Hải đăng Alexandria

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Hải đăng Alexandria là ngọn đèn biển được xây dựng vào thế kỷ thứ 3 trước Công Nguyên trên hòn đảo Pharos tại Alexandria, Ai Cập làm tín hiệu thông báo của cảng, và sau này là một ngọn hải đăng.

Chiều cao đèn biển được ước tính khá khác biệt từ 115 đến 135 mét (383 - 440 ft) nó là một trong những công trình nhân tạo cao nhất Trái đất trong nhiều thế kỷ và được các học giả cổ đại coi là một trong bảy kỳ quan thế giới.

Hải đăng ngừng hoạt động và bị phá huỷ nặng nề sau hai trận động đất trong thế kỷ 14; một số di vật của nó vẫn còn được các thợ lặn tìm thấy tại đáy biển Cảng phía đông Alexandria năm 1994. Những tàn tích khác đã được khám phá qua các bức ảnh vệ tinh.

Được xây dựng từ những khối đá lớn sáng màu, tháp có ba tầng: phần thấp hình vuông với một lõi trung tâm, phần giữa hình bát giác, và đỉnh hình tròn. Đỉnh của nó có đặt một tấm gương phản chiếu ánh mặt trời vào ban ngày; hay một ngọn lửa vào ban đêm. Những đồng tiền La Mã hiện còn do người Alexandrian chế tạo ra cho thấy mỗi bốn góc tường đều có đặt một bức tượng người cá. Thời La Mã, có một tượng Poseidon đứng trên đỉnh hải đăng.

Thiết kế các tháp thánh đường Hồi giáo trong nhiều thế kỷ trước kia đều học theo kiểu thiết kế hải đăng này, chứng minh tầm ảnh hưởng kiến trúc lớn của công trình.

Truyền thuyết cho rằng ánh sáng từ hải đăng đã được sử dụng để đốt cháy chiến thuyền địch trước khi chúng có thể cập bờ, tuy nhiên điều này khó có thể xảy ra vì trình độ quang học và công nghệ khá thấp thời kỳ đó. Một truyền thuyết khá ấn tượng khác – và có lẽ xác thực hơn – là ánh sáng từ trên hải đăng có thể được nhìn thấy từ cự li 35 dặm (56 km) từ bờ biển.

Chữ Pharos (tên hòn đảo) sau này trở thành từ nguyên của từ 'đèn biển' trong nhiều ngôn ngữ ngữ hệ La Mã, như tiếng Pháp (phare), tiếng Italia (faro), tiếng Bồ Đào Nha (farol), tiếng Tây Ban Nha (faro) và tiếng Rumani (far).

[sửa] Lịch sử

Một hình ảnh tưởng tượng về Pharos thời trung cổ của Martin Heemskerck

Pharos laf một hòn đảo nhỏ ngoài khơi Alexandria. Nó nối với lục địa bằng một con đường nhân tạo tên là Heptastadion, vì vậy nó cũng tạo thành một phía cảng của thành phố. Bởi vì bờ biển Ai Cập rất phẳng và thiếu các vật thể dễ nhận biết dùng làm hoa tiêu, do vậy cần thiết phải tạo ra một vật thể như vậy trên cửa cảng - đây chính là chức năng ban đầu của Pharos. Công trình bắt đầu được sử dụng làm hải đăng, với một ngọn lửa và các tấm gương phản chiếu trên đỉnh, từ khoảng năm năm thứ nhất sau Công Nguyên, ở thời La Mã. Trước thời gian này, Pharos chỉ có tác dụng làm vật thể hoa tiêu.

Công trình do Sostratus xứ Cnidus (tiếng Hy Lạp: Σώστρατος Κνίδιος - Sostratos xứ Knidos hay người Cnidian) thiết kế vào thế kỷ thư 3 TCN, theo sáng kiến của Satrap (tổng trấn) Ptolemy I Ai Cập, nhà cai trị người Hy Lạp đầu tiên tại Ai Cập và là một vị tướng của Alexander Đại Đế. Sau khi Alexander bất ngờ qua đời ở tuổi 33, Ptolemy Soter (Đấng cứu thế, do dân cư tại Rhodes đặt) tự phong lên ngôi vua năm 305 TCN và ra lệnh xây Pharos chỉ một thời gian ngắn sau đó. Công trình được hoàn thành dưới thời cầm quyền của con trai ông, Ptolemy II Philadelphos.

