SATA
Vikipedi, özgür ansiklopedi
SATA yani Seri ATA, bilgisayar donanımı içeririsinde bir veri taşıma teknolojisidir. Özellikle sabit diskten ya da sabit diske veri aktarımı işlevini yerine getirir. "ATA" teknolojisinin üstüne üretilmiştir. İsim karışıklığı olmaması için eski ATA ismi PATA (Paralel ATA) olarak değiştirilmiştir. Hem SATA hem de PATA sürücüsü IDE sürücüsüdür.
Konu başlıkları |
[değiştir] Türleri
SATA ve SATA II olarak iki ayrı model bulunmaktadır. SATA ilk çıkmıştır ve teorik limit hızı 1.5 Gb/s olarak belirtilir. Ardından SATA II biraz daha geliştirilmiş ve standartlar daha uyumlu olarak piyasaya sürüldü. SATA II'nin teorik hızı 3.0 Gb/s olarak açıklanmaktadır. 2007 yılında SATA III'ün çıkması planlanmaktadır. Teorik hızı 6.0 Gb/s olacaktır.
[değiştir] SATA 1.5 Gb/s
İlk kuşak SATA arayüzleri, SATA/150 veya SATA 1 olarakta bilinir, 1.5 Gb/s hızla calışırlar. Seri ATA fiziksel katmanda (physical layer) 8B/10B kodlama (encoding) kullanır. Bu kodlama şeması %80 oranında etkilidir, fiili olarak 1.2 Gbits/s veya 150 MB/s veri transfer oranı sağlar. Seri bağlantının (serial link) kolaylığı ve LVDS kullanımıyla,uzun sürücü kabloları ve yüksek hızlarda geçiş yolları kullanılabilir oldu.
[değiştir] SATA 3.0 Gb/s
SATA'nın tanıtımından kısa bir süre sonra, gelişmeler standartlaştı. 3 Gb/s sinyal oranı PHY katmanına eklenmesiyle veri işlem hacmi iki katına çıktı. SATA 3.0 Gb/s, SATA 1.5 Gb/s gibi 8B/10B kodlama kullanır ve fiili olarak 2.4 Gb/s veya 300 MB/s veri transfer oranı sağlar. SATA 3.0 Gb/s aygıtlarıyla SATA 1.5 Gb/s denetleyicileri arasındaki uyumluluğu sağlamak için, sonra çıkarılan aygıtlar orijinal 1.5 Gb/s oranını desteklemeleri gerekti. Pratikte, bazı eski SATA denetleyicileri SATA hız ölçütlerini desteklemediler ve SATA 3.0 Gb/s çevre aygıtları elle yapılandırılarak 1.5 Gb/s oranına bir atlayıcı(jumper) kullanılarak çekildi. VIA VT8237 ve VT8237R güney köprüleri, VIA VT6420 ve VT6421L bağımsız SATA denetleyicileri bu problemin oluştuğu chipset lerdendir. SİS 760 ve 964 chipsetleride bu problemi göstermesine rağmen güncellenmiş SATA denetleyici ROM'u ile düzeltilmiştir. 3,0 Gb/s özelleştirmesi genel olarak “Serial ATA II” (“SATA II”) olarak bilinir.
[değiştir] Gelecek tasarım SATA 6.0 Gb/s
SATA-IO 6.0 Gb/s oranını standart hale getirmeyi planlamaktadır.Teorik olarak işlem hacminin iki katına çıkmasına rağmen, geleneksel sabit diskler bu hıza ulaşamadı. Bununla birlikte 6.0 Gb/s standartı geçit çoklayıcılarıyla (port multipliers) birleştirmede kullanışlı olacak böylece bir Seri ATA geçidine birçok sürücü bağlanabilecek. Ayrıca RAM diskleri gibi katı hal sürücüleride (solid-state drives) bağlanabilir. Normal kullanımda çağdaş kişisel bilgisayarlarda hem SATA hemde SATA 1.5 Gb/s sabit disk sürücülerinin çalışma hızları önceki IDE arayüzleri(50 MB/s altında çalışan)ile karşılaştırılabilir.
