Rheinfelden (Baden)
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
D'grossi Chreischtadt Badisch-Rhyfälde [bɑdɪʃ ʁifaldə] isch äs Schtädtli im Landkreis Lörrach in Bade-Württeberg a dr Schwiizer Gränz.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Gschicht
Rhyfälde isch nôch 1897 (erschtes Wasserkraftwerk in Europa isch z'Rhyfälde baut wôrre) enschtande; z'erscht als Arbeiter un Induschtri Sydlig. Us dere Ziit schtamme nô diversi Gebäude; unter anderm D'Grundschuel, dr Wasserturm, un mehreri Hüüser. 1922 isch Rhyfälde dann s'Schtadtrecht verliehe wôrre. Bi dr Gründig hät niemer ä bessri Idee gha als d'Schtadt nôch dr Schwiizer Schwöschterschtadt Rhiifelde-Schwiiz z'bnenne.
[ändere] Gmeinde un Partnerschtädt
D'Dörfer Nollinge, Degerfelde, Charsau, Warmbach, Adelhuuse, Ottwange, Eichsle, Herte, Meisele, Nordschwobe, und Bügge g'höre zu Rhyfälde. D'Dörfler schauet gern uf d'Rhyfälder nunter, weil d'Schtädtler chei eso langi Gschicht hän. Grad die Lütt, die uffem Berg wohne (also d' Meisler, d' Eichsler, d' Adlehuusener und d' Charsauer samt Büggener) schimpfe au meischtens d' Städtler "Kanäler"; woher des kunnt weiß niemetz, aber selli fünf Dörfer bilde sich ganz schön was druff ih, dass sie keini sin.
Rhyfälde hät Partnerschtädt z'Frankrych: (Fécamp), Italien (Neumarkt), Belgien: (Mouscron), Dütschland: (Ludwigsfelde) un Wales: (Vale of Glamorgan), vo de Waliser hät d'Schtadt sogar ä Telefon Kabine gschenkt bikumme.
[ändere] Wirtschaft un Induschtrie
An eher truurigi Berühtmheit isch Rhyfälde durch Dioxinablagerige vo de asässige Induschtrie cho: die Firme wo Rhyfälde zu Arbeitsplätz un Wachstum verhulfe hänn, hänn mit ihre Abfäll leider au Wohnigsgebiet sanierigsbedirftig g'macht.
[ändere] Degussa AG (mit ehmolls: Hüls AG, Degussa-Hüls, Dynamit Nobel)
Scho im 19. Jahrhundert isch de Standort Rhyfälde vo de Degussa enschtande: 1899 hätt d' Degussa zämme mit de Aluminium Co. ihre erschte Produktionsstandort z Rhyfälde gründet. Richtig uffwärts gange isch's abba erscht 1907, wo d' Produktion vom Natriumperborat uffgnoh worde isch - des Perborat, was äs "Per-" in "Persil" ussmacht nämlig - un im Standort Rhyfälde zu vilene Arbeitsplätz verhulfe hätt.
Zu de Degussa AG ghört hütt übrigens au des, was friher unterem Name Hüls AG gloffe isch. Hütt produziert d' Degussa z Rhyfälde vor allem Bliichmittel un anderi Wäschmittel-Rohstoff un beschäftigt insgsamt 1,200 Lütt.
[ändere] Aluminium Rheinfelden
D' Aluminium (odder eifach "d' Alu", wi mer oft sait) isch 1898 gründet worde un isch sitt dem immerewidder erwiiteret un vergrößert worde. Wi de Name scho sait, produziert d'Aluminium Aluminium-Gusslegierige, vor allem für d' Automobil-Induschtrie.
[ändere] Sehenswürdigkeite
De Rhyfälder Wasserturm isch 's Wahrzeiche vo de Stadt: 35 Meter hoch un 1898 baut worde, isch er hütt Teil vom Narremuseum vo de Narrezunft Rhyfälde.
S Schloss Bügge isch es ehmoliges Wasserschloss, wo vom Dütsche Ritterorde errichtet worde isch. Ahgeblich soll de legendäri Kaspar Hauser e Zitt lang in dem Schloss gfange g'halte worde si. Hütt isch Schloss Bügge ä evangelischi Begegnigsstätte.
S Rhiichraftwerk isch 1899 fertiggschtellt worde un war 's erschti Flusschraftwerk in Europa. Bsunders sehenswert isch de Sandsteinbau un die alti Turbinehalle.
