Davud'un Kalkanı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Davud'un Yıldızı veya İbranice adıyla Davud'un Kalkanı (מָגֵן דָּוִד veya מגן דוד: Magen David), ismini tarih öncesi İsrail'in kralı Davud'dan alır. Davud'un oğlu Süleyman'ın adıyla, Süleyman'ın Mührü olarak da anılır. Genel olarak Museviliğin ve Yahudi kimliğinin bir sembolü olarak kabul edilir. Aslen kalkanı sembolize etmekle beraber Ortaçağ'dan beri Yahudi Yıldızı olarak bilinmiş ve daha eski bir sembol olan Menora (Yedi Kollu Şamdan) ile birlikte adı Yahudilikle beraber anılmıştır.
İbranice’de magen sözcüğü, savunma anlamındaki “lehagen" veya "hagana” sözcükleriyle aynı köke sahiptir ve “savunucu, koruyucu” anlamını taşır. Ayrıca İbranice'de askeri bir savunma aracı olan "kalkan" için de magen kelimesi kullanılır.
İsrail Devleti'nin 1948 yılında kurulmasıyla beraber, Davud'un Kalkanı İsrail bayrağında yer almıştır.
Konu başlıkları |
[değiştir] Yahudi sembolü olarak
Bazı Yahudi kaynaklarına göre Davud'un Yıldızı/Kalkanı yedi rakamını simgeler (6 köşe ve orta bölüm). Bu amblemden bahseden elde mevcut en eski Yahudi metni Judah Hadassi'ye ait Eshkol Ha-Kofer`dir. 12. yy'a ait bu metinde yedi meleğin adı sıralanır ve her birinin yanında metinde 'Davud'un Kalkanı' olarak adlandırılmış sembol bulunur.
Yedi rakamı Yahudilikte önemli bir yere sahiptir zira tanrının evreni 6 günde yarattığına ve yedinci gün dinlendiğine inanılır. Haftanın altı günü çalışılır ve yedinci günü (Şabat günü) dinlenmeye ayrılır. Tanrının yedi ruhu olduğuna inanılır ve antik Çadır Tapınak Mişkan'daki ve Kudüs Tapınağı'ndaki Menora adlı şamdanın yedi kolu vardır. Belki de Davud'un Yıldızı antik tapınaktaki Menora'nın 3+3+1'lik düzenini sembolize etmesi nedeniyle sinagoglardaki başlıca sembol olmuştur.
Amblemin kökeni kesin olarak bilinmemekle beraber bazı hipotezler ileri sürülmüştür. Bir hipoteze göre bu amblem şeklini Davud kelimesinden almıştır. İbranicede Davud kelimesi üç harfle yazılır (דוד). D harfi "dalet" diye okunur ve Yunanca "delta" ya benzer. Bu iki harf şekil itibariyle üçgene benzerler. Davud'un Yıldızı isimdeki D'lerden birinin ters çevrilip diğerinin üzerine konmasıyla oluşturulmuş bir aile amblemi olabilir. [kaynak belirtilmeli]
Bazı araştırmacılar 6 köşeli yıldızın (hekzagram) astrolojik olarak Davud'un doğumunu veya kral olarak kutsanışını sembolize ettiği tezini ileri sürmüşlerdir. Hekzagram astrolojide Kral Yıldızı olarak da bilinir ve Zerdüştlük'te önemli bir astrolojik semboldür.
Bu sembolün Yahudilikteki kullanımına dair en eski arkeolojik kanıt Joshua ben Asayahu'ya maledilen Sidon, Lübnan'da bulunmuş M.Ö. 7. yy'a ait kitabedir.
[değiştir] Kabala inanışında
Modern Kabala inanışında da bu amblem kullanılır ancak içerisinde on küre ile birlikte bir muskanın üzerinde bulunur. Bununla beraber Zohar gibi klasik Kabala metinlerinde bu ambleme rastlanmaz.
G.S. Oegema'ya göre Isaac Luria bu ambleme daha da mistik bir anlam kazandırmıştır. Isaac Luria, kitabı "Etz Hachayim"de Seder gecesi yemeğinde tabağın hekzagram şeklinde düzenlenmesi gerektiğini söyler. Üstte üç küre: "taç", "bilgelik" ve "kavrayış", altta diğer yedi küre. [1]
M. Costa'ya göre, M. Gudemann ve bazı diğer araştırmacılar 1920'lerde Isaac Luria'nın Davud'un Yıldızı'nın Yahudi milli amblemi olmasında büyük etkisi olduğu kanısına varmışlardır, oysaki Gershom Scholem bunun aksini ispatlamıştır zira Isaac Luria Seder gecesi yemeğini hakzagram şeklinde değil, alt alta paralel üçgenler şeklinde düzenlemiştir [2].
