Καρολίγγεια αναγέννηση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Δείγμα Καρολίγγειας μικρογραφίας

Στα χρόνια της βασιλείας του Καρλομάγνου αλλά και του διαδόχου του Λουδοβίκου του Ευσεβούς παρατηρείται μια ανάκαμψη των γραμμάτων και των τεχνών που είχαν εκπέσει μετά την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 476, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την αρχαία και ελληνορωμαϊκή γραμματεία. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε -για κάποιους ιστορικούς πιθανώς υπερβολικά¹- Καρολίγγεια Αναγέννηση.

Την εποχή εκείνη η πνευματική ζωή επηρεαζόταν ως επί το πλείστον από την στάση του εκάστοτε ηγεμόνα και από την πατρωνία που μπορούσαν να παρέχουν οι αρχές στους καλλιτέχνες και λόγιους. Έτσι έχουμε ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στην «επιχορηγούμενη» αυλική κουλτούρα και σε μια πιο ελεύθερη πολιτισμική ζωή.

[Επεξεργασία] Θρησκεία εκπαίδευση

Αρχικός στόχος του Καρλομάγνου ήταν να εξυψώσει το μορφωτικό επίπεδο του λαού του. Ξεκινώντας από τον κλήρο που ήταν και ο φορέας της γνώσης και των τεχνικών μετάδοσης της, στην χριστιανική αυτοκρατορία που επιθυμούσε να έχει² προχώρησε στις εξής ανακατατάξεις:

Αντικατέστησε τις μητροπόλεις από τις αρχιεπισκοπές, υπάγοντας όλα τα μοναστήρια της αυτοκρατορίας του στον κανονισμό των Βενεδικτίνων μοναχών και ίδρυσε ενοριακές, επισκοπικές και μοναστικές σχολές για να βελτιώσει την εκπαίδευση των κληρικών³. Σε αυτές διέταξε να λειτουργούν σχολεία όπου θα μπορούσαν να μορφωθούν μόνο τα αγόρια και μόνο στην ανάγνωση, μια και πίστευε ότι η γραφή διέφθειρε την νεολαία⁴.

Επανίδρυσε την ανακτορική σχολή εν είδει Ακαδημίας, για την ανώτερη μόρφωση του κλήρου και κάλεσε διάσημους λόγιους της εποχής να διδάξουν στο ανάκτορο του στο Αιξ-λα Σαπέλ (Άαχεν), όπως τους Πέτρο της Πίζας, Παυλίνο της Ακυληίας, τον ιστορικό Παύλο το Διάκονο κ.ά.

Ένας από αυτούς ήταν και ο Αλκουίνος της Υόρκης (732-811) στον οποίο ανέθεσε την αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης. Ο τελευταίος συστηματοποίησε τη λατινική ορθογραφία και γραμματική και κατήρτισε στην ανακτορική σχολή έναν απαιτητικό κύκλο σπουδών σε δύο επίπεδα: την τριττύα (trivium που περιελάμβανε τη γραμματική, τη ρητορική και τη διαλεκτική) και την τετρακτύα (quadrivium που περιλαμβάνει τη γεωμετρία, την αριθμητική, την αστρονομία και τη θεωρία της μουσικής)⁵.

Επέβαλε, επίσης, μία ενιαία θεία λειτουργία σε όλο το βασίλειο το 786, βασισμένη στο γρηγοριανό λειτουργικό, που αντικατέστησε τις αντίστοιχες τοπικές. Παράλληλα καθιέρωσε, μέσα από τα εργαστήρια συγγραφής των μοναστηριών (scriptoria⁶), μια νέα μορφή μικρογράμματης γραφής, κάτι που διευκόλυνε το έργο της αντιγραφής των χειρογράφων. Τα κείμενα που αντιγράφηκαν εκείνη την εποχή, είναι το πλείστον έργα λατινικής γραμματείας αλλά και λατινικές μεταφράσεις ελληνικών εκκλησιαστικών κειμένων⁷, ενώ εκδόθηκαν και λίγα πρωτότυπα έργα⁸, τα οποία διακοσμούνταν με εξαιρετικής τεχνικής μικρογραφίες.

