Wiliam Byrd

El Vikipedio

William BYRD (naskiĝis en 1539 aŭ 1540?, mortis la 4-an de julio, 1623) estis la plej renoma el fruaj anglaj komponistoj. Lia tuta vivo estis markita de kontraŭdiroj; kiel vera renesanca homo, li ne konformas bone al kategorioj. Li eniris en la 17-an jarcenton sen verki muzikon en la nova baroka maniero, sed lia superbe konstruitaj verkoj por klavinstrumentoj markis la komencon de la baroka stilo en orgena kaj klavicena muziko. Kvankam li estis nominale anglikana korta komponisto plejparton de sia vivo, li pasigis siajn lastajn jarojn, komponante por la roma liturgio, kaj mortis en relativa obskuro. En la anti-katolika frenezo, sekvanta la Pulvan Komploton de 1605, iom da lia muziko estis malpermesita en Anglio sub minaco de malliberigo; iom da ĝi—kiel la Mallonga Diservo—estas kantata en angliaj katedraloj seninterrompe jam dum kvar jarcentoj.

Simila ol plej promesantaj junaj muzikistoj en renesanca Eŭropo, BYRD ekis lian karieron ĉe frua aĝo. Antaŭnelonge malkovrata leĝan dokumenton klamas ke li naskiĝis en 1540 (aŭ evle malfrua en 1539), ne en 1543 kiel iom biografoj pensis kaj iom ankoraŭ kredas. Li preskaŭ certe kantis en la Ĉapela Reĝo dum la regno de Mary TUDOR (1553–1558), “rasis al muziko sub Thomas Tallis.” Ĉi tio metis lin en la plej bona ĉoro en Anglio dum lia impreseblaj adoleskantaj jaroj, flanke de la plejbonaj muzikistoj de lia tago, kiuj preniĝis en el tuto de la Britiaj Insuloj, el Nederlando, eĉ el Hispanio. “Sanga Mary” pasigis ŝian mallongan regadon superreaganta al la ekcesoj de protestanta aŭstereco sub ŝia antaŭulo Edward la sesa. Unu de la pli plezuraj aspektoj de ĉi tio estis ŝia gusto por ellabora Latina kirka muziko. BYRD ŝajnas prosperigi sur la gjojega, kreda atmosfero: unu manuscripto el la ĉapelo de Regina Mary incluzivas muzika fiksaĵo de longa psalmo por Vespro, kun ok versoj ĉiuj de gvidantaj kortaj komponistoj MUNDY kaj SHEPPARD, kaj kvar versoj de la juna BYRD. Ili ŝane rekonis lia talento kaj invitis lin verki kun ili kiel egalo.

Li havis dekok jarojn kiam Mary mortis kaj la loyale protestanta Regina Elizabeth sukcesis ŝin. La subita ŝango eble pelis lin kontraŭe el korto. Li aperas denove en liaj mezaj dudekoj kiel orgenisto kaj ĥoromajstro de Lincoln Katedralo, kie la ekleziuloj ŝajne devis riproĉi lin por ludanta ĉe escesa longeco dum servicoj. Post estiĝis nomanta Ĝentilhomo de la Ĉapela Reĝo en 1572, bone pagata laorposteno kun konsideraj privilegioj ligita, li transmigris dorson al Londono. Li laboris tie kiel kantisto, komponisto kaj orgenisto por pli ol du jardekoj. Jus post lia nomumo, li kaj TALLIS akiris joint presanta licenco el Reĝina Elizabeth. Li eldonis tri kolektojn de Latinaj motetoj aŭ Cantiones Sacrae, unu (en 1575) kun la kunlaborado de lia instruisto kaj du (en 1589 kaj 1591) de mem post la pli maljuna homo mortis. Flanke ĉi tiuj, li produktis du substancajn antologiojn de muziko en la Anglalingvo, Psalmes, Sonets and Songs en 1588 kaj Songs of Sundrie Natures en 1589. Li ankaŭ verkis grandan sumon de Anglika kirka muziko por la Ĉapela Reĝa, incluzivas tia majstroverkoj kiel la dek voĉo Granda Servico kaj bone konata hmnoj tiel kiel Sing joyfully. En 1593 li transmigris kun lia familio al la malgranda urbeto de Stondon Massey en Essex, kaj pasigis la restanta tridek jaroj de lia vivo tie, dediĉanta mem pli kaj pli al muziko por la Roma liturgio. Li eldonis lia tri famajn fiksaĵojn de la Maso Ordinara inter 1592 kaj 1595, kaj sekvis ilin en 1605 kaj 1607 kun liaj du libroj de Gradualia, ellabora jarlonga muzika ciklo. Li mortis sur la 4-s de julio, 1623, kaj entomigas en senmarkanta tombo en la Stondon kirkkorto.

