Gazetes e walon
Èn årtike di Wikipedia.
Ene gazete e walon, c' est ene gazete gazete u ene rivowe ki si scrît e walon (avou ene miete di francès divins sacwantes).
Les gazetes éndjolikes e walon sont metowes so ene pådje tote seule.
Ådvins |
[candjî] Istwere des gazetes e walon
Sol prumî tîce do 20inme sieke, n aveut sacwantès vraiyès gazetes tot e walon, li parexhént totes les samwinnes ("Li Clabot", "El tonea d' Tchålerwè", "Li Mårmite", "El Cok d' Awousse"). N aveut ladvins des fåves, des belès letes, des couyonådes. Elle avént on franc succès. Li "Tonea d' Tchålerwè", metans, a saetchî disk' a 35.000 egzimplaires. C' esteut des gazetes foirt populaires, fwaite po rire e-z aveur bon. Divant 1910, ces rvowes la estént scrîtes sins sistinme ortografike. Elle ont tourné a cou d' poyon kécfeye a cåze do "serieus redaccionel" k' a stî coyonké avou l' arivêye do sistinme Feller.
A pårti di 1937 (Les Cayés walons), on-z a veyou aspiter des rvowes e walon, avou bråmint dpus d' belès letes, et tertotes sicrîtes e Feller. Adon, ele ni rexhént pus k' tos les moes. Ont-st insi askepyî : El Bourdon (1948), Li Noer Boton (1969). Totes ces rvowes la n' ont måy pass les 1000 egzimplaires evoyîs.
Dins les anêyes 1990, on-z a veyou skepyî ene dijhinne di novelès gazetes e walon : "Nosse Lingaedje (1991), "Djåzans walon" (1992), "Singulîs" (1994), "Coutcouloudjoû" eyet l' Chwès (1995), "Li Rantoele et l' "Academîye des Foyants" (1996), "Walo+ gazete" (1999), "Intrez don" (2000). C' esteut soeye-t i des moetîs, soeye-t i des troemoetîs. Dins sacwantes di ces novelès rivowes la, on-z a veyou des vraiys årtikes di gazete , et pus fok des belès letes. Dins des rvowes come "Li Rantoele" u "Li Chwès", c' est cåzu tote prôze nén racontrece.
Ces noveas vnous la estént saetchîs di 150 a 800 egzimplaires, apus kel "Walo + gazete", ki vudive a 5000 egzimplaires. Mins, dins sacwants limeros di ç' gazete la, gn aveut cåzu pont d' sicrijhaedjes e walon.
Li dierinne siklepieye des gazeetes e walon, c' est Cocorico (2007) ki rexhe a 4500 egzimplaires.
[candjî] Gazetes ki vudnut co asteure
- Academeye des Foyants (Académîye des Foyans)
- Cocorico
- El Bourdon (Èl Bourdon)
- Bultin walon (Bulletin wallon)
- Coutcouloudjoû
- Djåzans walon
- Evla
- Intrez don
- Les Cayés Walons (Les Cahiers Wallons)
- Li Chwès
- Li Rantoele
- Li Såverdea (Lë Såvèrdia)
- Li Walone (La Wallonne).
- Nosse Lingaedje (Nosse Lingadje)
- Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès (Novèles dès Walons Scrîjeûs d'après l' BanBwès)
- Singulîs (Singuliers)
[candjî] Viyès gazetes
- L' Aclot
- L' Arsouye
- Li Clabot
- El Cok d' Awousse
- El Crikion
- Li Hoûlåd d' Tchålerwè
- Li Mårmite
- El Moxhon d' Ônea (Èl Mouchon d'aunia)
- Li Noer Boton (Li nwêr Boton)
- Nos pinsêyes
- Li pompe ås ramons
- Al Tchandele
- El tonea d' Tchålerwè (L' Tonnia d' Charlerwet)
- Walo+ gazete (Walo+ gazète)
