احمد شاملو

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

احمد شاملو

زمینه فعالیت	شاعر، نویسنده، فرهنگ‌نویس، روزنامه‌نگار و مترجم
تولد	۲۱ آذر ۱۳۰۴ تهران
مرگ	۲ مرداد ۱۳۷۹ کرج، شهرک دهکدهٔ فردیس

احمد شاملو (زاده ۲۱ آذر، ۱۳۰۴ در تهران، در خانهٔ شمارهٔ ۱۳۴ خیابان صفی‌علیشاه ^[1] - درگذشته ۲ مرداد ۱۳۷۹ دهکده فردیس کرج) شاعر، نویسنده، فرهنگ‌نویس، ادیب و مترجم ایرانی است. آرامگاه او در امامزاده طاهر کرج واقع است. تخلص او در شعر الف. بامداد و الف. صبح بود.

شهرت اصلی شاملو به خاطر شعرهای اوست که شامل اشعار نو و برخی قالب‌های کهن نظیر قصیده و نیز ترانه‌های عامیانه‌است. شاملو تحت تأثیر نیما یوشیج، به شعر نو (که بعدها شعر نیمایی هم نامیده شد) روی آورد اما پس از چندی در بعضی از اشعار منتشر شده در هوای تازه - و سپس در اکثر شعرهایش - وزن را به طور کلی رها کرد و به‌صورت پیشرو سبک جدیدی را در شعر معاصر فارسی گسترش داد. از این سبک به شعر سپید یا شعر منثور^[2] یا شعر شاملویی^[3] یاد کرده‌اند. بعضی از منتقدان ادبی او را تنها شاعر موفق در زمینه شعر منثور می‌دانند.^[4]

شاملو علاوه بر شعر، کارهای تحقیق و ترجمه شناخته‌شده‌ای دارد. مجموعه کتاب کوچه او بزرگ‌ترین اثر از مطالعه روی فرهنگ عامیانه مردم ایران می‌باشد. آثار وی به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، زاگربی، رومانیایی، فنلاندی، ترکی^[5] ترجمه شده‌است.

فهرست مندرجات ۱ زندگی و فعالیت ها ۱.۱ تولد و سال‌های پیش از جوانی ۱.۲ ازدواج اول و چاپ نخستین مجموعهٔ شعر ۱.۳ دستگیری و زندان ۱.۴ ازدواج دوم و انتشار هوای تازه ۱.۵ فعالیت‌های سینمایی و تهیه نوار صوتی ۱.۶ آشنایی و ازدواج با آیدا سرکیسیان ۱.۷ سفرهای خارجی ۱.۸ انقلاب و بازگشت به ایران ۱.۹ سرانجام ۲ انتقادات ۲.۱ نظرات شاملو درباره فردوسی ۲.۲ نظرات شاملو درباره حافظ ۳ کتابشناسی ۳.۱ دفترهای شعر ۳.۲ شعر (ترجمه) ۳.۳ داستان و رمان و فیلم‌نامه ۳.۴ رمان و داستان( ترجمه) ۳.۵ نمایش‌نامه (ترجمه) ۳.۶ متن‌های کهن فارسی ۳.۷ شعر و قصه برای کودکان ۳.۸ سردبیری نشریه‌ها ۳.۹ مجموعهٔ کتاب کوچه ۳.۱۰ سخنرانی‌ و شعرخوانی ۳.۱۱ سایر آثار و فعالیت‌ها ۴ آثار درباره شاملو ۴.۱ کتاب ۴.۲ مقالات و ویژه‌نامه‌ها ۴.۳ تصویری ۴.۴ ترجمه آثار به زبان‌های دیگر ۵ جوایز ۶ پانویس ۷ منابع ۸ جستارهای وابسته ۹ پیوند به بیرون

[ویرایش] زندگی و فعالیت ها

تمام مطالب این بخش با توجه به اطلاعات ارائه شده در سال‌شمار زندگی احمد شاملو نوشته آیدا شاملو تهیه شده‌است. این سال‌شمار در منابع مختلف از جمله وب‌گاه احمد شاملو، دفتر هنر^[6]، احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها^[7]، شناخت‌نامه^[8]، منتشر شده‌است. هر جا از منبع دیگری استفاده شده باشد در پانویس ذکر شده‌است.

[ویرایش] تولد و سال‌های پیش از جوانی

احمد شاملو در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در خانه شماره ۱۳۴ خیابان صفی علیشاه تهران متولد شد. پدرش حیدر نام داشت و مادرش کوکب عراقی. دوره کودکی را به خاطر شغل پدر که افسر ارتش بود و هرچند وقت را در جایی به ماموریت می‌رفت، در شهرهایی چون رشت و سمیرم و اصفهان و آباده و شیراز گذراند. (به همین دلیل شناسنامهٔ او در شهر رشت گرفته شده‌است و محل تولد در شناسنامه رشت نوشته شده‌است.) دوران دبستان را در شهرهای خاش و زاهدان و مشهد گذراند و از همان دوران اقدام به گردآوری مواد فرهنگ عامه کرد.

دوره دبیرستان را در بیرجند و مشهد و تهران گذراند و سال سوم دبیرستان را در دبیرستان ایرانشهر تهران خواند و به شوق آموختن دستور زبان آلمانی در سال اول دبیرستان صنعتی ثبت‌نام کرد.

در اوایل دهه ۲۰ خورشیدی پدرش برای سر و سامان دادن به تشکیلات از هم پاشیده ژاندرمری به گرگان و ترکمن‌صحرا فرستاده شد. او هم‌راه با خانواده به گرگان رفت و به ناچار در کلاس سوم دبیرستان ادامه تحصیل داد. در آن هنگام در فعالیت‌های سیاسی شمال کشور شرکت کرد و بعدها در تهران دستگیر شد و به زندان شوروی در رشت منتقل گردید. پس از آزادی از زندان با خانواده به رضائیه(ارومیه) رفت و تحصیل در کلاس چهارم دبیرستان را آغاز کرد. با به قدرت رسیدن پیشه‌وری و جبهه دموکرات آذربایجان به هم‌راه پدرش دستگیر می‌شود و دو ساعت جلوی جوخه آتش قرار می‌گیرد تا از مقامات بالا کسب تکلیف کنند. سرانجام آزاد می‌شود و به تهران باز می‌گردد و برای همیشه ترک تحصیل می‌کند.

[ویرایش] ازدواج اول و چاپ نخستین مجموعهٔ شعر

در بیست و دو سالگی (۱۳۲۶) با اشرف الملوک اسلامیه ازدواج کرد. هر چهار کودک او، سیاوش، سامان، سیروس و ساقی حاصل این ازدواج هستند. در همین سال اولین مجموعه اشعار او با نام «آهنگ‌های فراموش شده» به چاپ می‌رسد و هم‌زمان کار در نشریاتی مثل «هفته نو» را آغاز می‌کند.

