Historija Vijetnama
From Wikipedia
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] 20. vijek
Početak dvadesetog veka Vijetnam dočekuje kao deo kolonija Republike Francuske tzv. Francuska Indokina. Francuska je donela pored jezika i kulture svoju katoličku religiju koja će kasnije biti veliki problem.
Ispostavilo se sudbonosne godine za budućnost naroda bile su 1940-e kada Japanci vrše proterivanje Francuskog okupatora ali pri tom zavode još veći teror nad Vijetnamcima. Ideja za obnavljanjem državnosti se konačno mogla realizovati pa se organizuje pokret otpora koji se suprotstavlja japanskom agresoru otpor predvodi Ho Ši Min koji je bio i šef Komunističke Partije Vijetnama. Paradoksalno Vijetkongu oružje i opremu dopremaju Amerikanci. Nakon poraza Japanske carevine 2.9. 1945. Vijetnam proklamuje nezavisnost ali ga Francuska ponovo zaposeda. Novembra 1946 Ho Ši Min odlazi u Pariz na razgovore o Francuskom povlačenju iz Vijetnama. Francuska odbija bilo kakvo povlačenje te od tog trenutka počinje rat.
[uredi - уреди] Prvi Vijetnamski rat
U prvo vreme Vijetkong vrši sabotaže organizuje štrajkove onemogućavajući normalan život okupatorima iz Evrope ali sa pobedom komunista u kineskom građanskom ratu 1949. godine i podrškom koju im je pružio Mao Ce Dung stvaraju se uslovi za ne smetano snabdevanje oružjem sa socijalističkim zemljama te Vijetkong postaje prava vojska koja 12. 1952. godine zauzima dolinu Dijen Bijen Fu čime se francuska vojska u Vijetnamu našla odsečena od ostatka svojih trupa u Indokini.
Francuska vojska bez većih problema vraća dolinu u svoje ruke i grade tamo bazu ali time upada u klopku. Vijetkong 12. 1952. priprema akciju koja počinje 13.3. 1954. već 17.3. u bazi je poginulo 2500 francuskih vojnika. Aerodrom u dolini potpuno je onesposobljen 28.3. a 30.3. 1954. baza ostaje bez veza sa spoljašnjim svetom. Tako da je 7.5. 1954. u 17:30 baza Dijen Bijen Fu pala u ruke Vijetkong. 10000 francuskih vojnika odvedeno je u zarobljeništvo iz koga se tek svaki drugi vratio.
Ovaj poraz proizveo je stravičan efekat čiji je rezultat bio povlačenje francuske vojske iz Indokine. U takvim uslovima omogućeno je i potpuno osamostaljenje te je Ho Ši Min 11.10. 1954. godine u Hanoju proglašava Demokratsku Republiku Vijetnam ali pod uticajem velikih kapitalističkih sila a posredstvom Vatikana na jugu se proglašava Republika Vijetnam iste godine.
Ovo je značilo građanski rat u koji su se opet umešali spoljni faktori što je dovelo do prisilne deobe zemlje. Osmog maja 1957 dogovorom između Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije,Francuske i Sovjetskog Saveza Vijetnam je podeljen 17. paralelom na Severni i Južni. Predsednik Južnog Vijetnama se iste godine susreo sa američkim predsednikom Dvajtom Ajzenhauerom tražeći zaštitu i garancije SAD da će režim u Sajgonu opstati.
[uredi - уреди] Drugi Vijetnamski rat
Južni Vijetnam se već krajem pedesetih ljuljao, jer je čitav narod bio u pobuni. Već 1959. godine u Hanoju je doneta odluka da se krene u oštriju borbu protiv Juga. Sjedinjene Države pomno prate situaciju i kuju plan intervencije. Akcije gerilaca u predgrađima južnovijetnamske prestonice Sajgona od strane Vijetkonga daje povod da predsjednik John Ficdžerald Kenedi u Vijetnam godine 1961 pošalje prve vojne savetnike koji će s vremenom uzeti aktivnog učešća u borbama. godine. Mir se međutim nije mogao nikako uspostaviti, a unutrašnji nemiri počinju da razdiru Južni Vijetnam tako da 5. 1963 režim pod dominacijom Katoličke crkve zabranjuje verska obeležja većinskih budista što dovodi do ogromnih nemira u kojima strada 40-oro demostrana neredi kulminiraju samospaljivanjem osmorice budističkih sveštenika.
