گندواش

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

گندواش (خاراگوش شیرین)
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: گیاهان شاخه: گیاهان گلدار رده: دولپه‌ای‌ها راسته: گل مینا خانواده: گل‌ستاره‌ای‌ها سرده: درمنه‌ها گونه‌ها: آرتمیزیا آنوآ (A. annua)

گَندِواش یا کینگو یا خاراگوش چینی (نام علمی: Artemisia annua) گیاهی است دولپه‌ای (Magnoliopsida) از راسته گل مینا (Asterales)، تیره گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae)، سرده درمنه‌ها (Artemisia).

نام گندواش به معنی علف گَند است. (واش برابر پارسی و گیلکی علف است). نام کینگو (انگلیسی:Quingao) تلفظی از نام چینی این گیاه یعنی 青蒿 (چینگهائو qīnghāo) است.

فهرست مندرجات ۱ تاریخچه ۲ کاربرد ۳ عوارض جانبی ۴ جستارهای وابسته ۵ منابع

[ویرایش] تاریخچه

خاستگاه این علف غیر مشهود در اروپا و آسیا می‌باشد و از آن زمان تا کنون به شمال آمریکا گسترش پیدا کرده است. این گیاه یک علف معمولی است که هم اکنون در سراسر دنیا وجود دارد. گیاه کینگو برگهایی شبیه سرخس (کیلکان)، گلهایی به رنگ زرد روشن و بویی شبیه کافور دارد. این گیاه 2 متر بلندی با شاخه‌های منشعب و برگهای متناوب که به فاصله 2.5 تا 5 سانتیمتر از هم قرار دارند. این گیاه دوگان (دیپلویید) می‌باشد. عدد کروموزومی این گیاه 36 است. 36=2n. یعنی دارای 18 جفت کروموزوم می‌باشد. این گیاه توسط علف شناسان چین باستان برای درمان تب استفاده می‌شد. اما کاربرد آن منسوخ شد تا اینکه با کشف یک کتاب به زبان چینی نوشته شده در 340 سال بعد از میلاد تحت عنوان «مرجع داروهای تجویز شده برای درمان فوری» در سال 1970 کشف شد. این دارونامه شامل دستور تهیه چای از برگهای خشک شده بود. در سال 1971 دانشمندان به این نتیجه رسیدند که عصاره این گیاه در نمونه‌های اولیه آزمایش دارای خاصیت ضد مالاریایی است. همچنین درمتون پزشکی چین باستان مربوط به 150 سال قبل از میلاد به استفاده کینگو برای درمان بواسیر اشاره شده است. در سال 1972 ماده موثر و فعال این گیاه یعنی آرتمیزینین جدا شد و ساختار شیمیایی آن تشریح شد. آرتمیزینین که در چین به نام کینگوسو نامیده می شود توسط یک حلال با نقطه جوش پایین مانند دی‌اتی‌اتر جدا شد. این ماده در ساختمان رشته‌ای غده مانند برگها، ساقه‌ها و گل‌آذین وجود دارد و در سرتاسر گیاه پخش می شود. آرتمیزینین به تنهایی یک سزکویی‌ترپن لاکتون می‌باشد. این ماده دارای یک پل پراکسید درونی است و به طور نیمه مصنوعی تولید می‌شود و به عنوان یک داروی ضد مالاریا ئر مناطق گرمسیری استفاده می‌شود. چنانچه ترجیحاً به عنوان قسمتی از یک ترکیب پیش‌دارو مورد استفاده قرار گیرد می‌تواند برای پیشگیری از گسترش مقاومت به انگل مالاریا استفاده شود.