در سال ۱۳۳۰ او شعر بلند «۲۳» و مجموعه اشعار «قطع نامه» را به چاپ می‌رساند. در سال ۱۳۳۱ به مدت حدود دو سال مشاورت فرهنگی سفارت مجارستان را به عهده دارد.

[ویرایش] دستگیری و زندان

در سال ۱۳۳۲ پس از کودتای ۲۸ مرداد با بسته شدن فضای سیاسی ایران مجموعه اشعار آهن‌ها و احساس توسط پلیس در چاپخانه سوزانده می‌شود و با یورش ماموران به خانه او ترجمهٔ طلا در لجن اثر ژیگموند موریس و بخش عمدهٔ کتاب پسران مردی که قلبش از سنگ بود اثر موریوکایی با تعدادی داستان کوتاه نوشتهٔ خودش و تمام یادداشت‌های کتاب کوچه از میان می‌رود و با دستگیری مرتضی کیوان نسخه‌های یگانهٔی از نوشته‌هایش از جمله مرگ زنجره و سه مرد از بندر بی‌آفتاب توسط پلیس ضبط می‌شود که دیگر هرگز به دست نمی‌آید. او موفق به فرار می‌شود اما پس از چند روز فرار از دست ماموران در چاپخانهٔ روزنامه اطلاعات دستگیر شده، به عنوان زندانی سیاسی به زندان موقت شهربانی و زندان قصر برده می‌شود. در زندان علاوه بر شعر به نوشتن دستور زبان فارسی می‌پردازد و قصهٔ بلندی به سیاق امیر ارسلان و ملک بهمن می‌نویسد که در انتقال از زندان شهربانی به زندان قصر از بین می‌رود.^[9]

در ۱۳۳۴ پس از یک سال و چند ماه از زندان آزاد می‌شود.

[ویرایش] ازدواج دوم و انتشار هوای تازه

در ۱۳۳۶ با طوبی حائری ازدواج می‌کند (دومین ازدواج او نیز مانند ازدواج اول مدت کوتاهی دوام می‌آورد و چهار سال بعد در ۱۳۴۰ از همسر دوم خود نیز جدا می‌شود.) در این سال با انتشار مجموعه اشعار هوای تازه خود را به عنوان شاعری برجسته تثبیت می‌کند. این مجموعه حاوی سبک نویی است و بعضی از معروف‌ترین اشعار شاملو همچون پریا و دخترای ننه دریا در این مجموعه منتشر شده‌است. در همین سال به کار روی اشعار حافظ، خیام و بابا طاهر نیز روی می‌آورد. پدرش نیز در همین سال فوت می‌کند. در سال ۱۳۴۰ هنگام جدایی از همسر دومش همه چیز از جملهٔ برگه‌های تحقیقاتی کتاب کوچه را رها می‌کند.

[ویرایش] فعالیت‌های سینمایی و تهیه نوار صوتی

در سال ۱۳۳۸ شاملو به اقدام جدیدی یعنی تهیه قصه خروس زری پیرهن پری برای کودکان دست می‌زند. در همین سال به تهیه فیلم مستند سیستان و بلوچستان برای شرکت ایتال کونسولت نیز می‌پردازد. این آغاز فعالیت سینمایی جنجال‌آفرین احمد شاملو است. او بخصوص در نوشتن فیلمنامه و دیالوگ‌نویسی فعال است. در سال‌های پس از آن و به‌ویژه با مطرح شدنش به عنوان شاعری معروف، منتقدان مختلف حضور سینمایی او را کمرنگ دانسته‌اند. خود او می‌گفت: «شما را به خدا اسم‌شان را فیلم نگذارید.» و بعضی شعر معروف او دریغا که فقر/ چه به آسانی/ احتضار فضیلت است را به این تعبیر می‌دانند که فعالیت‌های سینمایی او صرفا برای امرار معاش بوده‌است.^[10] شاملو در این باره می‌گوید: «کارنامهٔ سینمایی من یک جور نان خوردن ناگزیر از راه قلم بود و در حقیقت به نحوی قلم به مزدی!» ^[11]

در سال ۱۳۳۹ با همکاری هادی شفائیه و سهراب سپهری ادارهٔ سمعی و بصری وزارت کشاورزی را تاسیس می‌کند و به عنوان سرپرست آن مشغول به کار می‌شود.

[ویرایش] آشنایی و ازدواج با آیدا سرکیسیان

شاملو در ۱۴ فروردین ۱۳۴۱ با آیدا سرکیسیان آشنا می‌شود. این آشنایی تاثیر بسیاری بر زندگی او دارد و نقطه عطفی در زندگی او محسوب می‌شود. در این سال‌ها شاملو در توفق کامل آفرینش هنری به سر می‌برد^[12] و بعد از این آشنایی دوره جدیدی از فعالیت‌های ادبی او آغاز می‌شود. آیدا و شاملو در فروردین ۱۳۴۳ ازدواج می‌کنند و در ده شیرگاه (مازندران) اقامت می‌گزینند و تا آخر عمر در کنار او زندگی می‌کند. شاملو در همین سال دو مجموعه شعر به نام‌های آیدا در آینه و لحظه‌ها و همیشه را منتشر می‌کند و سال بعد نیز مجموعه‌یی به نام آیدا، درخت و خنجر و خاطره! بیرون می‌آید و در ضمن برای بار سوم کار تحقیق و گردآوری کتاب کوچه آغاز می‌شود.

در سال ۱۳۴۶ شاملو سردبیری قسمت ادبی و فرهنگی هفته‌نامه خوشه را به عهده می‌گیرد. همکاری او با نشریه خوشه تا ۱۳۴۸ که نشریه به دستور ساواک تعطیل می‌شود، ادامه دارد. در این سال او به عضویت کانون نویسندگان ایران نیز در می‌آید. در سال ۱۳۴۷ او کار روی غزلیات حافظ و تاریخ دوره حافظ را آغاز می‌کند. نتیجه این تحقیقات بعدها به انتشار دیوان جنجالی حافظ به روایت او انجامید.

در اسفند ۱۳۵۰ شاملو مادر خود را نیز از دست می‌دهد. در همین سال به فرهنگستان زبان ایران برای تحقیق و تدوینِ کتاب کوچه، دعوت شد و به مدت سه سال در فرهنگستان باقی ماند.