[değiştir] Seri ATA'nın Yenilikleri
Her cihaza ayrı kablo ve ayrı bant genişliği verilerek , SATA , PATA ile ortak kullanılan yoldan çıkarıldı. Aynı miktarda SATA aygıtlarını desteklemek için iki kat daha fazla sunucu denetleyicisi gerekir. SATA'nın tanıtımı sırasında bu önemli bir sorun değildi. Denetleyici ASIC içine başka bir denetleyici eklenebilir. Fazladan yedi sinyal hattı ve PCB için kablo ucunda yer açılması maliyette ufak bir artış yaratır.
SATA'nın sağladığı fakat PATA'nın içermediği belirleyici özellikler : hot-swapping ve native command queueing.
SATA'ya geçişi kolaylaştırmak için , birçok üretici PATA sürücülerindeki denetleyicileri hemen hemen aynı olan ve mantık kartı üstünde köprü chipi içeren sürücüler üretti. SATA bağlayıcıları bulunan köprü sürücüleri , güç bağlayıcılarının bir türünü veya her ikisinide içerebilir ve genelde yerel sürücülerle aynı işleyişi gösterir. Fakat SATA'nın bazı belirleyici özelliklerini desteklemeyebilir. 2004 yılından itibaren , başlıca sabit disk üreticileri köprülü veya yerel SATA sürücülerini üretiyor.
Seri tutturulmuş SCSI (SAS) denetleyicisine SATA sürücüleri bağlanabilir ve aynı fiziksel kablo üzerinden iletişim kurulabilir. Fakat SAS diskleri SATA denetleyicilerine bağlanmayadabilir.
[değiştir] Kablolar Ve Bağlayıcılar
SATA'nın paralel ATA'dan en belirgin farkı güç ve veri kablolarıdır. SATA standartları yedi iletken kullanan bir veri kablosu ve her iki başında 8-mm genişliğinde wafer bağlayıcıları olduğunu belirtir.SATA kabloları 1 m (39 in) uzunluğuna kadar olabilir. Karşılaştıracak olursak PATA ribbon kabloları 40 ya da 80 iletken kabloları içerir ve en fazla 46 cm (18 in) olabilir. SATAdaki iletkenlerin azaltılması , SATA kablolarını , PATA kablolarından daha dar yapar. Sonuçta daha dar alanlarda kullanımı kolaylaşır ve hava dolaşımınıda kolaylaştırır (fakat bu tür kablolarda bollaşma daha sık görülebilir).
PATA sürücüleri tarafından kullanılan 4 pinli Molex bağlayıcısı ve birçok bilgisayar bileşeni , SATA standartlarının belirttiği güç bağlayıcısından çok farklı bağlayıcılar kullanır. Veri kablosu gibi , wafer bazlı ,fakat 15 pinli şekli ikisinin arasındaki karışıklığı engeller. Güç bağlayıcılarının tepesindeki plastik birleştiriciler ince olduğu için takarken en ufak bir zorlamayla kırılır , sonuçta birleştiriciyi kullanışsız hale getirir. Çok sayıdaki pin 3 farklı gerilim değeri sağlamak için kullanılır : 3.3V , 5V , 12V. Her gerilim 3 pinin bir araya gelmesiyle sağlanır. Kalan 5 pin topraklamayı sağlar. Pin11 , son pin , yeni sürücülerdeki staggered spinup için kullanılır. Kaynak pinleri bir araya gelir çünkü pinler bir araya gelmezlerse aygıtlar için gerekli akımı sağlayamazlar. Her 3 gerilimden birer pin hotplugging için kullanılır. Bu fiziksel bağlantı (3.5-in (90 mm) ve 2.5-in (70 mm)) dizüstü bilgisayarların sabit diskleri için kullanılır. SATA güç bağlayıcısını desteklemeyen güç kaynaklarının kullanımı için bazı SATA sürücüleri PATA tarzında 4 pinli Molex bağlayıcı içerir.
