Kategori
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kategori, felsefi anlamda genel olarak öznitelik ya da bir nesneye yüklenen nitelik olarak anlaşılır. Bir konunun anlam ve sınırlarını, içerik ve biçiminin çerçevesini belirlerler. Kategoriler, koşulu kendilerinde mevcut olan genel niteliklerdir bu anlamda ve dolaysıyla koşulsuzdurlar. Kategorik denildiğinde belirtilen anlam, bu bağlamda, koşulsuzluktur. Bu genel anlamın ötesinde felsefe tarihi boyunca kategori kavramı içerik olarak kullanıldığı felsefi dizgeye göre anlam kazanan bir içeriğe sahiptir. Bir anlamda kategori fikrinin oluşturcusu Aristotales'tir. On çeşit kategori belirlemiş ve bir konu hakkında bu on kategoriye göre bir şey söylenebileceğini belirtmiştir: Töz, nicelik, nitelik, yer, zaman, durum, sahiplik, etki, edilgi, bağıntı Aristotales'in ortaya koyduğu kategorilerdir. Böylece kategori, felsefede bir şey söyleyebilmenin koşullarını belirleyen kavramlar olarak görünmektedir. Buna paralel ancak farklı bir içeriğe sahip olarak Kant'da bir başka kategori anlayışı mevcuttur. Kant, deneyimlerimizin önsel (a priori) koşulu olan mutlak zihinsel kavramları adlandırmak üzere kategori kavramını kullanır. Buna göre, zihin, duyumlardan gelen verileri toplayıp değerlendirmek ve birleştirip sonuçlara varmak üzere oniki ayrı kategori mevcuttur. Bu oniki kategori temelde dört ana kategoriye bağlıdır. Bu dört ana kategori, nitelik, nicelik, bağıntı ve modalite`dir. Kant ile Aristotales arasındaki kategori anlayışındaki farklılık, Kant'ta kategoriler yalnızca düşüncenin özellikleri olmasına rağmen, Aristitales'te hem düşüncenin hem de varlığın özelliklerini göstermesidir.
