Nguyễn Cảnh Toàn

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Nguyễn Cảnh Toàn (sinh năm 1926) là Giáo sư,Tiến sĩ Khoa học, Nhà giáo Nhân dân, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội, phó Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam và Tổng biên tập tạp chí Toán học và Tuổi trẻ trong hơn 40 năm. Ông được nhiều người cho là một tấm gương tự học thành tài^[1] và có công lao trong việc đào tạo và xây dựng đội ngũ những giáo viên toán ^[2]

Mục lục

1 Tiểu sử
2 Đóng góp
- 2.1 Tạp chí Toán học và tuổi trẻ
3 Tác phẩm
4 Danh dự, khen thưởng
5 Dư luận
6 Chú thích
7 Liên kết ngoài

[sửa] Tiểu sử

Ông sinh tại xã Đông Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.

Nguyễn Cảnh Toàn vào học ở Trường Quốc học Huế năm 1942. Mặc dù thi đậu tú tài toán, nhưng vì gia đình ép buộc nên ông đến Hà Nội để học ngành luật. Tuy nhiên, sự đam mê toán học vẫn cuốn hút ông và ông dành thêm thời gian cho việc tự nghiên cứu toán.

Cuối năm 1946, trong kỳ thi toán học đại cương, Nguyễn Cảnh Toàn đã tham dự và đỗ thủ khoa. Năm 1947, trong thời gian kháng chiến, Sở Giáo dục Khu 4 triệu tập ông về dạy toán cho Trường Trung học chuyên khoa Huỳnh Thúc Kháng.^[3]

Ba năm sau, ông được Bộ Giáo dục điều lên dạy đại học năm 1951, ở Khu học xá Trung ương, đặt tại Nam Ninh (Trung Quốc). ^[3]

Năm 1954, Nguyễn Cảnh Toàn tiếp quản Trường đại học Khoa học Hà Nội. Cuối thập niên 1950, ông nằm trong số chín cán bộ giảng dạy đại học đầu tiên sang Liên Xô làm thực tập sinh. Trong chuyến công tác này, ông bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ tại đại học Lomonosov. Trở về Việt Nam năm 1959, ông giảng dạy tại khoa Toán và tự nghiên cứu đề tài khoa học về hình học. Trong một chuyến đi công tác tại Liên Xô ba tháng, tháng 6-1963, Nguyễn Cảnh Toàn bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ khoa học. ^[3]. Đây là luận án Tiến sĩ Khoa học đầu tiên về khoa học cơ bản của người Việt nghiên cứu ở trong nước và bảo vệ tại Liên Xô.

Ông từng giữ các chức vụ: chủ nhiệm Bộ môn hình học, chủ nhiệm khoa toán, hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội (1967 - 1975), thứ trưởng Bộ Giáo dục, nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo (1976).

Cho đến năm 2006, ông vẫn tiếp tục nghiên cứu và giảng dạy bộ môn toán ^[4].

[sửa] Đóng góp

Ông có nhiều đóng góp cho ngành giáo dục Việt Nam. Ông đã biên soạn và viết 26 cuốn sách và hơn 650 bài báo về giáo dục. Ông làm phó Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam và tổng biên tập tạp chí Toán học và Tuổi trẻ hơn 40 năm.

Ông là người đề xuất chủ trương đào tạo phó tiến sĩ và tiến sĩ trong nước, để đối phó với thực tế số người đủ khả năng và trình độ để làm luận án Phó tiến sĩ, Tiến sĩ thì nhiều nhưng chỉ tiêu gửi đi nước ngoài để đào tạo thì hạn hẹp. Sau này, với sự bảo vệ thành công của ba luận án Phó tiến sĩ tại Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1970, nhà nước Việt Nam chính thức quyết định mở hệ nghiên cứu sinh trong nước. ^[3] Vì vậy mà số lượng Phó tiến sĩ, Tiến sĩ được đào tạo ở Việt Nam đã tăng lên rất nhanh.

Ông còn là người đề xuất phong trào "Dạy tốt - học tốt" tại các khoa trong trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong những năm cuối của thập kỷ 1960, xây dựng phong cách giảng dạy mới, phong cách học tập mới, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Phong trào này đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng đào tạo trong những năm chiến tranh.^[5].

