Interpunkcio

El Vikipedio

Interpunkciaĵoj
apostrofo ( ' ); ( ’ ) citiloj ( ‘ ’ ); ( “ ” ); ( „ ” ); ( « » ) demandosigno ( ? ) dupunkto ( : ) komo ( , ) krampoj ( ( ) ); ( [ ] ); ( { } ); ( < > ) kridemandosigno ( ‽ ) ( ?! ) krisigno ( ! ) punkto ( . ) punktokomo ( ; ) spaceto ( ) streketoj ( ‒ ); ( – ); ( — ); ( ― ) ( ‐ ) oblikvo ( / ) tripunkto ( … ) ( ... )
Aliaj tipografiaj markoj
asterisko ( * ) bulmarko ( • ) dividsigno ( ÷ ) kaj-signo ( & ) krado ( # ) deklivo ( \ ) plus-minus-signo ( ± ); ( ∓ ) ponardo ( † ‡) heliko ( @ ) substreko ( _ ) tildo ( ~ ) vertikala streko aŭ "dukto" ( \| )

Interpunkcio estas sistemo de skribaj legohelpaj signoj. Tiuj helposignoj kutime ne estas kalkulataj inter la literoj, ĉar oni ne elparolas ilin.

ReVo: interpunkcio estas skribo de la silentoj en la parolado.

La reguloj de interpunkcio estas parto de la ortografio apud aliaj formaj ecoj, kiaj uskleco (grandaj kaj etaj literoj), tipografia prezento (marĝenoj, litergraso, litergrando...) en la pli ĝenerala kadro de enpaĝigo.

[redaktu] Historio

Multaj skribsistemoj uzis kontinuan skribon: intervorta spaco ne estis, des malpli helposignoj. Iuj sistemoj per diversaj punktoj aŭ streketoj markis pli aŭ malpli grandajn subpartojn de tekstoj.

En manuskriptoj la limo inter interpunkcio kaj korektosignoj ne tiom klaris. Posedantoj de libroj aldonis ilin kun la sama celo pliklarigi la tekston.

Tipografio helpis al la relativa unueco de moderna interpunkcio. Tamen iuj malsamoj restas inter la helposignoj de diversaj skribsistemoj kaj lingvoj.

[redaktu] Signoj

La ĉi-suba klasigo iom arbitras. Ekzemple komoj aŭ streketoj ja disigas frazopartojn, sed en iuj uzoj oni povas rigardi ilin ĉirkaŭaj signoj.

[redaktu] Disigaj Signoj

komo: ,
streketoj diverslongaj: - – —
punktokomo: ;
dupunkto: :
punkto: .
krisigno: !
demandosigno: ?
tripunkto: ...

Oni malofte mencias la kunmetitajn signojn, kiujn oni povus nomi:

dubosigno: (?)
surprizosigno: (!)

kaj la diversajn emfazajn ripetojn kaj kombinojn de krisigno kaj demandosigno: !? !! kaj aliaj.

Komputiko enkondukis aliajn signojn, kiujn oni uzas tre varie:

oblikvo: /
substreko: _

Interreto popularigis la mienojn.

[redaktu] Ĉirkaŭaj signoj

Krampoj: pli ofte kurbaj () rektaj [], malofte kunigaj {} oblikvaj // angulaj <>
Citiloj: diversformaj ""

Krom la citiloj, ankaŭ la longaj streketoj estas uzataj en dialogoj teatraĵaj aŭ romanaj, ekzemple:

Ŝi diris al Ivano: – Bonan matenon!

[redaktu] Distingiloj kaj Mallongigiloj

Apostrofo: '
punkto: .
streketo: -

[redaktu] Uzreguloj

La frazofina punkto estas uzata ene de ĉefteksto, sed ne fine de titoloj aŭ intertitoloj.

Unu signo povas havi plurajn rolojn. Ekzemple, punkto signas frazofinon sed ankaŭ mallongigon de vorto. Helposigno povas havi alian vivon kiel vortliteron. Ekzemple komo estas elparolata vorto en nombroj: 3,4 estas tri komo kvar.

Okaze de kuntuŝiĝo iuj signoj forigas aliajn, ekzemple oni skribas Li venos, mi pensas, morgaŭ. sed Li venos morgaŭ, mi pensas. (La fina punkto manĝas la komon post pensas.)

Kiam tia regulo ne aplikiĝas, signoj apudstaras. La rilataj reguloj ne tute stabiliĝis, oni povas heziti inter:

Li diris: "Mi venos.".
Li diris: "Mi venos".
Li diris: "Mi venos."

Spacigo de la helposignoj diversas laŭ la lingvoj. En la lingvo internacia pli ofte:

disigaj signoj havas spacon nur dekstre (sed streketoj ambaŭflanke)
ĉirkaŭaj signoj havas eksterajn spacojn, sed ne enajn (do malfermaj signoj havas spacon maldekstre, fermaj signoj havas spacon dekstre)
mallongigaj signoj ne havas proprajn spacojn.