[ویرایش] کاربرد

آرتمیزینین نامحلول می‌باشد و باید به صورت خوراکی مصرف شود. آرتمیزینین به سرعت جذب می‌شود و در عرض 1 تا 2 ساعت غلظت آن در پلاسما به حداکثر مقدار می رسد. بعد از مصرف آرتمیزینین در طی 1 تا 3 ساعت مقدار آن در خون نصف مقدار اولیه موجود در پلاسما می شود. لازم به ذکر است که این ماده در آمریکا در دسترس نمی‌باشد. آرتمیزینین شیزونت‌های موجود در خون را از بین می برد و تاثیری بر مرحله کبدی انگل پلاسمودیوم ندارد. هنوز مقاومت پلاسمودیوم فالسیپاروم به آرتمیزینین مشخص نشده است. بهتر است که آرتمیزینین همراه با داروهایی مانند داکسی‌سایکلین یا فنسیدار مصرف شود. بخاطر نیمه عمر کوتاه آرتمیزینین مصرف آن جهت پیشگیری دارویی مفید نمی باشد. چای بدست آمده از خاراگوش جنس گندواشیان (آرتمیزیا آنوآ) می‌تواند برای درمان مالاریا استفاده شود اما تاثیر آن کمتر از فرآورده‌های جدید آرتمیزینین می‌باشد. شاید به این علت باشد که غلظت بدست آمده کمتر و عصاره‌گیری اجزا فعال و موثر آن پیشگیری دارویی‌بینی ناپذیر می‌باشد.

همچنین مصالعات لوله‌آزمایش نشان می‌دهد که آرتمیزینین می‌تواند انگل و باکتری را از بین ببرد. همچنین مطالعات اولیه و مطالعات دوسوکور نشان می دهد که تزریق یا کاربرد خوراکی آرتمیزینین یا ترکیبات مشابه به سرعت و با اثر زیادی بیماران مبتلا به مالاریا را درمان می‌کند. آزمایش‌ها بر روی انسان نیز نشان می‌دهد که آرتمیزینین مرگ‌ومیر ناشی از مالاریا را تا 50 درصد نسبت به داروهای ضد مالاریای کینولین استاندارد کاهش می‌دهد. هنوز مطالعه‌ای برروی داروهای بدست آمده از آرتمیزینین در پیشگیری از مالاریا نشده است.

این گیاه خواص ضد سرطانی نیز دارد. گفته می‌شود که این گیاه توانایی سمیت انتخابی برای سلول‌های سرطانی پستان دارد و نتایج جالبی در بیمارانی که مبتلا به لوکومیا بودند ولی هنوز علایم بیماری ظاهر نشده بود، داشته است. روش اثر ترکیبات موثر و فعال این گیاه از طریق واکنش با آهن است، که تولید رادیکال‌های آزاد مضر که به مولکول‌های درشت مانند مولکول‌های موجود در دیواره سلولی آسیب می رساند. انگل پلاسمودیوم فالسیپاروم که به طور وسیعی در گلبول‌های قرمز وجود دارد و همچنین سلول‌های سرطانی برای رشد و تکثیر سریع خود نیاز به آهن زیادی دارند و چون در گلبول‌های قرمز یون آهن زیادی وجود دارد بنابراین سلول سرطانی و انگل پلاسمودیوم به راحتی رشد و تکثیر می‌یابند.

لازم به ذکر است که بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی‌شکل و تالاسمی در برابر مالاریا مقاومترند. چون در این بیماران زنجیره هموگلوبین رسوب کرده در نتیجه مقدار آهن طبیعی گلبول قرمز کاهش می‌یابد.

[ویرایش] عوارض جانبی

عوارض جانبی شامل اسهال، سرگيجه و استفراغ می‌باشد.

• حتی‌المقدور از مصرف آرتمیزینین در دوران بارداری باید خودداری کرد.

[ویرایش] جستارهای وابسته

مالاریا

[ویرایش] منابع

• دکتر نام‌آور، حمید: دکتر ضرابی، محمد جواد. فرهنگ پزشکی دورلند. انتشارات یادواره کتاب.1382

ISBN 964-5543-28-2

• دکتر آریانپور کاشانی، منوچهر.فرهنگ آریانپور کاشانی. انتشارات جهان رایانه 1384. ISBN 964-6715-56-7
• ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۶.
• گونیلی، ابوالحسن: فرهنگ اصطلاحات کشاورزی، انتشارات پیام، تهران ۱۳۵۲ خورشیدی.