4 pinli Molex bağlayıcısını SATA güç bağlayıcısına çevirmek için adaptörler kullanılabilir. Fakat 4 pinli Molex bağlayıcıları 3.3V sağlamadığı için , bu adaptörler 5V ve 12V güç sağlarlar , 3.3V hattı bağlanmaz. 3.3V güç isteyen sürücüler bu adaptörle kullanılmaz. Sürücü üreticileri 3.3V güç hatlarının çoğunu kullanım dışı bırakmıştır. Buna rağmen 3.3V güç olmadan , SATA aygıtları hotplugging'i gerçekleştiremez.
[değiştir] Harici SATA
Harici SATA sürücüleri için özellikle belirtilmiş kablolar , bağlayıcılar ve sinyal ihtiyaçları 2004'ün ortalarında standartlaştırıldı. eSATA'nın Özellikleri:
- Harici diskler için tam SATA hızı(harici RAID çevirici ile ölçülen 115Mb/s)
- PATA/SATA'dan USB/Firewire geçişinde herhangi bir protokol geçişi yoktur , tüm disk özellikleri sunucu için uygundur.
- Kablo uzunluğu 2 metre ile sınırlıdır. USB ve Firewire daha uzun mesafeler alabilir.
- Azami ve asgari verici gerilimi 400mV - 600mV'dan 500mV - 600mV seviyesine yükselmiştir.
- Azami ve asgari alıcı gerilimi 325mV - 600mV'dan 240mV - 600mV seviyesine düşmüştür.
USB ve Firewire'ın harici disk ile olan iletişimi için çeviriye ihtiyacı vardır. Bundan dolayı harici USB/Firewire çevirici ATA protokolünü USB veya Firewire'a çeviren PATA veya SATA köprü chipi içerir. S.M.A.R.T. gibi sürücü özellikleri olanlar bu şekilde etkili kullanılamaz ve USB/Firewire ile ulaşılan transfer hızı , tüm geçit veri oranının yarısı kadardır(50 Mb/s). Harici RAID sırası kullandığımız zaman sınırlı etkin veri transfer oranı ortaya çıkar. Aynı zamanda gerçek kullanım sırasında hızlı tek disklerle veri transfer oranı 70 Mb/s üzerine çıkar. Şu anda çoğu bilgisayarın anakartlarının eSATA bağlantıları yoktur. eSATA sunucusu geçit adaptörü (HBA) kullanılarak aktif hale getirilebilir. Masaüstü sistemler için grup bağlayıcı veya dizüstü bilgisayarlar için cardbus veya expresscard kullanılır. eSATA ve SATA arasındaki arayüze geçmek için basit adaptörler veya kablolar vardır.
[değiştir] eSATA'nın diğer geçitlerle karşılaştırılması
| eSATA | SATA 300 | PATA 133 | FireWire 800 | FireWire 400 | USB 2.0 | Ultra-320 SCSI | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hız (Mbit/s) | 2400 | 2400 | 1064 | 786 | 400 | 480 | 2560 |
| Azami kablo uzunluğu (m) | 2 | 1 | 0.46 | 4.5 (16 kablo birbirine papatya dizimi ile eklenerek 72m kadar ulaşır ) |
4.5 (16 kablo birbirine papatya dizimi ile eklenerek 72m kadar ulaşır ) |
5 (USB kablo göbeği papatya dizimi ile 25m kadar ulaşır ) |
12 |
| Güç kablosu ihtiyacı | Var | Var | Var | Yok | Yok | Var/Yok USB 2.0 +5 volt sağlar ve bazı 2.5" harici disk gücü sağlar;daha fazla güç isteyen diğer diskler için işlevsizdir. | Var |
| Kanal başına aygıt | 1 (toplayıcıyla birlikte 5) | 1 hat başına | 2 | 63 | 63 | 127 | 16 |
[değiştir] Geri Uyumluluk
SATA sabit disklerinin geri uyumluluğu ismen olmasada fiilen var , SATA yerel sürücülerinin belirleyici özelliklerinden olan güç ve veri bağlayıcıları PATA , SCSI veya diğer sabit disk biçimlerinin kullandığı bağlayıcılarla uyuşmaz. Yinede SATA disklere bağlanıp onların PATA gibi çalışmalarını sağlayan dönüştürücüler var. Bazı sürücüler hem SATA hem de MOLEX güç bağlantılarıyla gelirler. Yukarıda anlatılan kurallar içerisinde SATA sürücülerini harici USB gibi davranmasını sağlayan güç çeviricileri vardır.
