غزل

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

کلمهٔ غزل (مهرچامه هم گفته‌شده) در اصل به معنای حدیث عشق، عاشقی‌کردن، و عشق‌باختن‌ست (صفحهٔ ۲۴ا فنون بلاغت و صناعات ادبی.) در اصطلاح ادبیّات فارسی، غزل قالبی از شعر است که در آن مصراع اول و مصراع‌های زوج هم قافیه‌اند و حد معمول آن به طور متوسّط بین ۵ تا ۱۲ بیت می‌باشد. ازآن روی که این گونه شعر بیشتر در بردارندهٔ سخنان عاشقانه بوده‌است، شاعران فارسی آن‌را غزل نام کرده‌اند. ولی به مرور، و با ورود مفاهیم بلند اخلاقی و معانی دل‌آویز حکمت و عرفان در شعر فارسی، غزل از صورت پیشین آن به‌درآمد و با اخلاق و عرفان در هم‌آمیخت (صفحهٔ ۲۴ا فنون بلاغت و صناعات ادبی.)

[ویرایش] غزل‌سرایان عمده

از جملۀ غزل‌سرایان بلند‌آوازه در ادبیات عرفانی کهن می توان سعدی، مولوی، حافظ، عراقی، و خواجوی کرمانی را نام‌برد.

[ویرایش] سعدی و غزل

همه عمر برندارم، سر ازاين خمار مستی		كه هنوز من نبودم، كه تو در دلم نشستی
تو نه مثل آفتابی، كه حضور و غيبت افتد		دگران روند و آيند و تو هم‌چنان كه هستی
چه حكايت از فراقت كه نداشتم, وليكن		تو چو روی باز كردی, در ماجرا ببستی

[ویرایش] مولانا و غزل

میان ما درآ، ما عاشقانیم		که تا در باغ عشقت در کشانیم
مقیم خانۀ ما شو، چو سایه		که ما خورشید را همسایگانیم
چو جان اندر جهان گر ناپدیدیم		چو عشق عاشقان گر بی نشانیم
ولیک آثار ما پیوستۀ توست		که ما چون جان نهانیم و عیانیم
هرآن چیزی که تو گوئی که آنید		به بالاتر نگر، بالای آ‌نیم
تو آبی، لیک گردابیّ و محبوس		درآ در ما، که ما سیل روانیم

[ویرایش] حافظ و غزل

زاهد خلوت‌نشین، دوش به می‌خانه شد		از سر پیمان گذشت، با سر پیمانه شد
صوفی مجلس که دی، جام و قدح می‌شکست		باز به یک جرعه می، عاقل و فرزانه شد
شاهد عهد شباب، آمده بودش به خواب		باز به پیرانه‌سر، عاشق و دیوانه شد
مغ‌بچه‌ای می‌گذشت، راه‌زن دین و دل		در‌پی آن آشنا، از‌همه بیگانه شد
گریۀ شام و سحر، شکر که ضایع‌نگشت		قطرۀ باران ما، گوهر یک‌دانه شد
منزل حافظ کنون، بارگه پادشاست		دل بر دل‌دار رفت، جان بر جانانه شد

[ویرایش] عراقی و غزل

نخستین باده کاندر جام کردند		ز چشم مست ساقی وام کردند
چو با خود یافتند اهل طرب را		شراب بی‌خودی در جام کردند
لب می‌گون جانان جام درداد		شراب عاشقانش نام کردند
به غمزه صد سخن با جان بگفتند		به دل ز ابرو دو صد پیغام کردند
جمال خویشتن را جلوه دادند		به یک جلوه، دو عالم رام کردند

[ویرایش] خواجو و غزل

هر کو نظر کند به تو، صاحب‌نظر شود		وان کِش خبر شود زغمت، بی‌خبر شود
بگشا کمر که جامۀ جان را قبا کنم		گر زانکه دست من به میانت کمر شود
خواجو ز عشق روی مگردان، که در هوا		سایر به بال همّت و طائر به پر شود

[ویرایش] پیوندهای بیرونی

غزل خمار مستی از سعدی، شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی

غزل سرو چمان از حافظ، شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی

غزل گل باغ آشنایی از عراقی، شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی

[ویرایش] منابع

همایی، استاد جلال‌الدّین. فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد اوّل (صنایع لفظی بدیع و اقسام شعر فارسی)، چاپ سوّم، انتشارات توس، تهران، ۱۳۶۴

خرّمشاهی، بهاءالدّین. ذهن و زبان حافظ، چاپ هفتم، انتشارات ناهید، تهران، 1380. ISBN: 964 - 6205 - 18 - 6

[ویرایش] جستارهای وابسته

این نوشتار ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

برگرفته از «http://fa.wikipedia.org../../../%D8%BA/%D8%B2/%D9%84/%D8%BA%D8%B2%D9%84.html»

رده‌های صفحه: مقاله‌های ناقص | ادبیات فارسی | غزل | شعر

غزل