Henri Vallienne
El Vikipedio
Gravaj esperantistoj > Esperantlingva literaturo
Henri VALLIENNE (1854-1909), franco, kuracisto, aŭtoro de du ampleksaj originalaj romanoj: Kastelo de Prelongo kaj Ĉu li? La romanoj prezentas specon de felietona literaturo kun amaso da aventuroj, krimoj, misteroj, amo, pasto, intrigoj, justicaj eraroj, tamen streĉaj ĝis la lasta paĝo. La romano Ĉu li? poste estis stile reviziita de Kálmán Kalocsay. Liaj tradukoj: Margot de Musset, Manon Lescaut de Prévost, la tuta Eneado de Vergilio. En manuskripto restis versa traduko de La Metamorfozoj de Ovidio.
---
Henri VALLIENNE (valjen), franco, doktoro, kuracisto. Naskita 19 nov. 1854 en Saumur, mortis 1 dec. 1908 en Malakoff (apud Paris). Estis, laŭ la atesto de Bourlet „alt-kreska, fortika, larĝŝultra viro kun sufiĉe longaj haroj kaj barbo, griznigraj, akrevidantaj okuloj, severa mieno. En tiu korpo de mezepoka kavaliro batis plej sentema kaj bona koro, en tiu kapo de kaperisto loĝis cerbo de altpensema scienculo.“
Kvankam kuracisto, Vallienne multe interesiĝis pri literaturo; li estis jam publikiginta volumon da poemoj, en franca lingvo, (ĉe Dentu), kiam li ekkonis Esperanton en 1903. La literaturaj kvalitoj de Esperanto entuziasmigis lin, kaj tuj li ekuzis ĝin por tradukado de granda verko: „Eneido“, de Virgilio: la du unuaj kantoj, laŭverse tradukitaj aperis en 1904. Al la riproĉo, ke li pli bone farus propagandante la lingvon, li respondadis: „Certe antaŭ ĉio ni devas konigi la utilecon praktikan de Esperanto, sed ĝi nur tiam triumfos kaj venkos, kiam ĝi estos literatura!“ Kaj pri tiu punkto, li plene konsentis kiel Zamenhof, kiu skribis en 1895. „Kiam la konstanta kreskado de nia literaturo iom post iom... malaperigos ĉiun dubon pri la vivipoveco de nia lingvo, tiam, vole-nevole... la registaroj devos aliĝi al ni.“ En Aprilo 1905 kruela kormalsano atakis kaj preskaŭ mortigis lin; post la krizo, li ne plu povis eliri el sia ĉambro, nek forlasi sian apogseĝon. Sed tiun kompatindan situacion li profitis por akceli sian Esperantan laboron; en 1906, li publikigis la plenan tradukon de „Eneido“, en 1907 la originalan romanon „Kastelo de Prelongo“, en 1908 alian „Ĉu Li?“ kaj samjare la tradukon de la novelo de Prévost „Manon“. Intertempe, li redaktis prop. broŝuron en Esperanto kaj franca „Por kaj kontraŭ Esperanto“, li tradukis „Paco kaj Milito“ de Richet kaj verkis eseon pri „Evolucio de la Religia Ideo“. Krome li kontribuis al „La Revuo“, „La Esperantisto“, „Scienca Revuo“, „Med. Revuo“, „Espero Katolika“, Lingvo Internacia, kie lasttempe li aperigis longan artikolon pri „Eneo kaj la Romana Cerbeco“. Je sia morto, li lasis la tradukon de novelo de Musset „Margot“, publikigita kiel felietono en la „Franca Esperantisto“ (1909) kaj la sekvantajn, ĝis nun nepublikigitajn tradukojn: „Kaprico“ unuakta komedio, kaj „Oni neniam pri io devas ĵuri“, triakta komedio, ambaŭ de Musset; „Aventuroj de Telemako“ de Fenelon, kaj „La Metamorfozoj“ de Ovidio, laŭverse tradukitaj. Tiu agemo klarigas, ke, en 1908, ĉe la konkurso organizita de La Revuo „Kiu estas la plej bona esperantista stilisto?“, li atingis la duan lokon, - malproksime - sed la unua post Kabe.
El tiu abunda produkto, kio restas? Ne tre multe. Ni devas konfesi, ke lia stilo havas nek la vervon, nek eĉ ĉiam la korektecon, kiuj konvenus al granda verkisto. Tipa reprezentanto de la malnova burĝa klerulo, li bone scipovis la latinan kaj francan: sed lia nesciado pri la fremdaj lingvoj faligis lin tro ofte en francismojn neakcepteblajn. Lia traduko de Eneido estas misformita per malbona ritma sento: dum Kofman intermetis trokeojn meze de la daktiloj, Vallienne, por konservi la idealan skemon de la antikva heksametro, uzis nur daktilojn: sed li ne konsciis, ke pro la konstruo de nia lingvo, tiuj ŝajnaj daktiloj prezentas reale nur monotonan serion da 5 anapestoj - monstra verso, kia ekzistas en neniu lingvo.
Vallienne estis la unua, kiu skribis originalajn romanojn en Esperanto; antaŭ li ekzistis ja kelkaj noveloj, sed dikaj verkoj da 450-500 paĝoj neniam estis ankoraŭ skribitaj. Verdire la enhavo de liaj romanoj ne estas tre altinspira. Ili apartenas al la plej malbona speco de l' felietona literaturo, kun krimoj, incendio, misteroj, nobelino senvirgigita (Kastelo de Prelongo), aŭ ident-konfuzoj pro ĝemela simileco, forkuroj, juĝista eraro, duobla kaj paradokse senkulpa adulto (Ĉu Li?) - ĉio plena je neatenditaĵoj, sena je la plej elementara psikologio, kaj tie aŭ tie spicita de sensotiklaj aludoj. La sola neordinaraĵo estas la pecoj, kie la aŭtoro malkaŝas sian profesion per disertoj pri medicino. La stilo estas simpla, iom gazeta: evidentiĝas en tiuj libroj nesufiĉa ellernado de la lingvo, supraĵa asimilo de la spirito de Esperanto. Malgravigas la kulpecon de V. la fakto, ke el la Zamenhofaj tradukoj ekzistis nur Hamleto kaj la Fundamenta Krestomatio, kaj bonaj lingvaj studoj ankoraŭ mankis. Krome, kia ajn estas la valoro de la felietona literaturo, estis siatempe utila propagando montri, ke ankaŭ por tio Esperanto taŭgas; li efektive pruvis, ke la artefarita lingvo sufiĉas por esprimi ĉiujn ideojn kaj priskribi ĉiujn incidentojn de la ĉiutaga vivo - kaj havas sufiĉan logon por instigi la leganton ĝis la 500a paĝo. Tial, en la Esperanta literaturo, la verkaro de Vallienne konservas, se ne artecan, almenaŭ historian valoron.
G. WARINGHIEN.
Noto de M. C. Butler. Mi taksas la literaturan valoron de V. iom pli alte, ol G. W. Mi tre malmulte rimarkas ĉe li francismojn neakcepteblajn. Pli ol iu ajn alia verkinto en Esperanto li sukcesis verki librojn simplajn kaj interesajn, kvankam la temoj ne estas indaj je lia talento. La tradukon de Eneido mi trovis bonega.
