Επίκουρος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Προτομή του Επίκουρου (Μουσείο Λούβρου).

Ο Επίκουρος (Σάμος, 341 π.Χ. - Αθήνα, 270 π.Χ.) ήταν ένας αρχαίος έλληνας φιλόσοφος ιδρυτής του Επικουρισμού, μιας από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνιστικής φιλοσοφίας.

Πίνακας περιεχομένων

1 Βιογραφία
2 Επίκουρος και Επικουρισμός
3 Σημειώσεις
4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Βιογραφία

Γεννημένος στη Σάμο το 341 π.Χ. ¹, από πατέρα Αθηναίο πολίτη ίσως άρχισε να έρχεται από νωρίς σε έντονη επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στο γειτονικό νησί Τέως, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική δοξασία και τον έστρεψε στις θεωρίες του Δημόκριτου. Σε ηλικία 18 ετών μετάβηκε στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Για τα επόμενα 15 χρόνια της ζωής του δε γνωρίζουμε αρκετά πράγματα. Αργότερα δημιούργησε το δικό του Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο, για να επιστρέψει το 307/6 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών στην Αθήνα και να αγοράσει μια έκταση ανάμεσα στην Αθήνα και τον Πειραιά, όπου στέγασε το φιλοσοφικό του κοινόβιο, τον Κήπο όπως ονομάστηκε. Ο Επίκουρος δίδαξε για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Περιστοιχίζονταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον επικούρειο Κήπο. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ. σε ηλικία 72 χρόνων.

[Επεξεργασία] Επίκουρος και Επικουρισμός

Κατά την ελληνιστική εποχή, την περίοδο δηλαδή που αρχίζει με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τελειώνει συμβατικά με τη ναυμαχία στο Άκτιο, το 31 π.Χ., κυρίαρχη θέση στην αρχαία φιλοσοφία κατέχουν ο Στωικισμός, ο Σκεπτικισμός και ο Επικουρισμός. Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σ έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος τους η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν,όπως π.χ. η δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευτυχέστερης ζωής, που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.

Γνωστή είναι η τετραφάρμακος, τέσσερις "αρχές" που πρόβαλλε ο Επίκουρος:

"Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος• και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον." - Φιλόδημος (επικούρειος φιλόσοφος)

και σε νεολλληνική απόδoση:

Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως), ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή) και το καλό (ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται, το δε κακό αντέχεται (ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε).

Από την επικούρεια φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα, τον Κήπο, διαδόθηκαν οι αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας σε όλο τον ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο. Ο Επίκουρος, ήταν από τους πολυγραφότερους φιλοσόφους της Ιστορίας. Είχε συγγράψει έργα τα οποία αναπτύσσονταν σε 300 κυλίνδρους. Με το τέλος του ελληνορωμαϊκού κόσμου, τα περισσότερα επικούρεια έργα αφανίστηκαν λόγω του περιεχομένου τους. Από το έργο του Επίκουρου σήμερα σώζονται μέσω του βιογράφου Διογένη του Λαέρτιου (3αι. μ.χ.χ.), τρεις επιστολές (Προς Ηρόδοτο, Περί Φύσεως, Προς Πυθοκλή -Περί Ουρανίων Σωμάτων, Προς Μενοικέα -Περί Ζωής) και Οι Κύριες Δόξες, τα οποία αποτελούν την επιτομή του φιλοσοφικού του συστήματος. Το 1414 ο Πόντζιο Μπρατζιολίνι ανακάλυψε σ’ ένα γερμανικό μοναστήρι το ποίημα De Rerum Natura (Για την Φύση των Πραγμάτων) του επικούρειου ρωμαίου Λουκρήτιου (94-55 π.χ.χ.). Το ποίημα αναπτύσσεται σε έξι βιβλία και εμπεριέχει την επικούρεια θεώρηση των πραγμάτων. Το 1884 ανακαλύφθηκε από δύο Γάλλους αρχαιολόγους στην Ιωνία, η μεγάλη επιγραφή του επικούρειου Διογένη Οινοανδέα, φιλοσοφικό μνημείο της ανθρωπότητας. Το 1888 βρέθηκαν στο Βατικανό οι Επίκουρου Προσφωνήσεις.

Άλλες πηγές είναι τα αποσπάσματα που σώζονται μέσα από έργα άλλων συγγραφέων, όπως ο Κικέρων και τα αποσπάσματα που έρχονται στο φως σήμερα, από τους απανθρακωμένους πάπυρους του Ηρακλείου (Ερκουλάνο) στην Ιταλία. Σήμερα τόσο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, το φιλοσοφικό αυτό ρεύμα έχει υποστηρικτές που συνεχίζουν την παράδοση των επικούρειων της αρχαιότητας στον σύγχρονο κόσμο μας, ακολουθώντας την τελευταία φράση του Επίκουρου, «ΧΑΙΡΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕΜΝΗΣΘΑΙ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ».

[Επεξεργασία] Σημειώσεις

Ή φιλοσοφία τού Επίκουρου αποτέλεσε τη βάση τής ατομιστικής αντίληψης για το σύμπαν και τής υλιστικής μεταφυσικής. Κατά τον 19ο αιώνα, η φιλοσοφία τού Επίκουρου εντυπωσίασε τον Κάρολο Μαρξ, ο οποίος το 1841 έγραψε διατριβή υπό τον τίτλο: «Διαφορά μεταξύ, τής φυσικής φιλοσοφίας τού Δημοκρίτου και του Επικούρου», την οποία υπέβαλε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου τής Ίέννας στη Γερμανία και με αυτήν έλαβε τον τίτλο τού διδάκτορα. Από τότε το φυσικόν και γνωσιολογικόν τμήμα τής Επικούρειας φιλοσοφίας χρησιμοποιήθηκε ως βάση τού διαλεκτικού υλισμού. Ή γνωσιολογική θεωρία τού διαλεκτικού υλισμού αποτελεί δάνειο πού εισήχθη αυτουσίως στο φιλοσοφικό σύστημα τού κομμουνισμού, από τον ίδιο τον Μαρξ. Ακόμη και ο Λένιν ασπάσθηκε την περί ειδώλων γνωσιολογική αντίληψη του Επίκουρου.