[ویرایش] سفرهای خارجی

شاملو در دهه ۱۳۵۰ نیز به فعالیت‌های گسترده شعر، نویسندگی، روزنامه نگاری (از جمله همکاری با کیهان فرهنگی و آیندگان)، ترجمه، سینمایی (از جمله تهیه گفتار برای چند فیلم مستند به دعوت وزارت فرهنگ و هنر) و شعرخوانی خود (از جمله در انجمن فرهنگی کوته و انجمن ایران و امریکا) ادامه می‌دهد. در ضمن سه ترم به تدریس مطالعه آزمایشگاهی زبان فارسی در دانشگاه صنعتی مشغول می‌شود. در ۱۳۵۱ به علت معالجه آرتروز شدید گردن به پاریس سفر می‌کند تا زیر عمل جراحی گردن قرار گیرد. سال بعد، ۱۳۵۲، مجموعه اشعار ابراهیم در آتش را به چاپ می‌رساند. در ۱۳۵۴ دانشگاه رم از او دعوت می‌کند تا در کنگره نظامی گنجوی شرکت کند و از همین رو عازم ایتالیا می‌شود. در همین سال دعوت دانشگاه بوعلی برای سرپرستی پژوهشکدهٔ آن دانشگاه را می‌پذیرد و به مدت دو سال به این کار اشتغال دارد.

در ۱۳۵۵ انجمن قلم و دانشگاه پرینستون از او برای سخنرانی و شعرخوانی دعوت می‌کنند و از همین رو عازم ایالات متحده می‌شود. در این سفر او به سخنرانی و شعرخوانی در بوستون و برکلی می‌پردازد و پیشنهاد دانشگاه کلمبیای نیویورک برای تدوین کتاب کوچه را نمی‌پذیرد. در ضمن با شاعران و نویسندگان مشهور جهان همچون یاشار کمال، آدونیس، البیاتی و وزنیسینسکی از نزدیک دیدار می‌کند. این سفر سه ماه به طول می‌کشد و شاملو سپس به ایران باز می‌گردد.

هنوز چند ماه نگذشته که او دوباره به عنوان اعتراض به سیاست‌های دولت ایران، کشور را ترک می‌کند و به امریکا سفر می‌کند و یک سالی در آنجا زندگی می‌کند و در این مدت در دانشگاه‌های مختلفی سخنرانی می‌کند. در ۱۳۵۷ او از آمریکا به انگلستان می‌رود و در آنجا مدتی سردبیری هفته‌نامه «ایرانشهر» در لندن را به عهده می‌گیرد.^[13]

[ویرایش] انقلاب و بازگشت به ایران

با وقوع انقلاب ایران و سقوط رژیم شاهنشاهی، شاملو تنها چند هفته پس از پیروزی انقلاب به ایران باز می‌گردد. در همین سال انتشارات مازیار اولین جلد کتاب کوچه را در قطع وزیری منتشر می‌کند. شاملو در ضمن به عضویت هیات دبیران کانون نویسندگان ایران در می‌آید و به کار در مجلات و روزنامه‌های مختلف می‌پردازد. او در ۱۳۵۸ سردبیری هفته‌نامه کتاب جمعه را به عهده می‌گیرد. این هفته‌نامه پس از انتشار کمتر از چهل شماره توقیف می‌شود.

شاملو در این سال‌ها مجموعه اشعار سیاسی خود را با صدای خود می‌خواند و به صورت مجموعهٔ کتاب و نوار صوتی کاشفان فروتن شوکران منتشر می‌کند. از جمله اشعار این مجموعه مرگ وارطان است که شاملو اشاره می‌کند تنها برای فرار از اداره سانسور مرگ نازلی نام گرفته بوده‌است و در واقع برای بزرگداشت وارطان سالاخانیان، مبارز کمونیست ایرانی، بوده‌است. ^[14]

از ۱۳۶۲ با بسته‌تر شدن فضای سیاسی ایران چاپ آثار شاملو نیز متوقف می‌شود. هر چند خود شاملو متوقف نمی‌شود و کار ترجمه و تالیف و سرودن شعر را ادامه می‌دهد در این سال‌ها به‌ویژه روی کتاب کوچه با هم‌کاری همسرش آیدا مستمر کار می‌کند و ترجمهٔ رمان دن آرام را نیز پی‌می‌گیرد. تا آن که ده سال بعد ۱۳۷۲ با کمی‌بازتر شدن فضای سیاسی ایران آثار شاملو به صورت محدود اجازه انتشار می‌گیرد.

۱۳۶۷ به آلمان سفر می‌کند تا به عنوان میهمانِ مدعوِ دومین کنگرهٔ بین‌المللی ادبیات: اینترلیت ۲ تحت عنوان جهانِ سوم: جهانِ ما در ارلانگن آلمان و شهرهای مجاور در این کنگره شرکت کند. در این کنگره نویسندگانی از کشورهای مختلف حضور داشتند از جمله عزیز نسین، دِرِک والکوت، پدرو شیموزه، لورنا گودیسون و ژوکوندا بِلی. عنوان سخنرانی شاملو در این کنگره «من دردِ مشترکم، مرا فریاد کن!» بود. در ادامه این سفر دعوت انجمن قلم (Pen) و دانشگاه یوته‌بوری به سوئد و ضمن اجرای شب شعر با هیئت ریسهٔ انجمن قلم سوئد نیز ملاقات می‌کند.

۱۳۶۹ برای شرکت در سیرا ۹۰ توسط دانشگاه UC برکلی به عنوان میهمان مدعو به آمریکا سفر کرد. سخنرانی وی به نام «نگرانی‌های من» و «مفاهیم رند و رندی در غزل حافظ.» واکنش گستردهٔی در مطبوعات فارسی زبان داخل و خارج کشور داشت و مقالات زیادی در نقد سخنران شاملو نوشته شد. در این سفر دو عمل جراحی مهم روی گردن شاملو صورت گرفت با این حال چندین شب شعر توسط وی برگزار شد و ضمنا به عنوان استاد میهمان یک ترم در دانشگاه UC برکلی دانشجویان ایرانی به (زبان، شعر و ادبیات معاصر فارسی) را نیز تدریس کرد و در همین موقع ملاقاتی با لطفی علی‌عسکرزاده ریاضی‌دان شهیر ایرانی داشت.

سال ۱۳۷۰ بعد از سه سال دوری از کشور به ایران بازگشت و تا آخر عمر دیگر از کشور خارج نشد.

