Cengiz Aytmatov

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Cengiz Aytmatov

Cengiz Aytmatov ( d.12 Aralık 1928, Talas, Kırgızistan) Kırgız edebiyatının en tanınmış yazarlarından biridir. Roman ve öykülerinin kahramanları Cemile, öğretmen Duyşen gibi yalnızca insanlar değildir; bir dağın, bir ovanın, bir akarsuyun ya da bir atın da yapıtın kahramanı olduğunu görülür.

[değiştir] Hayatı

Cengiz Aytmatov, Kırgızistan'daki Şeker Kirovski köyünde doğdu. O dönemde Kırgızistan, Sovyet cumhuriyetlerinden biriydi. Aytmatov, II. Dünya Savaşı yıllarında erkekler savaşa gittiği için, köyünde küçük yaşta ağır görevler üstlendi. Yapıtlarında bu dönemdeki gözlemleri ve izlenimlerinden yararlandı. İlk öykülerini Kırgızistan Tarım Enstitüsü'nde okuduğu yıllarda yazdı. Moskova'daki Gorki Enstitüsü'nde, yazarlığın teknik inceliklerini öğrendi. 1957'de de Sovyet Yazarlar Birliği'ne üye oldu. Daha sonra bu kurumun genel sekreterliğini yaptı. Kırgızistan Film Yapımcıları Birliği başkanlığını üstlendi.

Yapıtlarını Kırgızca ve Rusça yazan Aytmatov’un ilk uzun öyküsü Cemile 1958'de yayımlandı. Cemile'de yazar SSCB'nin güçlüklerle dolu kuruluş günlerini anlattı. Öykünün kahramanı Cemile’yi, kendi kaderini çizmek isteyen, gelenekleri kırmaya çalışan genç bir kadın olarak betimledi. Aytmatov, bu yapıtının yabancı dillere çevrilmesiyle dünyaca tanınan bir yazar oldu. Türkçeye Öğretmen Duyşen adıyla da çevrilmiş olan İlk Öğretmenim (1961) adlı uzun öyküsünde bir köy öğretmeninin ilk öğretmenlik yıllarını anlattı.

Aytmatov, 1963'te Lenin Edebiyat Ödülü'nü aldı. Yazarın toplumsal sorunları ele aldığı yapıtlarından biri de, II. Dünya Savaşı sırasında halkın yaşam kavgasını anlattığı Hasat Yolu‘dur (1963). Kopar Zincirlerini Gülsarı (1966) adlı yapıtta yazar at çobanı yaşlı Tanabay ile atı Gülsarı arasındaki derin bağlılığı anlatır. Aytmatov'un başyapıtı olarak değerlendirilen Beyaz Gemi (1970) ise, uzaklardaki babasını getirecek beyaz bir gemiyi bekleyen bir çocuğun öyküsüdür. Aytmatov’un yapıtlarının çoğu Türkçe'ye çevrilmiş ve bunlar Bütün Eserleri (1974, 1995) adı altında toplanmıştır.

[değiştir] Politik hayatı

Cengiz Aytmatov; edebi çalışmalarına ek olarak, Avrupa Birliği, NATO, UNESCO ve Benelüks ülkelerinin Kırgız delegeliğini üstlenmiştir. Ayrıca eski Kırgızistan Dışişleri Bakanı Askar Aytmatov'un babasıdır.