Ĉio fazo de la muzika cariero de BYRD efikis de la politikaj kaj religiaj polemikoj de lia tago. Kiam leĝo pasis en 1534 faranta Henry la 8-a “la solan Superegan Kapo en tero de la Kirko de Anglio,” liturgio kaj kirrka muziko akiris novan gravecon. En tia malstabilaj tempoj, la eksteren eksercado de adorado estis ofte la sola tuŝstono por ene lojaleco—kaj en la nova Anglia kirko, malloyaleco al la establata religio estis also malloyaleco al la ŝtato. Ĉi tio punkto ne estis perdita sur la obsede politika TUDOR reĝimo. Lex orandi, lex credendi—kiamaniere oni adorado reflektas, eĉ determinas, kio ili kredas—estis teologia banala de la epoko, kaj publika adorado estis, kiel ĝi estis por jarcentoj en antaŭ reformada Anglio, forte ligata kun muzikfaranta. Unu de la unua paŝoj prenis de la reformantoj estis la revisio de ĉiuj libroj de adorado kaj la establo de nova, simpligata muzika stelo. De la tempo BYRD aligis la Ĉapelo Reĝa en la 1570s, la reguloj malstreĉis iom, kaj li povas produkti ellaboratataj verkoj por kio estis ankoraŭ la plejbona fondusanta kaj plej fama ĉoro en la nacio. Eĉ kiel li gajnis famon por lia Anglika muziko, kvankam, li verkis amara Latinaj motetoj, multaj de ili publike presis en lia libroj de Cantiones, pri la malfaĉila stato de la anglia katolika komunumo. Ĉe iom punkto, li lacigis de kompromiso kaj forlasis la korton, konservanta lian postenon ĉe la ĉapelo in absentia. Li neniam revenis vivo en Londono. Li kontinuis verki sekularajn kantojn, madrigalojn, kaj klavarajn verkojn ĝis la fino de lia vivo, sed lia malfrua kirka muziko, komponata dum la jaroj en Essex, estas sole Latina.

La tri Masoj kaj la du libroj de Gradualia, eldoniĝis super dekkvin jaroj, estis la majora kontribuo de BYRD al la Roma ritaro. Ĝi verkiĝis por la intima, eĉ sekreta atmosfero de familia adorado, esti ludata por mlgranda grupo de ekzercitaj amatoroj (kio incluzivis virinojn, depende de samtempaj raportoj) kaj audis de malgranda kunveno. Kvankam kiel adorado povis esti danĝera—eĉ kapitala krimo en iom kazoj—BYRD iras plifore ol nure provizanta muzikon. Estis multaj raportoj de lia partoprenado en malleĝaj servadoj. Jezuita misiisto priskribas kamparan domon en Berkshire (anglio) en 1586:

La ĝentilhomo estis ankaŭ ekzercita muzikisto, kaj havis orgenon kaj aliajn muzikajn instrumentojn kaj ĥoristojn, vira kaj virina, membrojn de lia domanaro. Dum ĉi tiuj tagoj ĝi estis ja kiel se ni estis celebranta seninterrompatan Oktavon de iom granda festo. Sinjoro BYRD, la tre fama anglia muzikisto kaj orgenisto, estis inter la kompanio....

En vido de tiaj eventoj, ĝi estas miriga ke le permisiĝis vivo kiel libera viro. Eĉ pli miriga ke le tenis lian postenon en la Ĉapelo Reĝa kaj la gajnojn el ĝi. Mallonge post la Pulvo Intrigo malkovriĝis en novembro 1605, malfeliĉa vojaĝanto arestiĝis en Londona drinkejo. Li posedis "certajn papistajn librojn verkanta de William BYRD, kaj dediĉanta al Lorda Henry HOWARD, grafo de Northampton (anglio)"—senerarebla referenco al la unua serio de Gradualia. La viro ĵetiĝis en Newgate prisonon, unu de la plej fifamaj prisonoj en anglio. BYRD kaj lia familio suferis ne tian traktadon, sed kortaj reordoj montras lin engaĝita en senfinaj procedoj, pleje super lia rajto posedi posedaĵojn, kaj paganta pezajn monpunojn. La reputacio konstruita kiel juna viro en londono, kaj la auspiĉio de la reĝino, devis helpi lin pro liaj malfruaj jaroj.

Artistoj ofte klamis profesian imunecon el la polemikoj de lia aĝo — John Taverner, implikita en la radikala Oxford protestanta movado de la malfrua 1520s, eskapis herezo juĝado kun la pledo ke li estis “sed musikisto”—sed la simpla ago de kreanta religia arto metis ilin en la mezo de la batalo. BYRD estis talenta kaj feliĉa sufiĉe kontinui lian verkon, kaj gajni la estimon de preskaŭ la tuto de liaj samtempuloj. Henry PEACHAM reflektis la publikan opinion kiam li skribis, just malmultaj monatoj antaŭ la morto de la komponisto, en lia Compleat Gentleman:

Por motetoj kaj muziko de devoteco kaj sindonemo, kiel bone por la honora de lia nacio kiel la merito de la viro, mi preferas super tuto nian Fenikson, Majstro William BYRD.