[ویرایش] سرانجام

سال‌های آخر عمر شاملو سال‌های رنج کشیدن از انزوایی بود که به او تحمیل شده بود. از سویی تمایل به خروج از کشور نداشت و خود در این باره می‌گویید:«راستش بار غربت سنگین‌تر از توان و تحمل من است... چراغم در این خانه می‌سوزد، آبم در این کوزه ایاز می‌خورد و نانم در این سفره‌است.»^[15] از سوی دیگر اجازه هیچ‌گونه فعالیت ادبی و هنری به شاملو داده نمی‌شد و اکثر آثار او از جمله کتاب کوچه سال‌ها در محاق توقیف به سر می‌بردند. بیماری جان‌کاه او نیز به شدت آزارش می‌داد و پس از آن که در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۶، در بیمارستان ایران‌مهر. پای راست او را از زانو قطع کردند و با شدت گرفتن بیماری مرض قندش روزها و شب‌های دردناکی را پشت سر گذاشت. البته در تمام این سال‌ها لحظه‌یی از کار ترجمه و به‌خصوص تدوین کتاب کوچه دست‌برنداشت. و گه‌گاه از او شعر یا مقاله‌ای در یکی از مجلات ادبی منتشر می‌شد و در دهه هفتاد با شرکت در شورای بازنگری در شیوهٔ نگارش و خط فارسی در جهت اصلاح شیوهٔ نگارش خط فارسی فعالیت کرد و تمام آثار جدید یا تجدید چاپ شده‌اش را با این شیوه منتشر کرد.

سرانجام در ساعت ۹ شب دوم مرداد ۱۳۷۹(چند ساعت بعد از آن که دکتر معالجش او و آیدا را در خانهٔ‌شان در شهرک دهکدهٔ فردیس کرج تنها گذاشت)، درگذشت. ^[16]

[ویرایش] انتقادات

برخی از معاصران در دوران حیات شاملو او را علناً و مستقیماً دربارهٔ نظراتی که در سخنرانی‌یی در دانشگاه برکلی در مورد فردوسی و تاریخ ایران و همچنین در مورد موسیقی سنتی ایرانی بیان کرده بود، مورد انتقاد قرار دادند^[17]*. فریدون مشیری و مهدی اخوان ثالث از این دست بودند.

اظهار نظر شاملو درباره تاریخ ایران پیشاپیش در کتاب جمعه، در پانویس نوشتاری که قدسی قاضی‌نور درخصوص حذف مطالبی از کتاب‌های درسی پس از انقلاب به رشته تحریر درآورده بود، به چاپ رسیده بود ولی اعتراض علیه اظهارات وی بعد از سخنرانی در دانشگاه برکلی نمایان شد. شاملو این سخنرانی را در نقد روش حرکت و نگاه در روشنفکری ایران با مطرح کردن سوالی، ارایه کرده‌است. متن سخنرانی شاملو در دانشگاه برکلی

[ویرایش] نظرات شاملو درباره فردوسی

سال 1369 به دعوت «مركز پژوهش و تحلیل مسائل ایران» ـ سیرا (CIRA) ـ جلساتی در دانشگاه بركلی كالیفرنیا منعقد گردید كه هدف آن، بررسی هنر و ادبیات و شعر معاصر فارسی بود. در این جلسات عمدتاً روشنفكران سكولار همچون هما ناطق، محمد عنایت و ... سخنرانی داشتند. سخنران یكی از این جلسات احمد شاملو بود، كه وی با ایراد سخنانی جنجالی پیرامون شاهنامه به مباحث زیادی درباره خود دامن زد.^[18]

(بخشهایی از متن سخنرانی در ویكی گفتار‌)

این سخنان واكنشهای افراد زیادی را علیه شاملو برانگیخت كه به مواردی اشاره می‌كنیم. هفته‌نامه نیمروز با اشاره به جنجالی كه شاملو به خاطر استهزا و هتك حكیم ابوالقاسم فردوسی آفرید، نوشت:

«... شاملو در سفر گذشته در بركلی ضمن سخنانی با استناد به حرفهای دوستش علی حصوری، به حكیم فردوسی حمله كرد و ضحاك را كه فردوسی از او ]او را[ به خاطر بی‌عدالتی‌ها و حق‌كشی‌هایش در شاهنامه شدیداً مورد انتقاد قرار داده است، به سختی ستود...»^[19]

مهدی اخوان ثالث نیز در واكنش به این سخنان، در یك جلسه شعر خوانی در پاریس گفت:

«... می‌گوید كاوه لمپن بوده، حالا بوده، مگر چه اشكالی دارد؟ تو كه طرفدار «لمپن‌ها» بودی! كجای كاری بچه؟ مطرح بودن به هر قیمتی؟ آخر یعنی چه؟...»^[20]

[ویرایش] نظرات شاملو درباره حافظ

در سال 1350، در حاشیه كنگره جهانی حافظ و سعدی در شیراز، شاملو طی یك گفت‌و گوی با خبرنگار روزنامه كیهان صحبتهای بحث برانگيزی داشت.^{[نیاز به ذکر منبع]}

شاملو دست به تصحیح دیوان حافظ زد و کتاب جنجالی خود را با عنوان حافظ شیراز منتشر کرد. امروز این کتاب در نزد خوانندگان به حافظ شاملو مشهور است. در مقدمه مفصل این کتاب، شاملو می‌نویسد که حافظ شاید رندی یک لاقبا و ملحد بوده‌است. مرتضی مطهری در کتابی با عنوان تماشاگه راز کوشیده‌است ادعای شاملو را با ذکر جملاتی از آن و بدون نام بردن از شاملو رد کند.

[ویرایش] کتابشناسی

تمام مطالب این بخش با توجه به اطلاعات ارائه شده در کتاب‌شناسی احمد شاملو تهیه شده‌است. این کتاب‌شناسی در منابع مختلف از جمله احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها^[21]، شناخت‌نامهٔ^[22]، در بارهٔ هنر و ادبیات ^[23] منتشر شده‌است. هر جا از منبع دیگری استفاده شده باشد در پانویس ذکر شده‌است.

[ویرایش] دفترهای شعر

برای نوشتن این بخش علاوه بر منابع یاد شده در بخش کتاب‌شناسی، از احمد شاملو مجموعهٔ آثار دفترِ یکم:شعرها^[24] نیز استفاده شده‌است. تاریخ‌ها به‌جز مورد اول مربوط به زمان سرودن شعرهای موجود در دفتر شعر مربوطه‌است. مورد اول سال انتشار است.

