada należała do króla, później do cesarsko-królewskiego skarbu austriackiego. W 1824 roku Zakopane wraz z częścią Tatr zostało sprzedane rodzinie Homolasców. W XVIII wieku w Kuźnicach zbudowano hutę żelaza (w XIX wieku był to największy zakład metalurgiczny w Galicji). Rozkwit Zakopanego rozpoczął się w drugiej połowie XIX w., kiedy to właściwości klimatyczne Zakopanego zaczął popularyzować Tytus Chałubiński. W 1886 r. zostało uznane za uzdrowisko. W 1889 roku Zakopane liczyło już 3000 mieszkańców. W tymże też roku kupił je na licytacji (wraz z dużą częścią Tatr) hrabia Władysław Zamoyski - "mąż opatrznościowy" Tatr polskich, który stworzył podwaliny obecnego parku narodowego. W 1933 roku Zakopane uzyskało prawa miejskie. W czasie II wojny światowej Zakopane stało się ważnym punktem przerzutowym na Węgry. W podziemiach hotelu "Palace" mieścił się areszt Gestapo (zwany "katownią Podhala").

Na początku marca 1940 w wilii "Tadeusz" przy drodze do Białego miała miejsce III Metodyczna Konferencja NKWD i Gestapo, na której omówiono metody pracy operacyjnej przeciwko polskiemu podziemiu i wymieniono się informacjami.

[edytuj] Znaczenie dla kultury polskiej

Pod koniec XIX wieku Zakopane stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym, odwiedzanym (lub zamieszkanym) przez takie sławne postacie polskiej kultury jak: H. Sienkiewicz, W. Orkan, St. Witkiewicz, S. Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz i inni. Stanisław Witkiewicz (ojciec) jest autorem tzw. stylu zakopiańskiego (zwanego też od jego nazwiska witkiewiczowskim) w budownictwie. Z pobytem letników a później także osiedlającej się w Zakopanem inteligencji nastąpił rozwój turystyki i taternictwa. W 1873 r. zawiązało się Towarzystwo Tatrzańskie, którego celem było propagowanie wiedzy o Tatrach, badanie ich, ułatwienie turystyki, ochrona przyrody i popieranie miejscowego rozwoju. Wśród inicjatorów powstania Towarzystwa był Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Walery Eliasz-Radzikowski i inni. Działalności tego Towarzystwa Zakopane zawdzięcza pierwsze oświetlenie, organizację poczty i telegrafu, budowę Dworca Tatrzańskiego. Rozwój taternictwa i powtarzające się wypadki były powodem powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (1909). Inicjatorem jego powstania był przede wszystkim Mariusz Zaruski. Z pobytem letników związana jest także historia teatru w Zakopanem. Pierwsze przedstawienia wystawiane były przez zespoły amatorskie tworzone przez gości, ale już w 1892 Zakopane odwiedza zespół teatralny złożony z zawodowych aktorów. Powołany w 1900 r. Związek Przyjaciół Zakopanego zainicjował powstanie stałego teatru amatorskiego, a od 1904 sezonowego zespołu zawodowego. W Zakopanem występowała Helena Modrzejewska, Antonina Hoffman, Irena i Ludwik Solski i inni. W latach międzywojennych działał w Zakopanem Teatr Formistyczny.

Z działalnością Związku Przyjaciół Zakopanego związana jest także budowa pomnika Tytusa Chałubińskiego i powstanie pierwszych stowarzyszeń sportowych. Do najsławniejszych zabytków zaliczane są: barokowy drewniany kościółek obok zabytkowego Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku; zabytkowa góralska zabudowa drewniana; budowle w stylu zakopiańskim; wille (np. Koliba, Pod Jedlami i inne).