تقی ارانی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
دكتر تقی اَرّانی 1285 - 1318 از اعضای برجسته گروهی بود كه از اواخر سال 1315ش تا اوایل سال 1316ش بتدریج دستگیر و در زندان قصر زندانی شدند.
این گروه كه به گروه ۵۳ نفر معروف شدند متهم بودند كه از مرام اشتراكی و كمونیستی پیروی می کنند.اعضای گروه 53 نفر تا پیش از دستگیری با هم ارتباطی نداشتند و این نام پس از دستکیری به آنها اطلاق شد.آنها عمدتاً زیر شكنجه‌های جانكاه مأموران اداره آگاهی (تأمینات) شهربانی رضاشاه قرار گرفتند و با پرونده‌هائی که برای آنها ساخته شد به زندانهای طویل‌المدتی محكوم شدند و راهی زندان قصر گردیدند.
مجله دنیا، یکی ازآثار مبارزه فکری دکتر ارانی است، که آنرا به همراهی ایرج اسکندری و بزرگ علوی انتشارداد.
دكتر تقی ارانی بین روزهای 10 تا 14 بهمن ماه 1318 به طرز مشكوكی در زندان درگذشت. اولیای بهداری زندان گواهی دادند كه او در اثر ابتلا به بیماری تیفوس (كه مرض بسیار شایع زندانهای مخوف عصر رضاشاه كبیر بود) جان خود را از دست داده است. ماجرای مرگ دكتر ارانی را از لا به لای نوشته‌های بزرگ علوی دنبال می‌كنیم كه خود از یاران او بود و جزو 53 نفری محسوب می‌شد كه در زندان قصر محبوس بود و بعدها خاطراتش را در كتابی به همین نام ” ۵۳ نفر “ منتشر كرد:
... مرگ دكتر ارانی از آن مصیبت‌هایی است كه كلیه كسانی كه در زندان بوده و اسم او را شنیده و یا یك بار او را در سلول های مرطوب كریدر سه و چهار زندان موقت دیده بودند هرگز فراموش نخواهند كرد... روز چهاردهم بهمن 1318 نعش دكتر ارانی را به غسالخانه بردند. یكی از دوستان نزدیك دكتر ارانی، طبیبی كه با او از بچگی در فرنگستان معاشر و رفیق بود، نعش او را معاینه كرد و علایم مسمومیت را در جسد او تشخیص داد. مادر پیر دكتر ارانی، زن دلیری كه با خون دل وسایل تحصیل پسرش را فراهم كرده، روز چهاردهم بهمن 1318 لاشه پسر خود را نشناخت. بیچاره زبان گرفته بود كه این پسر من نیست. این طور او را زجر داده و از شكل انداخته بودند. همین مادر چندین مرتبه دامن پزشك معالج دكتر ارانی را گرفته و از او خواسته بود كه پسرش را نجات دهد و به او اجازه دهد دوا و غذا برای پسرش بفرستد. دكتر زندان در جواب گفته بود كه این كار میسر نیست. برای آنكه به من دستور داده‌اند كه او را معالجه نكنم...
دكتر تقی ارانی در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شده است. احمد شاملو در رثای او شعر قطعنامه را که در کتابی با این عنوان چاپ شده بود ، سرود.