• ۱۳۳۰ آهنگ‌های فراموش‌شده، توسط ابراهیم دیلمقانیان منتشر شد.
• ۱۳۲۹-۱۳۲۳ آهن‌ها و احساس، در چاپ‌خانهٔ یمنی تهران توسط فرمانداری نظامی ضبط و سوزانده شد.
• ۱۳۳۰ بیست و سه (۲۳)، چاپ مستقل ۱۳۳۰، چاپ‌های سانسور شدهٔ دیگر ضمیمهٔ مرثیه‌های خاک.
• ۱۳۳۰-۱۳۲۹ قطعنامه، چاپ اول با مقدمه فریدون رهنما و به هزینهٔ او:۱۳۳۰.
• ۱۳۳۵-۱۳۲۶ هوای تازه
• ۱۳۳۸-۱۳۳۶ باغ آینه
• ۱۳۴۱-۱۳۳۹ لحظه‌ها و همیشه
• ۱۳۴۳-۱۳۴۱ آیدا در آینه
• ۱۳۴۴ـ۱۳۴۳ آیدا، درخت و خنجر و خاطره
• ۱۳۴۵ـ۱۳۴۴ ققنوس در باران
• ۱۳۴۸ـ۱۳۴۵ مرثیه‌های خاک
• ۱۳۴۸-۱۳۴۹ شکفتن در مه
• ۱۳۴۸-۱۳۵۲ ابراهیم در آتش
• ۱۳۵۶ـ۱۳۵۵ دشنه در دیس
• ۱۳۵۶-۱۳۵۹ ترانه‌های کوچک غربت
• ۱۳۶۹ مدایح بی‌صله
• ۱۳۶۴-۱۳۷۶ در آستانه
• ۱۳۵1-۱۳۷۸ حدیث بیقراری ماهان

[ویرایش] شعر (ترجمه)

• غزل غزل‌های سلیمان ۱۳۴۷
• هم‌چون کوچه‌یی بی‌انتها ۱۳۵۲
• هایکو، شعر ژاپنی با ع. پاشایی، ۱۳۶۱
• سیاه همچون اعماقِ آفریقای خودم، (کتاب و نوار صوتی) ترجمه و اجرای اشعاری از لنگستون هیوز، نشر ابتکار ۱۳۶۲، ترجمه چند شعر دیگر از هیوز در ۱۳۷۰ با حسن قباد
• ترانه‌های میهن تلخ، اشعار یانیس ریتسوس، (کتاب و نوار صوتی)، موسیقی میکیس تئودوراکیس، نشر ابتکار ۱۳۶۰
• ترانهٔ شرقی و اشعار دیگر، اشعار فدریکو گارسیا لورکا، (کتاب و نوار صوتی)، موسیقی گیتار آتا هوآلپا یوپانکویی. نشر ابتکار ۱۳۵۹
• سکوت سرشار از ناگفته‌هاست، (کتاب و نوار صوتی) ترجمهٔ آزاد و اجرای اشعاری از مارگوت بیکل، یا محمد زرین‌بال موسیقی بابک بیات، نشر ابتکار ۱۳۶۵
• چیدن سپیده دم، (کتاب و نوار صوتی) ترجمهٔ آزاد و اجرای اشعاری از مارگوت بیکل، با محمد زرین‌بال موسیقی بابک بیات، نشر ابتکار ۱۳۶۵

[ویرایش] داستان و رمان و فیلم‌نامه

• داستان زنِ پشتِ درِ مفرغی ۱۳۲۹
• زیر خیمهٔ گر گرفته شب ۱۳۴۴
• درها و دیوار بزرگ چین ۱۳۵۲
• میراث ۱۳۶۵
• روزنامهٔ سفر میمنت اثر ایالات متفرقهٔ امریق (اوکلند کالیفرنیا)، منتشر نشده‌است

[ویرایش] رمان و داستان( ترجمه)

• نایب اول اثر رنه بارژاول، ۱۳۳۰
• لئون مورنِ کشیش اثر بئاتریس بک، ۱۳۳۴
• برزخ اثر ژان روورزی ۱۳۳۴
• زنگار(خزه) اثر هربرت لوپوریه ۱۳۳۴
• پابرهنه‌ها اثر زاهاریا استانکو ترجمه ناقصی با عطا بقایی ۱۳۳۷، ترجمه کامل ۱۳۵۰
• قصه‌های بابام اثر ارسکین کالدول. ۱۳۴۶
• پسران مردی که قلبش از سنگ بود اثر موریوکایی ۱۳۳۰
• ۸۱۴۹۰ اثر آلبر شمبون ۱۳۴۴
• افسانه‌های هفتاد و دو ملت در دو جلد، ۱۳۳۷
• دماغ، سه قصه و یک‌ نمایش‌نامه اثر ریونوسوکه آکوتاگوا، ۱۳۵۱
• افسانه‌های کوچک چینی ۱۳۵۱
• دست به دست نوشتهٔ ویکتور آلبا، ۱۳۵۱
• سربازی از دوران سپری شده ۱۳۵۲
• زهرخند، ۱۳۵۱
• لبخند تلخ، ۱۳۵۱
• مرگ کسب و کار من است اثر روبر مرل ۱۳۵۲
• بگذار سخن بگویم اثر مشترک دومیتیلا چونگارا و موئما ویئزر، با ع. پاشایی، ۱۳۵۹
• شازده کوچولو نوشتهٔ آنتوان دو سنت‌اگزوپری. نخست در ۱۳۵۸ با نام مسافر کوچولو در کتاب جمعه منتشر شد و بار دیگر در ۱۳۶۳ به ضمیمهٔ نوار صوتی با موسیقی گوستاو مالر توسط نشر ابتکار انتشار یافت.
• عیسایی دیگر، یهودایی دیگر، بازنویسی رمان قدرت و افتخار اثر گراهام گرین، در ۱۳۵۶ ترجمه شد اما تاکنون (۱۳۸۵) چاپ نشده‌است.
• دن آرام اثر میخائیل شولوخف، ۱۳۸۲

[ویرایش] نمایش‌نامه (ترجمه)

• مفتخورها اثر گرگهٔ چی‌کی. با انگلا بارانی، ۱۳۳۲
• درخت سیزدهم اثر آندره ژید ۱۳۴۰
• سی‌زیف و مرگ اثر روبر مرل با فریدون ایل‌بیگی ۱۳۴۲
• نصف شب است دیگر دکتر شوایتزر، اثر ژیلبر سسبرون. ۱۳۶۱
• خانهٔ برناردا آلبا، عروسی خون ( با بازبینی مجدد) بار اول در ۱۳۴۷، یرما سه نمایشنامه از فدریکو گارسیا لورکا ۱۳۷۹

[ویرایش] متن‌های کهن فارسی

• حافظ شیراز، ۱۳۵۴تصحیح دیوان حافظ، مقدمهٔ این کتاب پس از انقلاب اجازه چاپ پیدا نکرد و تمام چاپ‌های بعد از چاپ سوم (۱۳۶۰) بدون مقدمه منتشر شده‌است.
• افسانه‌های هفت گنبد، نظامی‌گنجوی ۱۳۳۶
• ترانه‌ها (رباعیات ابوسعید ابوالخیر، عمر خیام و بابا طاهر) ۱۳۳۶

