Arizona
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Xin xem các mục từ khác có tên tương tự ở Arizona (định hướng).
|
|||||||
| Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Anh[1] | ||||||
| Thủ phủ | Phoenix |
||||||
| Thành phố lớn nhất | Phoenix | ||||||
| Diện tích • Phần đất • Phần nước • Bề ngang • Bề dài • Vĩ độ • Kinh độ |
295.254 km² (hạng 6) 294.312 km² 942 km² (0,32%) 500 km 645 km 31°20′N – 37°N 109°3′W – 114°50′W |
||||||
| Dân số (2000) • Mật độ |
5.939.292 người (hạng 20) 17,43 người/km² (hạng 36) |
||||||
| Cao độ • Cao nhất • Trung bình • Thấp nhất |
Đỉnh Humphreys, 3.851 m 1.250 m 21 m |
||||||
| Ngày gia nhập | 14 tháng 2, 1912 (thứ 48) | ||||||
| Thống đốc | Janet Napolitano (Dân chủ) | ||||||
| Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ | John McCain (Cộng hòa) Jon Kyl (CH) |
||||||
| Múi giờ • Quy ước giờ mùa hè |
MST (UTC−7) Không áp dụng[2] |
||||||
| Viết tắt | AZ Ariz. US-AZ | ||||||
| Địa chỉ Web | www.az.gov | ||||||
Arizona (phát âm như "A-ri-xô-na") là một tiểu bang ở miền Tây Hoa Kỳ.
Mục lục |
[sửa] Địa lý
Arizona là một trong những tiểu bang Bốn Gốc, nằm về phía đông và nam của sông Colorado. Nó đối diện với New Mexico, Utah, Nevada, và California; đụng vào Colorado; và có biên giới quốc tế 626 kilômét (389 dặm) với hai tiểu bang Sonora và Baja California của Mexico. Arizona là tiểu bang lớn thứ sáu theo diện tích, đằng sau New Mexico và đằng trước Nevada. Trừ Grand Canyon, nhiều rừng, công viên, và đài kỷ niệm quốc gia, cũng như một số vùng đất dành riêng cho thổ dân thuộc về tiểu bang này.
Arizona nổi tiếng phần lớn do cảnh sa mạc, bao gồm cây xương rồng. Nó cũng nổi tiếng bởi mùa hè nóng nực và mùa đông ấm áp. Nổi tiếng ít hơn là rừng thông cao ở phía trung bắc của tiểu bang, tương phản với những vùng sa mạc thấp hơn của tiểu bang.
Giống như các vùng khác ở miền Tây Nam, Arizona có rất nhiều địa thế thêm vào những vùng sa mạc. Hơn nửa tiểu bang là núi và cao nguyên, và phần tiểu bang này có rừng thông vàng (Pinus ponderosa) lớn nhất ở Hoa Kỳ. Mogollon Rim, dốc đứng 600 mét (2.000 foot), xẻ qua phần giữa của tiểu bang và định ranh giới tây nam của cao nguyên Colorado, ở đấy vụ cháy lớn nhất của tiểu bang xảy ra vào năm 2002. Arizona thuộc về tỉnh Lưu vực và Dãy núi của Bắc Mỹ. Miền này bị khắc do tác dụng của núi lửa tiền sử, sau đó do sự nguội và sự lún xuống liên quan. Cả miền này đang lún xuống từ từ.
[sửa] Các thành phố quan trọng
Phoenix là thành phố lớn nhất và là thủ phủ của tiểu bang. Khu vực đô thị Phoenix với gần 3,9 triệu dân cư bao gồm Mesa, Glendale, Chandler, Tempe, và Scottsdale. Thành phố lớn thứ hai của tiểu bang là Tucson, cách khu vực đô thị Phoenix về phía đông nam 220 km (135 dặm). Khu vực đô thị Tucson có dân số gần 1 triệu người.
Các thành phố có dân số hơn 100.000 người được in đậm:
|
|
[sửa] Lịch sử
Các nhà lịch sử không đồng ý về gốc của tên "Arizona" để chỉ đến vùng này. Ba cách giải thích là:
- Tiếng O'odham alĭ ṣon ("suối nhỏ"), thực sự là tên của một thị trấn được gọi "Arizonac" trong tiếng Anh. Arizonac là thị trấn nhỏ cách biên giới Mỹ-Mễ khoảng 12 km (8 dặm) thuộc tiểu bang Sonora của Mexico. Ngày xưa nó có thể được phát âm là alĭ son hoặc alĭ sona. Âm "l" trong tiếng O'odham là phụ âm xát bên ổ răng kêu, những người nói tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Anh có thể tưởng là giống âm r. Sau đó vào giữa thế kỷ 18, những người truyền giáo Tây Ban Nha đổi các bản đồ vùng này của Cha Eusebio Francisco Kino; họ đổi tên của trị trấn Arizonac thành Arizona. Lúc mà các bản đồ này được tái bản và phân phối ở Âu Châu, tên Arizona bắt đầu chỉ đến cả phía bắc của Tân Tây Ban Nha.
- Tiếng Tây Ban Nha árida zona ("đới khô khan").
- Tiếng Nahuatl hay Aztec arizuma, tức là "cầm bạc".
[sửa] Chú thích
- ▲ Trong trưng cầu dân ý năm 2006, cử tri Arizona đặt ngôn ngữ chính thức là tiếng Anh; trước đây, tiểu bang này không có ngôn ngữ chính thức.
- ▲ Dân tộc Navajo, phần nhiều thuộc về Arizona, áp dụng MDT (UTC−6) vào mùa hè.
[sửa] Liên kết ngoài
- Arizona @ Your Service – Trang chủ của tiểu bang Arizona
- Hướng dẫn Arizona – Bộ Du lịch Arizona
- Bộ Công viên Tiểu bang Arizona
- Thư viện, Lưu trữ, và Hồ sơ Công cộng Tiểu bang Arizona
| Các đơn vị hành chính Hoa Kỳ | |
|---|---|
| Các tiểu bang: | Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | California | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaii | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | North Carolina | North Dakota | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Rhode Island | South Carolina | South Dakota | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | West Virginia | Wisconsin | Wyoming |
| Đặc khu liên bang: | Đặc khu Columbia |
| Các lãnh thổ phụ thuộc Mỹ: | Samoa thuộc Mỹ | Guam | Quần đảo Bắc Mariana | Puerto Rico | Quần đảo Virgin |
| Các nước ký COFA: | Cộng hòa Quần đảo Marshall | Cộng hòa Palau | Liên bang Micronesia |
| Các quần đảo nhỏ ở xa: | Đảo Baker | Đảo Howland | Đảo Jarvis | Đảo Johnston | Đảo san hô Kingman | Đảo san hô Midway | Đảo Navassa | Đảo san hô Palmyra | Đảo Wake |
