Waerbea (Hypoderma bovis)
Èn årtike di Wikipedia.
On waerbea (on dit eto: on waerbåd), c' est on gros vier ki vént dizo l' pea do dos des bovrins, et ki mousse foû pa on ptit trô k' i fwait dins l' cur, ezès moes d' måss, avri et d' may el Walonreye.
I provént del moxhe ki s' lome e sincieus latén "Hypoderma bovis". Gn a eto ene pus ptite sôre, "Hypoderma lineatus". C' est l' famile des Ustridîs.
Les trôs kel waerbea fwait dins l' pea fwait piede bråmint del valeur å cur.
Li maladeye a stî dzindjnêye el Beldjike diviè 1970. Mins elle egzistêye co todi dins bråmint des payis.
Li mot "waerbea" a eto des ôtes sinses.
Ådvins |
[candjî] Li moxhe ås waerbeas
Li moxhe ås waerbeas, c' est ene poyowe moxhe, ki n' si nourixh nén. Ele ni vike ki sacwants djoûs. Ele va voler totåtoû des vathes, ki vont bizer, po k' ele ni les aduzénxhe nén. Tlminme, ele parvénront a ponre des oûs, agritchés a on pwel del pate di dvant. Adon, li vatche va rletchî s' pate, et avaler les oûs.
[candjî] Tournante biyolodjike
Les oûs vont disclôre e l' avala, et les ptits viers vont viker on moumint eterés ins les musses del pareuse. Après, i vont voyaedjî e coir del vatche, et si vni edjîstrer dins l' trô del schene. Il î dmorront sacwants moes (el Walonreye, do 15 d' awousse å 15 di fevrî). Adonpwis, ele riprindèt leu voyaedje eviè dzo l' pea do dos. Elle î vont fé tos des ptits nocrês, deus cintimetes gros. Ele vont co crexhe dizo l' pea deus moes å lon. Adon, ele vont trawer l' cur, et rexhe ådfoû, å bontins (el Walonreye, do 15 d' avri å 15 di may).
On côp toumêyes al tere, ele vont divni des påpås-lolåds, pu disclôre e moes d' may et djun, al bizåjhe.
[candjî] Sipårdaedje djeyografike
Les waerbeas vicnut pus voltî dins les pus froeds payis del dimeye-bole bijhrece (inte 25 and 60 grés d' latitude). End a eto e l' Afrike bijhrece ey el Nonne-Afrike. End a cåzu pont dins les payis tropicås.
[candjî] Senes clinikes et pietes economikes
[candjî] Dizindjnaedje des waerbeas
Les waerbeas ont stî dzindjnés di sacwants payis d' Urope coûtchantrece a cmincî des anêyes 1960. Aprume e Daenmåtche, pu e l' Almagne di l' Ouwess. Li Beldjike adierça l' minme côp dins les anêyes 1970, e minme tins kel Rweyåme Uni.
Li rascråwe egzistêye co, å djoû d' ouy, dins tos les payis d' Afrike bijhrece.
[candjî] Ôtes waerbeas
- li waerbea a l' estoumak des tchvås (Gasterophilus equi)
- li waerbea ås emoroyides des tchvås (Gasterophilus hemorrhoidalis)
- li waerbea do nez ås berbis (Oestrus ovis)