[ویرایش] شعر و قصه برای کودکان

• قصهٔ خروس زری پیرهن پری و یل و اژدها بر اساس قصه‌های لئو تولستوی با نقاشی‌های فرشید مثقالی به صورت کتاب و نوار صوتی برای کودکان
• قصهٔ هفت کلاغون، با نقاشی‌های ضیاالدین جاوید، ۱۳۴۷
• پریا با نقاشی ژاله پورهنگ ۱۳۴۷، به صورت نوار صوتی با صدای شاعر به نام قاصدک ۱۳۵۸
• ملکهٔ سایه‌ها (بر اساس قصه‌ای ارمنی) با نقاشی ضیاالدین جاوید ۱۳۴۸
• چی شد که دوستم داشتن؟ اثر ساموئل مارشاک با نقاشی ضیاالدین جاوید ۱۳۴۸
• دخترای ننه دریا با نقاشی ضیاالدین جاوید ۱۳۵۷
• دروازه بخت با نقاشی ابراهیم حقیقی ۱۳۵۷
• بارون با نقاشی ابراهیم حقیقی ۱۳۵۷
• یل و اژدها بر اساس قصهٔی از آنگل کرالی یی‌چف، با نقاشی اصغر قره‌باغی به ضمیمه نوار صوتی ۱۳۶۰
• قصهٔ مردی که لب نداشت ۱۳۷۸

[ویرایش] سردبیری نشریه‌ها

• هفته‌نامهٔ سخن‌نو (پنج شماره) ۱۳۲۷
• هفته‌نامهٔ روزنه (هفت شماره) ۱۳۲۹
• سردبیر چپ (در مقابل سردبیر راست) مجلهٔ خواندنی‌ها ۱۳۳۰
• هفته‌نامهٔ آتشبار، به مدیریت ابوالقاسم انجوی شیرازی ۱۳۳۱
• مجلهٔ آشنا ۱۳۳۶
• اطلاعات ماهانه، دورهٔ یازدهم ۱۳۳۷
• مجلهٔ فردوسی ۱۳۳۹
• کتاب هفته(۲۴ شمارهٔ اول) ۱۳۴۰
• هفته‌نامهٔ ادبی و هنری بارو، که بعد از سه شماره با اولتیماتوم وزیر اطلاعاتِ وقت تعطیل می‌شود. ۱۳۴۵
• قسمت ادبی و فرهنگی هفته‌نامهٔ خوشه، ۱۳۴۶(در سال ۱۳۴۸ با اخطار رسمی ساواک تعطیل شد.)
• همکاری با روزنامه‌های کیهان فرهنگی و آینده‌گان ۱۳۵۱
• انتشار ۱۲ شماره هفته‌نامهٔ ایرانشهر در لندن(شهریور ۵۷). دی‌ماه ۵۷ استعفا می‌دهد. (به علت اختلاف‌هایی با مدیر هفته‌نامه).
• سردبیر هفنه‌نامهٔ کتاب جمعه (بعد از ۳۶ شماره به اجبار تعطیل می‌شود).

[ویرایش] مجموعهٔ کتاب کوچه

مجموعه‌ٔ کتاب کوچه واژه‌نامه‌ای است از ضرب‌المثل‌ها، تکیه‌کلام‌ها، خرافه‌ها و اصطلاحات زبان عامیانه‌ٔ مردم ایران. از سال ۱۳۶۰ به بعد با همکاری آیدا شاملو تدوین شد و پس از درگذشت شاملو کار بر روی این کتاب توسط آیدا ادامه دارد. چاپ مجلدات این مجموعه هنوز به پایان نرسیده‌است.^[25]

[ویرایش] سخنرانی‌ و شعرخوانی

• ۱۳۴۶ شب شعر در کرمانشاه به دعوت دانشجویان
• ۱۳۴۶ سخنرانی در دانشگاه شیراز
• ۱۳۵۱ (۲۶ مهرماه) شب شعر در انجمن فرهنگی گوته
• ۱۳۵۱ (اول آبان) شب شعر در انجمن ایران و امریکا
• ۱۳۵۴ شرکت در کنگره‌ٔ نظامی‌گنجوی به دعوت دانشگاه رم
• ۱۳۵۵سخنرانی و شعرخوانی در دانشگاه‌های MIT بوستون ، UC برکلی
• ۱۳۵۵ میهمان مدعو فستیوال جهانی شعر در سانفرانسیسکو و آستینِ تگزاس، شب شعر به دعوت دانشجویان ایرانی فیلادلفیا و نیویورک
• ۱۳۵۵ شب شعر در انستیتو گوته
• ۱۳۶۷ سخنرانی تحت عنوان من دردِ مشترکم، مرا فریاد کن! در دومین کنگره‌ٔ بین‌المللی ادبیات: اینترلیت ۲ تحت عنوان جهانِ سوم: جهانِ ما در ارلانگن آلمان و شهرهای مجاور
• ۱۳۶۷ شب شعر در کُل‌لوکیومِ ادبی برلین
• ۱۳۶۷ سفر به اتریش به دعوت دانشگاه اقتصاد وین و یورو آفریک اینستیتو، برای شب شعر و سخنرانی.
• ۱۳۶۷ شب شعر در شهر دانشگاهی گیسن آلمان.
• ۱۳۶۷ سفر به سوئد به دعوت انجمن جهانی قلم (Pen) و دانشگاه یوته‌بوری؛ شب شعر در «خانهٔ مردم» استکهلم
• ۱۳۶۹ میهمان مدعو سیرا ۹۰ توسط دانشگاه UC برکلی؛ سخنرانی‌های نگرانی‌های من و مفاهیم رند و رندی در غزل حافظ، دو شب شعر در UC برکلی
• ۱۳۶۹ شب شعر دانشگاه UCLA لوس‌آنجلس، در رویس هال
• ۱۳۶۹ شب شعر و سخنرانی در دانشگاه‌های شیکاگو، آن اربر میشیگان، کلمبیا، واشنگتن، راتگرز، هاروارد، دالاس و آستین
• ۱۳۶۹ سه شب شعر در بوستون و UC برکلی به نفع زلزله زدگان ایران
• ۱۳۶۹ شب شعر در مدرسهٔ ارامنه‌ٔ بوستون
• ۱۳۶۹ شب شعر به نفع آواره‌گان کُرد عراقی در UC برکلی و UCSC لوس‌آنجلس به همراه محمود دولت‌آبادی (قصه‌خوانی) به دعوت انجمن فرهنگی کُردها (آمریکا)
• ۱۳۶۹ شب شعر به نفع آواره‌گان کُرد عراقی در دانشگاه وین (اتریش) به همراه محمود دولت‌آبادی (قصه‌خوانی) به دعوت انجمن فرهنگی کُردها (اروپا)
• ۱۳۷۳ شب شعر در یوته‌بوری، سوئد
• ۱۳۷۳ دو شب شعر در اوسه جیمنازیومِ استکهلم

