Edebi ve sanatsal eserlerin korunmasına dair Bern Konvansiyonu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Telif hakkı sembolü

Kısaca Bern Konvansiyonu olarak bilinen Edebi ve Sanatsal Eserlerin Korunması için Berne Konvansiyonu, telif hakları hakkında uluslararası bir antlaşmadır, ilk defa İsviçre'nin Bern şehrinde 1886'da imzalanmıştir. Victor Hugo'nun teşvikiyle geliştirilmiş olduğu için, malî koruma amaçlı Anglo-Sakson "copyright" kavramından çok, Fransız "yazar hakları" (droit d'auteur) tarafından etkilenmiştir.

Bern konvansiyonun kabulundan önce millî telif hakkı yasaları bir ülkede üretilen eserlerle ilgili olurdu. Bu yüzen örneğin Londra'da bir İngiliz tarafından yayımlanan bir eserin telif hakkı Birleşik Krallık'ta korunur ama Fransa'da herhangi biri tarafından kopyalanıp satılabilirdi.

1883 Paris Konvansiyonu, patent, endüstriyle tasarım ve ticarî marka gibi fikri mülkiyet türlerine uluslararası koruma getirmişti. Bern konvansiyonu, Paris konvansiyonunu izinden gelip uluslararası korumayı sanat eserlerine getirmiştir.

Paris konvansiyonunda olduğu gibi Bern konvansiyonu da idari konular için bir merkez büro oluşturur. 1893'de bu iki konvansiyon tarafından oluşturulmuş bürolar birleşip Bern'de, "Fikri Mülkiyetin Korunması İçin Uluslararası Birleşik Bürolar" adlı kuruluşu oluşturdular (Fransızca Bureaux Internationaux Réunis pour la Protection de la Propriété Intellectuelle isminin baş harfleri olan BIRPI olarak bilinir). 1960'da BIRPI Bern'den Cenevre'ye taşındı, hem Birleşmiş Milletler'e hem de o şehirde bulunan diğer uluslararası örgütlere daha yakın olabilmek için. 1967'de BIRPI, WIPO (World Intellectual Property Organization, Dünya Fikri Haklar Örgütü) oldu ve 1974'ten beri de Birleşmiş Milletler bünyesinde yer almaktadır.

Bern Konvansiyonu 1896'da Paris'te, 1908'de Berlin'de düzenlenip, 1914'te Berne'de tamamlandı, 1928'de Roma'da, 1948'de Brüksel'de, 1967'de Stokholm'da ve 1971'de Paris'de değiştirildi ve 1979'da tekrar düzenlendi.

Amerika Birleşik Devletleri baştan Konvansiyona dahil olmayı reddetti çünkü kendi telif kanununda büyük değişiklikler yapması gerekecekti. Gereken değişiklikler arasında yazarların manevi hakları, telifli eserlerin tescil mecburiyetinin kaldırılması ve mecburi telif hakkı ibaresinin kaldırılması A.B.D. için özellikle sorunluydu. 1 Mart 1989'da "1988 Bern Konvasiyonu Uygulama Kanunu"nun uygulamaya girmesi ile A.B.D. Bern Konvansiyonu'na dahil oldu.

Nerdeyse bütün uluslar Dünya Ticaret Örgütü üyesi olduklarından dolayı, TRIPs anlaşması gereği Bern Konvansiyonu'nu imzalamamış ülkelerin de konvansiyonun hemen bütün maddelerini kabul etmelerini gerekmektedir.

2006 Ocak ayı itibariyle Bern Konvasiyonunu 160 ülke kabul etmiştir.

[değiştir] Anlaşmanın içeriği

[değiştir] Genel

Bern konvansiyonu imzacı ülkelerin kendi ülke vatandaşlarına sağladıkları telif hakkı korumasınının aynısını diğer imzacı ülke vatandaşlarına da sağlamalarını şart koşar. Yani imzacı bir ülkede yayımlanan veya icra edilen bir eserin korunması için o ülkenin telif hakkı yasaları uygulanır ve bunda o eserin hangi ülkeden kaynaklandığına bakılmaz.

Anlaşmanın imzacıları arasında bir eşit uygulama sistemi oluşturarak telif haklarının korunmasını uluslararası bir düzeye getirmiştir. Bunun yanı sıra, üye ülklerin telif hakkı kanunlarına asgari standartları zorunlu kılarak yayımcı ve yazarların çıkarları gözetilmiştir.

Bern Konvansiyonun göre telif hakları otomatiktir; bir eserin resmen tescillenmesi mecbur kılınamaz. (ABD 1989'da Bern Konvansiyonun kabul ettiği zaman eski yasalarında bulunan, cezai uygulamaları tescilli eserlere sınırlandırmaya devam etmiştir.)

Bern Konvansiyonu, fotoğraf ve sinema eserleri hariç tüm eserlere eserin yaratıcısın ölümünün ardından en az 50 yıllık koruma sağlar. Anlaşmanın imzacıları daha uzun koruma süreleri sağlamakta serbesttirler, Avrupa Topluluğu'nun 1993 Telif Hakları Koruma Sürelerinde Uyum Talimatı ile yapmış olduğu gibi. Fotoğraflar için asgarî koruma süresi fotoğrafın yaratılmasından sonra 25 yıl, sinemacılıkta ise gösterimden sonra 50 yıl, veya eser tamamlanmasını izleyen 50 yılda gösterilmediyse, yaratılmasından sonra 50 yıldır. Anlaşmanın eski sürümlerine taraf olan ülkeler daha kısa koruma süreleri uygulayabilirler.

Her ne kadar Bern Konvansiyonu korumanın talep edildiği ülkedeki telif kanunun geçerli olduğunu belirtse de, Madde 7.8 "ülkenin yasaları farklı bir uygulama sağlamıyorsa, koruma süresi eserin kaynaklandığı ülkede belirlenmiş süreden daha fazla olamaz" der. Yani bir eser sahibi yabancı bir ülkede kendi ülkesindekinden daha uzun süreli bir koruma elde edemez, o yabancı ülkenin kanunları bu korumayı sağlasa dahi.