Hindeŭropa pralingvo
El Vikipedio
La hindeŭropa pralingvo (HIP) estis pri kiu oni supozas ke ĝi estas la lingvo de kiu evoluis la hindeŭropa lingvaro. Oni kredas ĝin parolata en la kvara jamilo ACE en Centra Azio (laŭ la Kurgana hipotezo) aŭ eble dum la sepa jarmilo ACE en Anatolio (laŭ la Anatolia hipotezo). Lingvistoj ĝenerale akceptas la ekziston de tia lingvo, kvankam oni ne interkonsentas pri multaj detaloj. HIP devenas el lingvofamilio kiu devenis laŭ kelkaj lingvistoj el lingvo nostrika.
Enhavo |
[redaktu] Substantivoj
Kazofinaĵoj:
| (Beekes 1995) | (Ramat 1998) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Atemata | Temata | ||||||||||||||
| Vira kaj Ina | Neŭtra | Vira kaj Ina | Neŭtra | Vira | Neŭtra | ||||||||||
| Sing. | Pluralo | Dualo | Sing. | Pluralo | Dualo | Sing. | Pluralo | Dualo | Sing. | Pluralo | Sing. | Pluralo | Dualo | Sing. | |
| Nominativo | -s, 0 | -es | -h₁(e) | -m, 0 | -h₂, 0 | -ih₁ | -s | -es | -h₁e? | 0 | (coll.) -(e)h₂ | -os | -ōs | -oh₁(u)? | -om |
| Akuzativo | -m | -ns | -ih₁ | -m, 0 | -h₂, 0 | -ih₁ | -m̥ | -m̥s | -h₁e? | 0 | -om | -ons | -oh₁(u)? | -om | |
| Genitivo | -(o)s | -om | -h₁e | -(o)s | -om | -h₁e | -es, -os, -s | -ōm | -os(y)o | -ōm | |||||
| Dativo | -(e)i | -mus | -me | -(e)i | -mus | -me | -ei | -ōi | |||||||
| Instrumentalo | -(e)h₁ | -bʰi | -bʰih₁ | -(e)h₁ | -bʰi | -bʰih₁ | -bʰi | -ō | -ōjs | ||||||
| Ablativo | -(o)s | -ios | -ios | -(o)s | -ios | -ios | |||||||||
| Lokativo | -i, 0 | -su | -h₁ou | -i, 0 | -su | -h₁ou | -i, 0 | -su, -si | -oi | -oisu, -oisi | |||||
| Vokativo | 0 | -es | -h₁(e) | -m, 0 | -h₂, 0 | -ih₁ | -es | (coll.) -(e)h₂ | |||||||
[redaktu] Pronomoj
| Personaj pronomoj (Beekes 1995) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Unua persono | Dua persono | |||
| Singularo | Pluralo | Singularo | Pluralo | |
| Nominativo | h₁eǵ(oH/Hom) | wei | tuH | yuH |
| Akuzativo | h₁mé, h₁me | nsmé, nōs | twé | usmé, wōs |
| Genitivo | h₁méne, h₁moi | ns(er)o-, nos | tewe, toi | yus(er)o-, wos |
| Dativo | h₁méǵʰio, h₁moi | nsmei, ns | tébʰio, toi | usmei |
| Instrumentalo | h₁moí | ? | toí | ? |
| Ablativo | h₁med | nsmed | tued | usmed |
| Lokativo | h₁moí | nsmi | toí | usmi |
[redaktu] Verboj
| Buck 1933 | Beekes 1995 | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Atemata | Temata | Atemata | Temata | ||
| Singularo | Unua | -mi | -ō | -mi | -oH |
| Dua | -si | -esi | -si | -eh₁i | |
| Tria | -ti | -eti | -ti | -e | |
| Pluralo | Unua | -mos/mes | -omos/omes | -mes | -omom |
| Dua | -te | -ete | -th₁e | -eth₁e | |
| Tria | -nti | -onti | -nti | -o | |
[redaktu] Numeraloj
Oni ĝenerale rekonstruas la numeralojn kiel sekvas:
| Sihler 1995, 402–24 | Beekes 1995, 212–16 | |