Theo truyền thuyết trong dân chúng, Sostratus bị Ptolemy cấm để tên tuổi mình có liên quan tới việc xây dựng công trình. Nhưng vị kiến trúc sư vẫn để lại những dòng chữ sau trên bức tường móng: Sostratus, con trai của Dexiphanes, người Cnidian, hiến dâng (hay xây dựng nên) công trình này cho các Chúa cứu thế, nhân danh những người đi trên biển (nguyên bản tiếng Hy Lạp

ΣΟΣΤΡΑΤΟΣ ΔΕΞΙΦΑΝΟΥ ΚΝΙΔΙΟΣ ΘΕΟΙΣ ΣΩΤΕΡΣΙΝ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΛΩΙΖΟΜΕΝΩΝ

nghĩa đen: Sostratos xứ Dexiphanes [nghĩa: con trai của Dexiphanes] người Cnidian dâng các Chúa cứu thế nhân danh những người đi biển. Những từ này được giấu bên dưới một lớp vữa trát, trên đỉnh của nó có đục một hàng chữ khác ca ngợi vua Ptolemy như là người xây dựng Pharos. Sau nhiều thế kỷ, lớp vữa trát đã rơi mất, để lộ tên của Sostratus.

Pháo đài Qaitbey được xây dựng trên vị trí của Pharos trong thế kỷ 15, sử dụng một số vật liệu còn sót lại của nó.

Các bức tường của Pharos được tăng cường để chống lại lực từ các đợt sóng biển bằng cách rót chì lỏng giữ chặt các phần nề với nhau, và có thể vì thế nên đây là công trình có tuổi thọ lớn nhất trong số Bảy kỳ quan thế giới - ngoại trừ Đại kim tự tháp Giza. Nó vẫn đứng vững khi nhà du hành Hồi giáo Ibn Jubayr tới thăm thành phố năm 1183. Ông đã nói về nó rằng: "Mọi lời miêu tả đều không thể hết, mắt nhìn không thể hiểu, và từ ngữ là không đủ, cảnh tượng thật hùng vĩ." Có lẽ ở thời ông từng có một nhà thờ Hồi giáo trên đỉnh hải đăng. Nó đã bị hư hại nghiêm trọng sau hai trận động đất năm 1303 và 1323, tới mức nhà du hành người Ả rập Ibn Battuta viết lại rằng không thể vào trong tàn tích đó. Thậm chí khi những di tích của nó đã biến mất năm 1480, khi vị vua Hồi giáo tại Ai Cập lúc đó là Qaitbay xây dựng một pháo đài trên vị trí cũ của Hải đăng đã sử dụng một số phiến đá sót lại. Những phiến đá của Pharos được sử dụng lại trong các bức tường Pháo đài Qaitbey vẫn có thể được thấy rõ nhờ kích thước to lớn của chúng so với những phần nề xung quanh.

[sửa] Pharos trong các trò chơi

Cây đèn biển được bất tử hoá trên một đồng xu. Hình đảo ngược của một tetradrachm do Hoàng đế La Mã Commodus đúc năm 189

Đèn biển nằm trong số các Kỳ quan thế giới có thể được xây dựng trong loạt trò chơi máy tính [[Văn minh (trò chơi máy tính)|Văn minh]; ở các giai đoạn thứ ba và thứ tư của loạt trò chơi này nó được gọi là Đại Hải đăng.
Đèn biển là một công trình có thể xây dựng thời hậu-Đế chế trong trò chơi Age of Mythology.
Đèn biển là một trong những Kỳ quan thế giới để chiếm giữ trong trò chơi[[Rome Total War] nó mang lại lợi ích lớn cho người chiếm giữ.
Đèn biển được coi là một trong Bảy kỳ quan thế giới trong trò chơi Mare Nostrum.
Đèn biển là một trong những kỳ quan thế giới trong trò chơi Empire Earth.