Έτσι, υπήρξε μία επαναπροσέγγιση της κλασικής και λατινικής παιδείας και την αναγέννηση της λατινικής γλώσσας, μέσα από την ευρύτερη χρήση της ως κύριας γλώσσας της αυτοκρατορίας, μόνο όμως για την εκκλησία και την λογιοσύνη, σε μια εποχή που ήδη έχουν αρχίσει να εδραιώνονται τα τοπικά ιδιώματα (δημώδεις γλώσσες) στον λαό. Η διαφορά, όμως της επίσημης γλώσσας από την ομιλούμενη δεν επέτρεψε τη γενικότερη άνοδο του μορφωτικού επιπέδου.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία έγινε ευρύτερα γνωστή αργότερα μέσα από μεταφράσεις από τα Αραβικά στα λατινικά κειμένων του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, τα οποία είχαν αρχικά μεταφράσει από τα Ελληνικά στα Αραβικά Άραβες λόγιοι⁹.

[Επεξεργασία] Τέχνες

Αναγέννηση, όμως, υπήρξε και στις τέχνες. Στην αρχιτεκτονική λόγω της μεγάλης εύνοιας, που έχαιρε πλέον η εκκλησία, παρατηρήθηκε κατασκευαστικός οργασμός (από το 768 ως το 855 κτίσθηκαν 27 νέοι καθεδρικοί ναοί και 417 μοναστήρια¹⁰). Τα κτήρια συνδύαζαν ποικίλες επιρροές, από τις οποίες η πιο εμφανής ήταν η βυζαντινή.

Στη ζωγραφική, τη μικρογραφία, την επεξεργασία του μετάλλου και του ελεφαντοστού, στην κοσμηματοτεχνία, στην εσωτερική και εξωτερική διακόσμηση, εμφανίστηκαν επιρροές από διάφορα στυλ και τεχνοτροπίες της εποχής, (ρωμαϊκή, βυζαντινή, φραγκική κ.ά.) και έτσι διαμορφώθηκε μία τάση από την οποία άντλησε την έμπνευσή της στα επόμενα χρόνια η τέχνη της Δύσης¹¹. Στη μουσική τέλος επινοήθηκε η πολυφωνία, που προετοίμασε το έδαφος για τη μεταγενέστερη εξέλιξη της μουσικής.

Μετά τον θάνατο του Καρλομάγνου το 814 ο γιος του Λουδοβίκος ο Ευσεβής συνέχισε την προσπάθεια του πατέρα του. Οι διάδοχοι όμως του τελευταίου μοιράστηκαν την αυτοκρατορία του, η οποία κατακερματίστηκε σταδιακά και εξέπεσε. Ωστόσο, το πρότυπο της διοικητικής δομής που κατάφερε να επιβάλλει ο Καρλομάγνος στην αυτοκρατορία του, συνέχισε να επηρεάζει στους μετέπειτα αιώνες τα κράτη που δημιουργήθηκαν¹².

[Επεξεργασία] Παραπομπές σημειώσεις

1: Ράπτης, Κ. 1999, Γενική Ιστορία της Ευρώπης από τον 6ο ως τον 18ο αιώνα, τ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα, 64.
2: Nicholas, D., 2004, Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου. Κοινωνία , Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 198.
3: Berstein S.–Milza P., 1999, Ιστορία της Ευρώπης: Από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαϊκά Κράτη, 5ος-18ος αιώνας, Αλεξάνδρεια , Αθήνα, 104.
4: Nicholas D., ό.π., 198
5: Berstein – Milza, ό.π 105
6: http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2343105
7: Βάρσος Γ., 1999, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, τ.Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα, 61.
8: Στο ίδιο, 71.
9: Nicholas D., ό.π., .148.
10: Berstein- Milza, ό.π., 107.
11: Στο ίδιο, 107.
12: Στο ίδιο, 92-94.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

Βάρσος Γ., 1999, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, τ.Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα,
Berstein S.–Milza P., 1999, Ιστορία της Ευρώπης: Από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαϊκά Κράτη, 5ος-18ος αιώνας, Αλεξάνδρεια , Αθήνα
Nicholas, D., 2004, Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου. Κοινωνία , Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500, ΜΙΕΤ, Αθήνα
Ράπτης, Κ. 1999, Γενική Ιστορία της Ευρώπης από τον 6ο ως τον 18ο αιώνα, τ. Α΄, ΕΑΠ, Πάτρα