Vucali ncerti (penùrtima sìllabba)
Di Wikipedia, l'enciclopedìa lìbbira.
Ìndici |
Chi tipu di palora?
‘N sicilianu quannu l’accentu tònicu cadi nta l'antipenùrtima sìllabba di na palora, pò pruvucari un canciamentu fònicu ntâ vucali dâ penùrtima sìllabba. Lu canciamentu, chi pò èssiri diversu a secunna dâ zona dialittali siciliana, si fa supratuttu ‘n “u”.
Asempî
P'ogni littra, viditi l'asempî ccà sutta:
Littra "a"
- Spissu la "a" addiventa "u" (àrabbu/àrubbu), (sàbbatu/sàbbutu). Ma accura asisti macari la furma “àribbu” a Vizzini (CT). Asisti macari la furma “sàbbitu”.
- A li voti la "a" addiventa "i" (àrabbu/àribbu). Asìstinu puru "màscara/màschira" dû latinu "màscara", o dû spagnolu "máscara". La forma "màschira" putissi vèniri dû talianu "màschera".
Littra "i"
- Spissu la "i" addiventa "u" o si rafforza cu na "u", (màssimu/màssumu), (pòviru/pòvuru), (òminu/òmunu), (pròssimu/pròssumu), (ùrtimu/ùrtumu), (lìbbiru/lìbburu), (nùmmiru/nùmmuru), (àncilu/ànciulu). Accura: la palora "lìbburu" è usata sulu ntâ varianti salintina dâ lingua siciliana.
- A li voti la "i" addiventa "a" (nùmmiru/nùmmaru), (mònicu/mònacu, forsi a càusa dâ nfruenza dâ palora tuscana "mònaco"). 'N Calabbria, "pòviru" si dici macari "pòvaru". E accura, asisti puru la furma “nùmmuru” a Rausa. Asisti macari la furma “mònucu” 'n sicilianu.
Littra "u"
- A li voti la "u" addiventa "a" (còmmudu/còmmadu). Ma, accura, asisti midemma la furma “còmmidu” a Sarausa. Àutru asempiu: bùmmulu/bùmmalu (dû grecu "bombulios").
- Eppuru, a li voti la "u" addiventa "i” (ciàuru/ciàiru, o puru scrittu "sciàvuru/sciàviru"), (diàlucu/diàlicu), (àrvulu/àrvilu, ca veni dû latinu "arborem"), ecc.
Finòminu funèticu o rèula scritta?
Difattu, chistu è un canciamentu cchiù fònicu di ortogràficu, ma li cullabburatura dâ Wikipedia siciliana l’ùsanu ogni jornu quannu scrìvinu artìculi uichipidiani.
Orìggini
Li vucali ncerti vennu di lu latinu secunnu lu dizziunariu di Salvatore Camilleri (VENTAGLIO Vocabolario Italiano-Siciliano) ca porta li palori latini "màxime/màxume". Ci voli nutari ca stu finòminu fònicu nun è tìpicu sulu dû sicilianu, pirchì asisti nta àutri lingui latini comu la lingua corsa ca pussedi "lìbaru" e "lìbiru".
Artìculi currilati
Vucali ncerti (àutri sìllabbi)
Fonti usati
“ciàiru” è prisenti ntâ frasi “U ciairu da pizza intra o fornu” http://web.tiscali.it/lepoesie/unafamiglia.htm
“sciàviru” è prisenti ntâ sprissioni italu-siciliana “u sciaviru dello sticchio peloso” http://pub26.bravenet.com/guestbook/show.php?usernum=2224834856&cpv=1
“Diàlicu d'amuri” è lu tìtulu di na canzuna siciliana. http://digilander.libero.it/gianni61dgl/alfioantico.htm
"àrvilu" è usatu 'n salintinu (varianti pugghisa dû sicilianu) nta lu situ http://kalinitta.splinder.com/archive/2006-01
"lìbburu" è usatu 'n salintinu (varianti pugghisa dû sicilianu) nta lu situ http://www.brindisinet.com/catone/satiraportapiccula.htm