Zwyn
From Wikipedia
| Zwyn | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Zeuge me vuf biggetjes |
|||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Sorte | |||||||||||||
| Sus scrofa Linnaeus, 1758 |
't Zwyn (Sus scrofa domesticus) is e gedomesticeerd wild zwyn. Zwyns werdn 5000 toe 7000 joar geleedn voe 't eest gedomesticeerd. Zwyns krygn soms de weet'nschappelyke noame Sus scrofa, moa sommigte auteurs gebruuk'n die noame allêne voe wilde zwyns. Ip verschillende plekk'n ip de wereld zien temme zwyns were verwilderd gerakt.
Sus scrofa' è vier oendersôorten, die in verschillnde geogroafische gebiedn vôornkomn:
- Sus scrofa scrofa (West-Afrika, Europa)
- Sus scrofa ussuricus (Noord-Azië en Japan)
- Sus scrofa cristatus (Klêen-Azië en Indië)
- Sus scrofa vittatus (Indonesië)
E vrouwelyk zwyn wordt e zeuge genoemd, e mannelyk ne beer of beir (ZO WVL), e jong wordt vikk'n genoemd.
[bewerk'n] Kwêek
En zwyn es êen van de mêest stress-gevoelige bêesten da we ken. Doarom wirdn ze lankstom minder buten gekwêekt. An den universiteit van Gent zoeken ze ol joaren noa middels om de stress-gevoeligeid te verminderen.
Oater ne warmen luchtballon ip minder dan onderd meiters overvliegt keun z'al in paniek sloan en wegstormen, tweirs deur ofsleutiengn en stekkerdroadn. Achternoa zyn ze goe vô de nôodslacht.
En zwyn da geslacht wird onder stress geeft slicht vlêes da allêne moa goe es voe in charcuterie te droaien; doarom bringt het ôok nie vele ip.
Om gêen stress t'ein wirden de mêeste zwyns twolf uren vôorn de slacht ingespeit me 'n kalmeriengsmiddl. Daddes êen van de redens vowuk da zwynevlêes mêer en mêer noa medikamenten smoakt.
Omdat t'vlêes vanne volwass'n beir geweunlyk nie smoakelyk is, castreren ze mêestal de mannelyke vikkens oan ze 'n poar weken oud zin. 't Gevolg es rustiger stallen en mêer en verkôopboar vlêes. Da castreren of 't ofsnien van de teelbollen gebeurt anno 2006 me 'n hêel scherp meske of 'n kniptangske; de vikkens tieren vuuf seconden en doen ton were vôort lyk geweunlyk. 't Es nie bekend oanze tieren van benouwdigie of van 't zêer.
Natuurlyk zyn de groene en de dierebeschermers doa nie hêel mee akkôord, moa van d'alternatieven lyk verdôvienge of castrerienge me medicamenten zin de gevolgen en residuen in 't vlêes nie goe bekend.
[bewerk'n] Varia
Ip sommigste plekken wirdt an cirkelzoage ôok an zwyn genoemd.
Et zwyn uuthangn es drienken en eten vô toe, gêen maniern ein.
Et zwynoar wordt gebruukt om der schilderbustels van te moaken.
Het vel van't zwyn wordt nog vele gebrukt vô industrieel leer, bevôorbeeld vô de goekôpe werkandschoenn.
Zwynen zin styf goeie speurneuzen en gebrukt om truffels, mynen en andr ontploffiengsteug ip te sporen.
Et sperma van den beer wordt vele gebruukt in de parfumindustrie omwille van zyn "geurfixatie" eignschappn.
[bewerk'n] Et zwyn
't Zwyn es e vrji belankrike bêeste vô de Westvloamingn. Z'ein der zelst e ploate van emak:
- et zwyn es et schôonste der bêesten
- zonder varken wa zoe me wyder zyn
- geit ze nodig op ol onze fêesten
- en keet olles zo geirn vant zwyn
- smot, vet, espe en spek
- ôofvlêes koteletten en paté
- smot, vet, espe en spek
- ôofvlêes koteletten en paté
- worsten en bloelienk en vette derms
- skeutelvlêes en zwynepôot
- worsten en bloelienk en vette derms
- skeutelvlêes en zwynepôot
- ei gie nog da bêestje zien slokken
- tes oltyd zô ip zyn gemak
- et jeunt em in zop en in brokken
- zin pôotjes stoan ôok in den bak
- int zwynekot ge zoet do wegslieren
- nie da de zwyns daarmee afzien
- ze wroeten, ze zoent al ommekêren
- oe vulder oe skôonder om zien
- smot, vet, espe en spek
- ôofvlêes koteletten en paté
- smot, vet, espe en spek
- ôofvlêes koteletten en paté
- worsten en bloelienk en vette derms
- skeutelvlêes en zwynepôot
- worsten en bloelienk en vette derms
- skeutelvlêes en zwynepôot
- een plaatje dat ôok nog kan tellen
- voor 's winters oes vlees gerêed te doen
- een skôon stikske zwynerauwelle
- me kolen gestoofd met anjoen
- die geirnaars ke kan ginne mêe rieken
- en koeitonge, kwil gin mêe zien
- en zwyg my van oaze of kieken
- mo geef my een brokske vant zwyn
Categories: Zwyn | Vee