8. 1963. vojni puč u Sajgonu ubijen premijer, a 3. 1965. godine američka vojska se počinje iskrcavati na obalama Južnog Vijetnama, na vlast dolazi prenijer Ki. Od 1965. do 1971. godine na snazi je tzv. Operacija pomirenje za vreme koje je trebalo ubediti Vijetnamce da su Amerikanci oslobodioci ali najveći broj najstrašnijih zločina američke vojske dešavali su se upravo u tom razdoblju. Ekonomska pomoć Jugu stiže iz SAD ali ni to ne smiruje narod koji izlazi na ulice Da Nanga 1966. godine zahtevajući odlazak američkog okupatora protesti su ugušeni u krvi. 11. 1967. godine 500.000 američkih vojnika je u Južnom Vijetnamu a iste godine u Sajgon dolazi presednik SAD Lindon Džonson opet sa pričama da će Amerika da sačuva Južni Vijetnam. Međutim otpor ratu raste, a već u 10. 1967. se organizovao Marš na Pentagon Džonson je otputovao decembra u Australiju i tamo ga je sačekala gnevna omladina. Da bi nekako onemogućili ulazak Vijetkonga u Južni Vijetnam Amerikanci bombarduju džungle u Demokratskoj Narodnoj Republici Laos inače savezniku Severnog Vijetnama. Te džungle Amerikanci zovu Put Ho Ši Mina.
[uredi - уреди] ofanziva TET
Otpor Vijetnamaca je doživeo svoj vrhunac 1968. godine Kada je preko 80 gradova u unutrašnjosti Južnog Vijetnama oslobođeno. Ofanziva Tet je inače počela 31.1. 1968 na Vijetnamsku novu godinu što je do temelja uzdrmalo trupe SAD. U Sajgonu Vijetkong zauzima ambasadu SAD, napada aerodrom, oslobađa kinesko predgrađe Čo Lan i još nekoliko malih varoši na periferiji Sajgona. Da bi sprečili pad Sajgona Amerikanci ga bombarduju. Događaji na severu Južnog Vijetnama su još dramatičniji oslobođena je stara prestonica Hue a u opsadi se našla američka marinska baza Ke San. Vijetkong napreduje dalje na jug i 7.2. 1968 oslobađa Lang Vej.
Ali ponovna okupacija Lang Veja i potpuno razbijanje opsade Ke Sana 6.4. 1968 ipak je stavilo do znanja da će rat još potrajati. Amerikancima su nanete velike žrtve što je povećavalo otpor građana SAD prema ratu. Do 1968. godine američka vojska ostala je bez30000vojnika. Amerika pokušava da odgovori te 1.5. 1968 pokušava da okupira i Demokratsku Kambodžu ali Vijetkong presreće američke snage i uništava ih u džunglama tim je otklonjena mogućnost da SAD spreče infiltraciju Vijetkonga na Jug. Ove godine poslata je ogromna vojna pomoć Južnom Vijetnamu. U međuvremenu u SAD ubijen je Martin Luter King i Robert Kenedi da bi ta 1968 u americi kulminirala ogromnim anti-ratnim neredima u Čikagu, Los Anđelesu, Vašingtonu i drugim gradovima.
[uredi - уреди] Ofanzive i pregovori
Ali ni 1969. godina nije donela mir. Prvo na vlast dolazi Ričard Nikson potom on naređuje tajno bombardovanje Kambodže. Nikson odlazi u Sajgon i obećava Tjuu novom vođi Južnog Vijetnama pomoć ali u leto dolazi novi talas protesta u SAD pa 15.10. 1969. još jedan. Ovo prisiljava administraciju SAD da počne polagano povlačenje iz Vijetnama u 7. 1969.