Trong tuyển tập "Bàn về giáo dục Việt Nam", ông đã viết một số quan điểm của mình, ông quan niệm "...Tư duy và nhân cách quan trọng hơn kiến thức...Người thày dở là người chỉ đem kiến thức cho học trò, người thày giỏi là người biết đem đến cho họ cách tự tìm ra kiến thức...".

[sửa] Tạp chí Toán học và tuổi trẻ

Làm tổng biên tập tạp chí Toán học và tuổi trẻ trong hơn 40 năm, ông góp phần phổ biến kiến thức toán học cho nhiều thế hệ học sinh tại Việt Nam.

[sửa] Tác phẩm

Một số tác phẩm của Nguyễn Cảnh Toàn:

Phép biện chứng duy vật và công tác nghiên cứu,giảng dạy Toán học.
Tập dượt cho học sinh giỏi toán quen dần với nghiên cứu toán học.
Hình học siêu phi Euclide hay còn gọi là hình học Nguyễn Cảnh Toàn, viết bằng tiếng Pháp.
Hình học xạ ảnh, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, 1979.
Tuyển tập các công trình toán học và giáo dục/ Nguyễn Cảnh Toàn.- H.:Giáo dục,2005.-897 tr.
Tuyển tập "Bàn về giáo dục Việt Nam".
Tuyển tập tác phẩm “ Tự giáo dục, tự học, tự nghiên cứu”
Phong cách học tập mới về môn toán.

Qua tìm kiếm trên MathSciNet (kho tài liệu toán học trên toàn thế giới, thuộc Hội Toán học Hoa Kỳ) ông có tất cả 8 bài báo chuyên đề ngành toán, trong đó có 4 bài đăng trên hai tạp chí toán học Việt Nam.

[sửa] Danh dự, khen thưởng

Đầu năm 1996, ông được Trung tâm Tiểu sử danh nhân quốc tế IBC mời làm Phó Tổng giám đốc Trung tâm.
Giữa năm 1996, Trung tâm Tiểu sử danh nhân quốc tế của Anh tặng ông bằng “Danh dự vẻ vang” (Illuminated diploma of honour) về những thành tựu lớn lao mà ông đạt được trong lĩnh vực toán học và giáo dục.
Năm 1998, Viện tiểu sử danh nhân quốc tế Hoa Kỳ đã bầu ông vào danh sách danh nhân thế giới và đã giới thiệu ông trong 1 bộ sách giá trị của Viện. Và liền sau đó, viện này đã mời ông sang dự cuộc hội thảo giao lưu giữa 200 danh nhân khoa học của 33 nước trên thế giới ở San - Francisco.
Năm 2001, GS. Nguyễn Cảnh Toàn lại được Viện Tiểu sử danh nhân quốc tế Hoa Kỳ đưa vào danh sách 114 trí tuệ lớn nhất thế giới của thế kỷ 21. Năm 2004, Viện này cấp bằng “Viện sĩ nổi tiếng” cho ông.
Ngày 25 tháng 5 năm 2005, Viện tiểu sử Hoa Kỳ phong tặng “những bộ óc vĩ đại của thế kỷ 21” theo .^[6].

[sửa] Dư luận

Một vài báo Việt Nam đã bắt đầu nghi ngờ về giá trị của những danh hiệu và giải thưởng theo kiểu mà Nguyễn Cảnh Toàn đã nhận được từ Viện tiểu sử Hoa Kỳ hay Trung tâm Tiểu sử danh nhân quốc tế. ^[7]. Đã có cảnh báo để các nhà khoa học không ngộ nhận về các giải thưởng này khi có giấy mời nhận giải.

Việc các nhà khoa học được mời tiến hành thủ tục để nhận các danh hiệu với chi phí khá lớn, tương tự như trường hợp của giáo sư Nguyễn Cảnh Toàn, có thể gây phản cảm trong giới chuyên môn ^[8] nhất là các trường hợp sự đóng góp có tầm quốc tế không nhiều hoặc đã lâu không còn tham gia nghiên cứu.