Ekim 2006 itibariyle piyasadaki yeni ürünler geri uyumluluğu mümkün kılıyor. Anakart üzerindeki PATA bağlantısına takılarak SATA’yı bağlamayı sağlayan küçük kartlar var.
SATA sürücüsünü SATA bağlantısı bulunmayan sistemlere bağlayan SATA bağlantılı PCI kartları vardır.
Diğer arayüzlerle geri uyumluluğuna rağmen kendisiyle hem geçmiş hem de gelecek uyumludur. Bu genelde hangi teknik özelliklerin uyum göstereceğinden endişelenmeden bir SATA sürücüsünü SATA denetleyicisine bağlayabileceğiniz anlamına gelir. Burada dikkat edilecek nokta ise bazı eski denetleyicilerin hızını düzgün ayarlayamaması ve böylece sabit diskin hızının bir atlayıcı üzerinden zorlanması gerekitiğidir.
[değiştir] SATA - SCSI Karşılaştırması
SCSI SATA'dan daha yüksek transfer oranı sağlar , fakat üretim maliyeti daha fazla olan daha karmaşık bir geçit yapısı vardır. Sürücü üreticileri SCSI aygıtları için daha uzun garanti verir yinede PATA/SATA aygıtlarıyla , SCSI aygıtlarının üretiminde belirtilen kaliteli kontrol karşılaştırılır. SCSI geçitleri birkaç sürücüyle bağlantıya olanak verirken SATA kablo başına bir taneye olanak verir. SATA 3.0 Gb/s her aygıt başına 300 Mb/s azami bant genişliği verirken , SCSI her geçit başına 320 Mb/s verir.
[değiştir] Mevcut Sabit Disklerin Özellikleri
Geçitin azami hızı haricinde 3 özelliği performansı çok ciddi etkiler : devamlı transfer oranı ; platter rotation speed ; head seak time. Bu bilgiler sabit diskin modeline özgüdür ve sabit diskin üretici tarafından verilen veri föyünden bulunabilir. Bu bilgiler Aralık 2006’nın en performanslı sürücülerindendir. Tablodan da görüldüğü gibi SCSI’lar için arama süresi çok kısadır ve devamlı transfer oranı çok yüksektir. Geçit bant genişliği ile sınırlandırılmamış disk performansları yaklaşık olarak 0.5*(bir revolution süresi+full stroke seek time) dır. SCSI için bu değer 6 ms ve SATA 3 için ise 12.7 ms dir. Bilgisayarda SCSI kullanan herhangi bir sabit bellek aktivitesi SATA 3 kullanana göre çok daha hızlıdır.
[değiştir] Getirileri
İster SATA teknolojisi kullanılsın ister PATA, sabit disklerin hızlarının, bu teknolojilerin veri aktarma hızına göre çok düşük olmasından (50Mb/s'in altında), büyük bir performans farkı kazanılmamaktadır. Fakat SATA kabloları çok ince olduğundan, daha az yer kaplamaktadır. Bunun yanı sıra PATA'lardaki gibi master/slave düzenlemesi yoktur. Her disk ayrı olarak, kendi başına tanımlıdır. SATA her ne olur ise olsun geciktirilmiş ve çok daha önceden geçilmesi gereken bir teknoloji idi . PATA nın problemi asıl olarak çift sürücü ile performansının çok kötü seviyede düşük kalması . Sürücülerin susması , cevap vermemesi gibi problemler SATA'nın yaygınlaşması ile sona ermiştir.
