Wiesental
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Wiisedal« |
S`Wiisedal isch e Tal im Südschwarzwald un erstreckt sich vom Feldberg öbbe in südweschdlicher Richtig bis uf Basel. De Name hets vom glichnamige Fluss, dr Wiise. Geologisch cha mer sage, dass im hindere Teil Gneis zfinde isch, un im vordere Teil so öbbe ab Zell uf de rechte Syte Sand- un uf de linke Chalchstei.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Ort
Im Wiisetal liege folgende Ort, agfange am Füess vom Feldberg:
- Fahl, Brandeberg,ä Ortsteil vo Todtnau
- d'Stadt Todtnau (Anno 1025 Toutenouua)
- Schlechtnau,ä Ortsteil vo Todtnau
- Gschwend, ä Ortsteil vo Todtnau
- Utzefeld, ä eigeständigi G'meind
- d'Stadt Schönau im Wiisetal (de Heimetort vum dytsche Fuessballbundestrainer Joachim Löw)
- Wembach, ä Ortsteil vo Schönau
- Kastel, ä Ortteil vo de Verwaltigsgmei Fröhnd
- Mambach, ä Ortsteil vo Zell im Wiisetal
- Atzebach, ä Ortsteil vo Zell im Wiisetal
- d'Stadt Zell im Wiisetal
- Huuse im Wiisetal (de Heimetort vom Heimatdichter Johann Peter Hebel)
- Fahrnau, ä Ortsteil vo Schopfe
- d'Stadt Schopfe
- Gündehuuse, ä Ortsteil vo Schopfe
- Muulburg
- Höllstei
- Steine
- Brommoch, ä Ortsteil vo Lörrach
- Hauge, ä Ortsteil vo Lörrach`
- Haage, ä Ortsteil vo Lörrach un Standort vo de Burg Röttle
- d'Stadt Lörrach, (de Heimetort vum Fuessballtrainer Ottmar Hitzfeld)
- Stette, ä Ortsteil vo Lörrach
- Riehe
- Basel
[ändere] Verchehr
[ändere] Stroose
Durchs ganze Wiisetal vo Basel bis an Feldberg zieht sich d'B317, d'Schopfe zweigt d'B518 in Richtig Hochrhi ab. Z'Lörrach quert A98 s'Tal und verbindet di dütschi A5 bi Rhyfälde mit de schwyzerische A3, sytdem 2006 d'Brug über de Rhi fertig baut isch.
[ändere] Isebahn
Vom Badische Bahnhof z'Basel bis uf Zell verlauft d'Wiisetalbahn, wobi z'Lörrach Aschluss herrscht uf Wiil. Dr Fahrbetriib uf beide Streckene wird sit 2003 vo dr SBB betriibe, wo si in ere Usschribig gege d'DB-Regio gwunne het. S'Streckenetz selber isch degege witterhi im Besitz vu dr Dütsche Bahn.
Frihner het no zwei anderi Bahne geh:
Des eine isch d'Schmalspurbahn vo Zell uf Todtnau gsi, wo vo 1889 bis 1967 in Betrib gsi isch un under Todtnauerli bechannt gsi isch. Di Strecki isch numme vo Dampf- und spöter Diesellokene befahre worde, ä Oberleitig hets nit geh. Uf dr Strecki hets zwüsche Mambach un Kastel ä Tunnel gä, un ab Schönau ischs arg dr Buckel nuf gange, deswege hän d'Lüt, wo mitgfahre sin, ammig müese schiebe. Nooch dr Stillegig het mer us de gsamte Strecki ä allerdings yberwigend nit asphaltierte Radwäg gmacht, wo dorum rennradutauglich isch.
S'andere isch d'Wehratalbahn gsi, wo vo Schopfe us durch dr guet drei Kilometer lang Tunnel zwüsche Fahrnau un Hasel uf Wehr un dann wiiter ins Rhital verlaufe isch. Selli Strecki isch 1971 stillglegt worde. Im Tunnel, einer vorem Bau vu dr ICE-Streckene vu dr längste Isebahntunnel z'Dütschland, sin in de spoote 1980er un 1990er Johr Brandversuech fer d'ICE-Nöibaustreckene durchgfüehrt worde, wo zue einige Proteste vo Naturschützer gführt het, wells dört ä großi Flädermuuskolonie het. Dur die Brandversuech isch au e Wiiderinbetriibnahm vu dr Strecki ohni erheblichi Investitione nimmi möglich, wil dr Tunnel dur des arg beschädigt worre isch.
[ändere] Industrie
[ändere] Früyer
D'Industriegschicht im Wiisetal isch arg vo de Isebahn prägt worde. Vorem Bau hets im vordere un mittlere Wiisetal ä huufe Webereie geh, un im hindere Teil sin ä huufe Bürschdemachereie gsi. Z'Utzefeld isch ä Bergwerk gsi, wo si hauptsächlich Flusspat abbaut hän. Sell Bergwerk chasch hüt als Museumsbergwerk älüege, un wenn de chrang bisch, chasch di dört hinte au behandle loh.
S' Wiisetal isch aber au scho devor eini vo de am fruehischte industrialisierte Regione vo ganz Dütschland gsi. Des isch vor allem an de Wiise gläge; Die hätt nämlich ä ziemlich starkes Gfäll und ä relativ konstante Wasserstand, un deswege hätt mer ihri Wasserchraft ziemlich guet nutze chönne.
Die großi Bedütig vo de Wiisetäler Wirtschaft (vor allem Textilindustrie) zeigt sich au im Badner Lied, wo's in einere Strophe heißt:
Im Wiesental Fabriken stehn,
wie Schlösser klar und hell,
Rauchfahnen aus Kaminen wehn,
von Lörrach bis nach Zell.
[ändere] Hüt
Hützütag gits im ganze Tal hochmoderne Maschinebaufirme, un nit wenige sin fyhrend ufem Weltmärt. Tegschtilindustrie het sich gröschdedeils uf Lörrach zruggzoge.
[ändere] Gschicht
D'Besiedlig vom Wiisetal het scho frey agfange. Bi Usgrabige zwüsche Gündehuuse un Muulburg het mer Überreschd vo nere römische Bebauig gfunde. Erschdi urkundliche Erwähnige vo Ort im Wiisetal sin beipsielswies Fahrnau im Johr 800 oder Schopfe im Johr 807.
S' Wiisetal isch langi Zit zweiteilt gsi: De vordere Teil, bis Huuse, isch badisch (un dodemit evangelisch) gsi, und de hintere Teil, ab Zell, vorderöstrichisch (un dodemit katholisch). Erst mit de Vergrößerig vo Bade durch de Napoleon isch s ganzi Wiisetal in d'Händ ans neui Großherzogtum Bade cho.
[ändere] Chlainis Wiisetal
[ändere] Ort
Im Chlaine Wiisetal, wo si Name vo de Chlaine Wiise, de gröschdi Züfluss vo die Wiise, het, hets folgendi Ort, agfange am Füess vom Belche:
- Hinder-, Middel- und Vorderheubrunn
- Neueweg
- Bürchau
- Elbeschwand
- Tegernau
- Wieslet
- Enkestei, ä Ortsteil vo Schopfe
- Langenau, ä Ortsteil vo Schopfe