| unu | *Hoi-no-/*Hoi-wo-/*Hoi-k(ʷ)o-; *sem- | *Hoi(H)nos |
| du | *d(u)wo- | *duoh₁ |
| tri | *trei- (plen-grada)/*tri- (nul-grada) | *treies |
| kvar | *kʷetwor- (o-grada)/*kʷetur- (nul-grada), vidu ankaŭ la regulo de kʷetwóres |
*kʷetuōr |
| kvin | *penkʷe | *penkʷe |
| ses | *s(w)eḱs; origine eble *weḱs | *(s)uéks |
| sep | *septm̥ | *séptm |
| ok | *oḱtō, *oḱtou aŭ *h₃eḱtō, *h₃eḱtou | *h₃eḱteh₃ |
| naŭ | *(h₁)newn̥ | *(h₁)néun |
| dek | *deḱm̥(t) | *déḱmt |
| dudek | *wīḱm̥t-; unue eble *widḱomt- | *duidḱmti |
| tridek | *trīḱomt-; unue eble *tridḱomt- | *trih₂dḱomth₂ |
| kvardek | *kʷetwr̥̄ḱomt-; unue eble *kʷetwr̥dḱomt- | *kʷeturdḱomth₂ |
| kvindek | *penkʷēḱomt-; unue eble *penkʷedḱomt- | *penkʷedḱomth₂ |
| sesdek | *s(w)eḱsḱomt-; unue eble *weḱsdḱomt- | *ueksdḱomth₂ |
| sepdek | *septm̥̄ḱomt-; unue eble *septm̥dḱomt- | *septmdḱomth₂ |
| okdek | *oḱtō(u)ḱomt-; unue eble *h₃eḱto(u)dḱomt- | *h₃eḱth₃dḱomth₂ |
| naŭdek | *(h₁)newn̥̄ḱomt-; unue eble *h₁newn̥dḱomt- | *h₁neundḱomth₂ |
| cent | *ḱm̥tom; unue eble *dḱm̥tom | *dḱmtóm |
| mil | *ǵheslo-, *tusdḱomti | *ǵʰes-l- |
Lehmann (1993, 252-255) kredis ke la numeraloj pli grandaj ol dek estis konstruitaj aparte de la dialektgrupoj kaj ke *ḱm̥tóm unue signifis "granda nombro" anstataŭ specife "cent".
[redaktu] Ekzemplaj tekstoj
Eldonitaj ekzemplotekstojn en HIP:
- Schleicher's fable (Avis akvasas ka) de August Schleicher (1868), modernigita de Hermann Hirt (1939) kaj Winfred Lehmann kaj Ladislav Zgusta (1979)
- The king and the god (rēḱs deiwos-kʷe) de S. K. Sen, E. P. Hamp et al. (1994)
[redaktu] Piednotoj
[redaktu] Referencoj
- Lehmann, W., kaj L. Zgusta. 1979. Schleicher's tale after a century. In Festschrift for Oswald Szemerényi on the Occasion of his 65th Birthday, ed. B. Brogyanyi, 455–66. Amsterdam.
[redaktu] Vidu ankaŭ
- Prahindeŭropanoj
- Hindeŭropaj studoj
- Ŝemida pralingvo
- Listo de hindeŭropaj radikoj
- Monda pralingvo
[redaktu] Eksteraj ligoj
- American Heritage Dictionary:
- Indo-European and the Indo-Europeans, essay on the reconstruction of Proto-Indo-European
- Indo-European Roots, index
- Indo-European Etymological Dictionary (Leiden University)
- Indo-European Documentation Center at the University of Texas
- "The Indo-Uralic Verb" by Frederik Kortlandt
- Say something in Proto-Indo-European (by Geoffrey Sampson)
- An Overview of the Proto-Indo-European Verb System (by Piotr Gąsiorowski)
- Many PIE example texts
- PIE root etymology database, compiled from Walde-Pokorny by L. Nikolayev and from Friedrich, Tischler (Hittite) and Adams (Tocharian) by Sergei Starostin.
- On the internal classification of Indo-European languages: survey by Václav Blažek. Linguistica ONLINE. ISSN 1801-5336 (Brno, Czech Republic)