Kabala inanışına göre Davud'un Yıldızı/Kalkanı uzayın 6 yönünü ve merkezini sembolize eder: yukarı, aşağı, doğu, batı, kuzey, güney ve merkez. Bu tanım Sefer Yetzirah'taki tanımdan esinlenerek oluşturulmuştur. Zohar Kitabesi'nden yola çıkarak ortaya atılmış bir başka iddiaya göre de erkeğin (Zeir Anpin) altı küresini ve dişinin (Nekuva) bir küresini sembolize eder.
Popüler bir efsaneye göre "Davud'un Kalkanı" sonradan kral olacak olan İsrail'li genç asker Davud'un kalkanını temsil eder. Bu kalkan metalden tasarruf etmek amacıyla iç içe geçmiş iki metal çerçeve ve aralarına gerilmiş deriden yapılmıştır. Bu efsaneyle ilgili kayda değer hiçbir tarihi kanıt bulunamamıştır.
[değiştir] Kalkan şekli
Davud'un Kalkanı'ndan tarih öncesi rabbi edebiyatında bahsedilmez. İsa'dan önceki dönemlerde bu sembolün İsrail'de kullanıldığına dair bir tek kanıt bile bulunamamıştır. Bilimadamları, bu sembolün İkinci Tapınak döneminde yaygın olarak bilinmediğini düşünmektedirler. Buna rağmen Davud'un Kalkanı olduğu iddia edilen bir işaret Taranto, İtalya'daki bir Yahudi mezarlığında ortaya çıkarılmıştır. Bu mezartaşının M.S. 3. yy'a ait olduğu düşünülmektedir. Benzer şekilde Celile'de ortaya çıkarılan M.S. 3 veya 4. yy'a ait olduğu düşünülen bir sinagog sandığında da kalkan sembolü bulunmuştur [3].
[değiştir] Süleyman'ın Mührü
Yahudi kültüründe, Süleyman tarafından takılan sihirli bir mühür yüzüğünden bahsedilir. Kral Süleyman bu yüzükle cinleri ve şeytanları kontrol etmiştir. Yahudi kültüründe yine aynı şekilde Kral Davud'un kullandığı ve onu düşmanlarından koruyan sihirli bir kalkandan sözedilir. [kaynak belirtilmeli]
Akademisyenler bir dönem 6 köşeli yıldızın (hekzagram) Antik Mısır Medeniyeti'ne ait dini bir sembol veya kutsal bir emanet olabileceğini ve Süleyman döneminde veya sonrasında büyücülükle uğraşan Yahudiler tarafından Yahudiliğe adapte edilmiş olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Bununla beraber bu iddiayı destekler yeterli kanıta M.Ö. Mısır'daki dini faaliyetlere ait belgelerde rastlanmamıştır. Örneğin Helen Gnostikleri ve Mısırlılar nazarlıklarında "pentalpha" gibi 5 köşeli yıldızları (pentagram) kullanmışlardır ancak hekzagram kullanmamışlardır. Papirüslerde de hekzagrama rastlanmaz.
Davud'un Kalkanı'ndan bahseden en eski Yahudi edebi kaynağı 12. yy ortalarında Judah Hadassi tarafından yazılan ve muska içinde yedi Kalkan gösteren Eshkol Ha-Kofer'dir. Açıkça görülüyor ki Davud'un Kalkanı resmi Yahudi metinlerine girmeden önce muskalarda yer alıyordu.
Davud'un Kalkanı, Toledo'lu İspanyol rabbi Yosef bar Yehuda'ya ait 1307 tarihli bir Tanah'ta süsleme olarak kullanılmıştır.
Hekzagramın Sinagoglarda kullanımı belki de mezuzalarla ilgilidir. İlk başta hekzagram sinagoglarda mimari bir süsleme olarak kullanılmış olabilir. Örneğin Brandenburg ve Stendal Katedrallerinde ve Hanover'deki Marktkirche Kilisesi'nde hekzagram süsleme amaçlı kullanılmıştır. Tell Hum'daki antik sinagogda da benzer şekilde bir pentagram süslemesi vardır.
