Đá (địa chất)

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bài này nói về đá như là một biểu hiện trong tự nhiên của các loại khoáng chất, các nghĩa khác xem Đá (định hướng).

Bản đồ phân bổ các loại đá trầm tích, đá núi lửa, đá plutonit, đá biến chất ở Bắc Mỹ.

Đá là tổ hợp có quy luật của các loại khoáng vật. Các loại đá được phân loại theo thành phần khoáng vật, nguồn gốc thành tạo. Theo nguồn gốc thành tạo có thể phân ra: đá magma, đá trầm tích và đá biến chất.

Đá magma được hình thành từ kết quả nguội lạnh, đông cứng của dung dịch silicat - dung dịch magma nóng chảy và được chia (theo nguồn gốc thành tạo) làm hai loại đá magma chính: đá magma xâm nhập và đá magma phun trào - đá magma phún xuất.

Đá magma xâm nhập được thành tạo khi dung dịch magma nguội đi và các tinh thể khoáng vật kết tinh chậm bên trong vỏ Trái Đất. Các tinh thể kết tinh rõ ràng, các đá loại này thường có cấu tạo đặc sít.

Đá magma phún xuất được thành tạo khi dung dịch magma phun trào lên trên bề mặt đất; có sự giải phóng các chất khí có trong dung dịch magma một cách mãnh liệt, các đá magma phún xuất thường có cấu tạo rỗng xốp.

Đá trầm tích được tạo ra từ sự lắng đọng của các mảnh vụn hoặc các chất hữu cơ, hay các chất kết tủa hóa học (các chất còn lại sau quá trình bay hơi), được nối tiếp bằng sự kết đặc của các chất cụ thể và quá trình xi măng hóa. Quá trình xi măng hóa có thể diễn ra tại hoặc gần bề mặt Trái Đất, đặc biệt là đối với các loại trầm tích giàu cacbonat.

Đá biến chất được tạo ra từ sự thay đổi của bất kỳ loại đá nào (bao gồm cả đá biến chất đã hình thành trước đó) đối với các điều kiện thay đổi của môi trường như nhiệt độ và áp suất so với các điều kiện nguyên thủy mà các loại đá đó được hình thành. Các điều kiện nhiệt độ và áp suất này luôn luôn cao hơn so với các chỉ số của chúng ở bề mặt Trái Đất, và phải đủ cao để có thể thay đổi các khoáng chất nguyên thủy thành các dạng khoáng chất khác hoặc thành các dạng khác của cùng một khoáng chất (ví dụ bằng sự tái kết tinh).

Sự biến đổi của một dạng đá sang một dạng khác được miêu tả bằng mô hình địa chất gọi là chu trình đá.

Lớp vỏ (bao gồm cả thạch quyển) và lớp phủ Trái Đất được tạo ra từ các loại đá.