[ویرایش] سایر آثار و فعالیت‌ها

• ۱۳۴۵ تهیهٔ برنامه‌ٔ کودکان برای تلویزیون به اسم قصه‌های مادربزرگ
• ۱۳۴۹ کارگرانی چند فیلم فولکلوریک برای تلویزیون: پاوه، شهری از سنگ و آناقلیچ داماد می‌شود
• ۱۳۵۰ نمایشنامهٔ آنتیگون (ناتمام)
• ۱۳۵۱ اجرای برنامه‌های رادیویی برای کودکان و جوانان
• ۱۳۵۷ از مهتابی به کوچه (مجموعهٔ مقالات).
• محمدعلی، محمد. «گفت‌وگو با احمد شاملو». گفت‌وگو با احمدشاملو، محمود دولت‌آبادی، مهدی اخوان ثالث. تهران: نشر نقره، ۱۳۷۲، ۸۰-۹. 
• در بارهٔ هنر و ادبیات دیگاه‌های تازه، گفت‌وشنودی با احمد شاملو. حریری، ناصر. چاپ سوم، تهران: نشر اویشن و نشر گوهرزاد، ۱۳۷۲.
• شب‌های شعر خوشه. شاملو، احمد. تهران: انتشارات گل‌پونه، ۱۳۷۷، ۴ـ۰۴ـ۶۶۶۳ـ۹۶۴ ISBN. ‏

[ویرایش] آثار درباره شاملو

[ویرایش] کتاب

• شعر زمان ما، محمد حقوقی، انتشارات نگاه
• شناخت‌نامهٔ احمد شاملو، جواد مجابی، تهران:قطره ۱۳۷۷ ۵-۸۶-۵۹۵۸-۹۶۴ ISBN
• ادیسه بامداد
• از اندیشه تا شعر - مشکل شاملو در شعر، محمود نیکبخت
• امیرزاده کاشی‌ها احمد شاملو، نوشته دکتر پروین سلاجقه
• از رودکی تا شاملو، انتشارات آوای دانش
• بامداد همیشه، یادنامه احمد شاملو
• دستان سخنگوی شاملو نوشته پوران فرخزاد
• احمد شاملو از زخم قلب... گزیده شعرها و خوانش شعر، ع. پاشایی، تهران:نشر چشمه، ۱۳۷۳.
• بامداد همیشه (یادنامهٔ احمد شاملو). سرکیسیان، آیدا. تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۱.|شابک= ۵ـ۱۲۳ـ۳۵۱ـ۹۶۴ ISBN
• احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها. صاحب اختیاری، بهروز، باقرزاده حمیدرضا. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۸۱.|شابک=۹۶۴-۶۹۷۴-۴۰-۶ ISBN
• اخوان اخوان لنگرودی، مهدی. یک هفته با شاملو. تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۷۲.
• آزاد، پیمان. در حسرت پرواز:حکایت نفس در شعر شاملو و سپهری. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۷۴.|شابک= ۳ـ۵۱ـ۵۵۲۱ـ۹۶۴ ISBN
• ع. پاشایی. انگشت و ماه. تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۷۷.|شابک= ۱ـ۰۴ـ۶۷۳۹ـ۹۶۴ ISBN
• پورنامداریان، تقی. تاملی در شعر احمد شاملو. تهران: انتشارات آبان، ۲۵۳۷.|شابک= ۱ـ۰۴ـ۶۷۳۹ـ۹۶۴ ISBN

[ویرایش] مقالات و ویژه‌نامه‌ها

• ماهنامهٔ اندیشه و هنر ویژهٔ ا.بامداد به سردبیری و مدیریت دکتر ناصر وثوقی. ۱۳۴۳
• مجلهٔ زمانه شمارهٔ اول به شاملو اختصاص دارد. (در سن هوزه، کالیفرنیا). ۱۳۷۰
• دفتر هنر، ویژهٔ احمد شاملو، سال چهارم، شماره ۸، مهرماه. در آمریکا. صاحب امتیاز و سردبیر بیژن اسدی پور، در .USA، NJ، ۱۳۷۶
• دفتر هنر، ویژهٔ تقی مدرسی و احمد شاملو، سال چهارم، شماره ۹، اسفند . ۱۳۷۶. در آمریکا . صاحب امتیاز و سردبیر بیژن اسدی پور. در USA، NJ
• پایاب، دو ماهنامهٔ فرهنگ، هنر، ادبیات، شماره ۳ آبان ۱۳۷۹ ویژه احمد شاملو

[ویرایش] تصویری

• فیلم Ahmad Shamlou: Master Poet of Liberty ساخته مسلم منصوری (۱۹۹۹)
• احمد شاملو به روایت تصویر، کارگردان رضا علیپور متعلم، تصویر دنیای هنر

[ویرایش] ترجمه آثار به زبان‌های دیگر

• 1366 ترجمهٔ ژاپنی ابراهیم در آتش به ترجمه‌ٔ شوکو یاناگا در مجله‌ٔ (توکیو، موسسهٔ مطالعهٔ زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا وILCAA آفریقا).
• ۱۳۷۱ منتخبی از ۴۲ شعر به زبان ارمنی با نام من دردِ مشترکم در ایروان با ترجمه‌ٔ نُروان. ناشر: کانون فیلم ارمنستان.
• ۱۳۷۱ منتخبی از ۱۹ شعر به زبان سوئدی و فارسی با نام عشق عمومی‌Allom Fattande Karlik در استکهلم سوئد به ترجمه‌ٔ آذر محلوجیان. Azar Mahloujian ناشرانتشارات آرش.
• ۱۳۷۱ منتخبی از ۱۹ شعر به زبان فرانسه و فارسی با نام سرودهای در عشق و امید Hymnes damour et despoir فرانسه به ترجمه‌ٔ پرویز خضرایی: Ahmad Shamlou Version Francaise, Parviz Khazrai ناشر .Orphe La Diffrence
• ۱۳۷۱ منتخبی از ۶ شعر به زبان اسپانیایی با نام (Aurora) بامداد در مادرید، به ترجمه‌ٔ کلارا خانِس Clara Janes شاعر اسپانیایی.
• ۱۳۷۷ منتخبی از ۲۸ شعر به سوئدی: Baran Forlag Stockjolm, Dikter om Natten (شعرهای شبانه) ترجمهٔ سعید مقدم و جان کرلسون Orers: Janne Carlsson & Said Moghadam
• ۱۳۷۸ منتخبی از ۳۲ شعر شاملو به سوئدی borlom karleken در ۸۵ صفحه Baran Forlag Stockholm 1999 i tolking av: Janne Carlsson & Said Moghadam
• ۱۳۷۸ منتخبی از ۲۷ شعر به سوئدی ترجمهٔ آذر محلوجیان OM jag vore vatten Azar Mahloujian
• ۱۳۷۹ منتخبی از اشعار Nima Yushij , Sohrab Sepehri , Ahmad Shamlu به زبان اسپانیایی