[değiştir] Kalkan'ın yıldızlarla beraber kullanılması
1354'de Bohemya Kralı IV. Charles, Prag Yahudileri için hem Davud'un Kalkanı hem de Süleyman'ın Mührü bulunan kırmızı bir bayrak hazırlattı. Bununla beraber 15. yüzyıl'da Yahudilerin Macar Kralı Matthias'ı karşılarken kullandiklari kırmızı bayrakta iki altın yıldızlı pentagram vardı. [4] Bu nedenle pentagram da Yahudiler tarafindan sembol olarak kullanılmış olabilir. 1073 yılına ait bir Yahudi el yazmasında da pentagram görülmektedir. [5]
1460'da Budapeşte'deki Ofen Yahudileri, Kral Mathios Kuruvenus'u üzerinde iki adet Davud'un Kalkanı ve iki yıldız bulunan kırmızı bir bayrakla karşıladılar.1512'de Prag'da basılan ilk İbranice dua kitabının kapağını büyük bir Davud'un Kalkanı motifi süslemektedir. Kolofon kısmında şöyle yazılıdır: "Babalarının evinin bayrağı altındaki herkes... ve o Davud'un Kalkanı'nı tutan herkese cömert bir hediye sunma hakkını elde edecektir." 1592'de Mordechai Maizel'in Prag'daki sinagoguna "Kral Davud'un Ana Sinagog'dakine benzer bir bayrağını" asmasına izin verildi. 1648'de Prag Yahudilerine şehri İsveçlilere karşı savunmalarına yardımcı oldukları için başka bir bayrak daha kullanma hakkı verildi. Bu bayrak kırmızı bir zemin üzerinde sarı renkte bir Davud'un Kalkanı'ndan oluşmaktaydı. Davud'un Kalkanı'nın tam ortasında ise İsveç yıldızı vardı. [6]
Davud'un Kalkanı, Yahudiliğin evrensel sembolü olarak kabul edildiği için yüzyıllardır birçok dindar Yahudi bu sembolü mezartaşlarında kullanmışlardır. Fransız İhtilali'nden sonra Yahudiler dini kimliklerini daha rahat açıklayabilir hale geldikleri için Davud'un Kalkanı Yahudiler tarafından, Hristiyanların Haç'ı veya Müslümanların Hilâl'i gibi dini bir sembol olarak açıkça kullanılmaya başlanmıştır.
Bazı Ortodoks Yahudi gruplar hekzagramın Yahudi sembolü olarak kullanılmasına büyücülük ve doğaüstü olaylarla olan ilişkisi nedeniyle karşı çıkmaktadırlar. Neturei Karta ve Satmar gibi bazı Haredi gruplar da siyonizm sembolü olduğu gerekçesiyle reddederler.
Bununla birlikte modern Ortodoks sinagoglarının ve diğer gruplara ait sinagogların birçoğu, üzerinde Davud'un Kalkanı olan İsrail bayrağını sinagog girişindeki sandıkta Tevrat ruloları ile beraber açıkça sergilerler.
[değiştir] Naziler tarafından kullanılışı
Davud'un Kalkanı, İkinci Dünya Savaşı'ndaki Yahudi Soykırımı (Holokost) esnasında Naziler tarafından Yahudileri belli etmek amacıyla kullanılmıştır. 1939'da Polonya'nın Nazi Almanyası tarafından işgalinin ardından Yahudiler kimliklerini belli edecek işaretler takmaya mecbur edilmişlerdir. Bunlardan en çok bilineni sarı renkli, ortasında Yahudi yazan rozettir.
[değiştir] Magen David Adom (Kızılkalkan)
"Magen David Adom" veya "Kızılkalkan", İsrail'in Kızılhaç veya Kızılay benzeri, tek resmi acil yardım servisidir. Magen David Adom, İbranice "Davud'un Kızıl Kalkanı" anlamına gelmektedir.
[değiştir] Ayrıca bakınız
- İsrail bayrağı
- Süleyman'ın Mührü
[değiştir] Notlar
- Davud'un Kalkanı'nın Unicode sembolü U+2721`dir.
[değiştir] Kaynakça
- ^ G.S. Oegema, Realms of Judaism. The history of the Shield of David, the birth of a symbol (Peter Lang, Almanya, 1996) ISBN 3-631-30192-8
- ^ Hatakh ha-Zahav, Hotam Shelomoh u-Magen-David (Poalim, 1990, İbranice) s. 156
- ^ Süleyman'ın Mührü (İngilizce)
- ^ Schwandtner, Scriptores Rerum Hungaricarum, ii. 148
- ^ Facsimile in M. Friedmann, Seder Eliyahu Rabbah ve-Seder Eliyahu Ztṭa, Viyana, 1901
- ^ The National Flag at MFA
[değiştir] Dış bağlantılar
 |
Wikimedia Commons'da Davud'un Kalkanı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