U Hanoju 9. 1969 umire Ho Ši Min. SAD su se nadale da će to okončati rat, ali Ho Ši Min je jasno poručio testamentom da rat mora da se nastavi do pobede nad okupatorom što je novi predsednik Leis Van podržao.
2.5. 1970. godine na univerzitetu Kent počinju protesti koji kulminiraju pucanjem u studente, pri čemu je ubijeno četvero studentata. Džejn Fonda (sadašnje supruge vlasnika Si En Ena Tima Vornera)u Hanoju drži miting protiv rata.
8.2. 1971. godine združene američko-južnovijetnamske snage upadaju u Demokratsku Narodnu republiku Laos ali Vijetkong ponovo staje pred vojsku SAD obarajući avione, helikoptere i desetkujući živu silu te se invazija Laosa završila za manje od mesec dana. Od aprila do 7. 1971 u Vijetnamu ostaje 40000 američkih vojnika. Situacija u Južnom Vijetnamu potpuno izmiče kontroli. Da bi nekako spasao sajgonski režim Nikson naređuje bombardovanje Hanoja i luke Hajfong, te 18.12. 1972. počinje 11-o dnevno bombardovanje Hanoja. Američka Pevačica Džoan Baez dolazi u Hanoj i peva u skoloništima. Luka Hajfong je napadnut 22.12. 1972 oštećene ambasade Narodne Republike Bugarske,Narodne Socijalističke Republike Albanije, Egipta, Republike Kuba kao i sovjetski i kineski brodovi. Bombardovanje prestaje 29.12. 1972. Mirovni pregovori u Parizu počinju 3.1. 1973. Poslednja vojna pomoć Južnom Vijetnamu upućena je 20.1. 1973 godine. Primirje stupa na snagu u ponoć po Griniču 23.1., a mirovni sporazum potpisan je 27.1. 1973. Iduća 1974. godina prolazi u iščekivanju. Niksona 1974. godina obaraju sa vlast aferom Votergejt što je za režim u Sajgonu značilo da je ostavljen. Krajem 12. 1974. vojska Severnog Vijetnama sprema akciju oslobođenja.
[uredi - уреди] Pobeda
U proleće počinje ofanziva. 10.3. 1975. godine oslobođeni gradovi Ban i Tat razbijena vojska Juga. Vlada Južnog Vijetnama zahteva intervenciju vojske SAD. SAD ne čini ništa. Grad Vej oslobođen nakon njega oslobođen Da Nang. Kod mesta zvanog Zvan Lok okupila se razbijena vojska Južnog Vijetnama, ali otpor je bilo ne moguće organizovati. Presdednik Južnog Vijetnama Tju podnosi ostavku 21.4. 1975. i beži u SAD. V.D. Predsednika SAD Džerald Ford objavljuje u Nju Orleansu kraj rata govoreći da su SAD spasile čast i pobedile. Opsada Sajgona počinje 25.4. 1975. Obruč se stegnuo 28.4. 1975. U 16:30 29.4. 1975. ambasador SAD beži iz Sajgona sa njim idu i diplomate drugih zapadnih zemalja. U 7 časova i 53 minuta 30.4. 1975 poslednji vojnici SAD napuštaju Sajgon i Vijetnam'. U 11 časova 30.4. 1975 zvanično kraj Južnog Vijetnama.
Sutradan 1.5. 1975. Sajgon je kršten imenom Ho Ši Min Grad a 7.5. 1975 održana je parad pobede čim je rat okončan nakon 30 godina.
1977. proglašena je Socijalistička Republika Vijetnam. Žrtve rata su bile ogromne. Sa vijetnamske strane one se procenjuju na oko 2,000.000 ljudi. Američki gubici su iznosili oko 58000 mrtvih. Odnosi Vijetnama i SAD normalizovani su 1980. godine. Bivši premijer Južnog Vijetnama Ki posetio je 2004 godine svoju otadžbinu. Velikim sletom u Hanoju 1.5. 2005. proslavljeno je 60 godina pobede nad Japanskim i 30 godina pobede nad američkim zavojevačem. Danas je Vijetnam zemlja koja grabi napred sprovodeći reforme kineskog tipa ali se trudi da ne zaboravi svoju borbu za slobodu.