Tres poetas persas contemporaneo ناشر Icaria Poesia Traduccion de Clara Janes , Sahan y Ahmad Taheri . 2000edicion ,abril

[ویرایش] جوایز

• ۱۳۵۱ جایزه‌ٔ فروغ فرخزاد
• ۱۳۶۹ دریافت جایزه‌ٔ Free Expression سازمان حقوق بشر نیویورک Human Rights Watch
• ۱۳۷۸ جایزه‌ٔ استیگ داگرمن Stig Dagerman، آذر محلوجیان جایزه را به نمایندگی دریافت کرد.
• 1379 جایزه‌ٔ واژه آزاد (هلند)

آثار احمد شاملو

دفترهای شعر آهن‌ها و احساس • بیست و سه • قطع‌نامه • هوای تازه باغ آینه • لحظه‌ها و همیشه • آیدا در آینه • آیدا، درخت و خنجر و خاطره • ققنوس در باران • مرثیه‌های خاک شکفتن در مه • ابراهیم در آتش • دشنه در دیس • ترانه‌های کوچک غربت • آهنگ‌های فراموش‌شده مدایح بی‌صله • در آستانه • حدیث بی‌قراری ماهان ترجمه‌ها زنگار (خزه) • پابرهنه‌ها • دن آرام • شازده کوچولو • دست به دست • پسران مردی که قلبش از سنگ بود بگذار سخن بگویم • برزخ • قصه‌های بابام تحقیق، تالیف و بازسرایی کتاب کوچه • حافظ شیراز • هایکو، شعر ژاپنی

[ویرایش] پانویس

1. ^ ، محمدرضا شفیعی کدکنی. بخش شعر منثور ۲۷۶-۲۳۷
2. ^  نگاه کنید به کتاب موسیقی شعر شاملویی نوشته حسن روشان، انتشارات سخن‌گستر و هم‌چنین مجابی، جواد صفحهٔ ۷۴ تا ۹۸ تحت عنوان شعر شاملویی
3. ^ ، محمدرضا شفیعی کدکنی. 246:«امروز در ایران نیز، شعر منثور، اگر چه در محدودهٔ کارهای یک تن،{شاملو} یکی از جریان‌های رایج شعر پیشرو ایران را تشکیل می‌دهد.»
4. ^ ، آیدا سرکیسیان (شاملو)
5. ^ ، بهروز صاحب اختیاری ۳۷-۲۴
6. ^ ، جواد مجابی ۱۳-۷
7. ^ ،جواد مجابی، ۳۵۲ فصل فیلمنامه
8. ^ ، بهروز صاحب اختیاری ۶۲ بخش شاملو و سینما
9. ^ ، فروغ فرخزاد ۳۵۲
10. ^ ، محمد محمدعلی ۲۱-۲۰
11. ^ ، احمد شاملو ۱۰۶۲
12. ^ ، محمد محمدعلی ۷۳ـ۷۲
13. ^ ، آیدا سرکیسیان (شاملو)، مجله قرن ۲۱، شمارهٔ ۹، پاییز ۱۳۷۹
14. ^ ‏مجلهٔ اینترنتی پیک‌نت
15. ^ ،بهروز صاحب اختیاری ۵۸-۵۳
16. ^ ،جواد مجابی ۷۷۶-۷۶۹
17. ^ ، محمد محمدعلی ۷۵-۸۰
18. ^ هفته نامه نیمروز،چاپ خارج از کشور،شماره 62،مورخ 21/2/1369،متن سخنرانی شاملو ص 8.
19. ^ هفته نامه نیمروز،چاپ خارج از کشور،شماره 265،مورخ 30/2/1373.
20. ^ ماهنامه دنیای سخن،شماره 33،مهدی اخوان ثالث،اول واخرشاهنامه،ص 26.
21. ^ ، احمد شاملو ۲۰ـ۵
22. ^ ‏انتشار کتاب کوچه ادامه می‌یابد
23. ^ ، دفتر نظارت بر حفظ و نشر آثار احمد شاملو

[ویرایش] منابع

• شاملو، احمد. احمد شاملو مجموعهٔ آثار دفترِ یکم:شعرها. چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه، ۱۳۸۰، ۹۶۴-۵۵۷۵-۰۸-۷ ISBN. ‏
• مجابی، جواد. شناختنامهٔ احمد شاملو. تهران: نشر نقره، ۱۳۷۷، ۹۶۴-۵۹۵۸-۸۹-۵ ISBN. ‏
• احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها. صاحب اختیاری، بهروز، باقرزاده حمیدرضا. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۸۱، ۹۶۴-۶۹۷۴-۴۰-۶ ISBN. ‏
• محمدعلی، محمد. «گفت‌وگو با احمد شاملو». گفت‌وگو با احمدشاملو، محمود دولت‌آبادی، مهدی اخوان ثالث. تهران: نشر نقره، ۱۳۷۲، ۸۰-۹. 
• شمیسا،سیروس. سبک شناسی شعر، فردوس، ۱۳۷۳
• سرکیسیان(شاملو)،آیدا. گاهشمار زندگی احمد شاملو، ، دفتر هنر، چاپ امریکا
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه، ۱۳۷۰.
• دفتر نظارت بر حفظ و نشر آثار احمد شاملو

[ویرایش] جستارهای وابسته

• شعر نو
• شعر سپید
• شاعران معاصر ایران

[ویرایش] پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی‌احمد شاملو
• وب‌گاه احمد شاملو
• بنیاد شاملو
• مقاله iranchamber درباره احمد شاملو
• مقدمه شاملو بر دیوان حافظ
• درباره شیوه نگارش بدیع شاملو
• مقاله جواد اسدیان در کتاب یادبود احمد شاملو
• متن سخنرانی شاملو در دانشگاه برکلی
• شاملو شاعر بزرگ آزادی، در وبگاه استیگ داگرمن
• مقدمه جنجالی شاملو بر حافظ شیراز
• صفحهٔ معرفی شاملو در شبکهٔ آموزش صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
• سالشمار زندگی احمد شاملو از وب‌گاه احمد شاملو