Reino de Lidia
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Lidia (latín Lydia, grego Λυδία), o país dos lidios, foi un reino helenizado do oeste de Asia Menor. Foi mencionado por Homero como Meonia. A súa capital en todos o tempo foi Sardes. Falábase o lidio, que se perdeu no século –I.
Índice |
[editar] Límites
O reino de Lidia dominou a maior parte da Asia Menor agás Cilicia e Licia.
Os límites do Reino de Lidia serían modificados baixo dominio persa, deixándoa reducida á parte occidental ata o río Licos (é dicir, incluía unha parte de Frixia) e co río Meandro como límite sur en dirección a Caria. É posíbel que as cidades carias de Aromata, Tralles, Nisa e Magnesia do Meandro fosen antes de Lidia. Estrabón menciona o río Meandro como límite entre Lidia e Caria.
Baixo dominio romano tiña ao norte a Misia ou Frixia Helespóntica da que estaba separada polo río Hermos e ao nordeste a Frixia, ás montañas Temnos; ao leste a Frixia; e ao sur a Caria co río Meandro e as montañas Messogis como límite. Polo oeste tiña ao mar Exeo, pero a Xonia, estritamente falando formaba un distrito diferenciado.
[editar] Montañas, ríos e lagos
As montañas principais do país serían:
- as montañas Messogis.
- o cordal de Tmolos.
- as montañas Dracon e Olimpos co Monte Sipilos.
Os ríos máis importantes eran:
- río Caistros.
- río Hermos.
- río Pactolos.
O lago máis importante era o Gygaea Lacus ao norte do Hermos. Había outros lagos próximos a Éfeso, se onde obtiña boa pesca.
[editar] Economía
As súas producións principais eran o viño, o azafrán e o ouro. A riqueza de Creso, lendaria, era supostamente debida ao ouro das areas do río Pactolos e das minas do Tmolos, pero comprobouse que ambas producían moi pouco ouro. As chairas do val do Hermos e do Caistros eran as partes máis fértiles, exceptuando o distrito empinado de Xonia. Estas chairas e vales levaban nomes característicos e os principais serían:
- O val Cilbiana.
- O val Caystriana.
- O val Hircania.
- E a chaira de Catacecaumene.
[editar] Historia
[editar] Pobos meonio e lidios
O primeiro que menciona aos lidios foi o poeta lírico Mimnermo, cuxa cidade natal, Colofón, foi sometida polo rei de Lidia. Herodoto di que o pobo se chamaba orixinalmente meonio, pero que adoptou o nome de lidios por Lidos, fillo de Atis. Pero outros autores pensan que meonios e lidios eran pobos diferentes, e que os primeiros estarían sometidos polos segundo. A distinción durou tempo e o territorio do alto Meandro era coñecido aínda no século -I como Meonia. Ptolomeo xa fala de Meonia como parte de Lidia e sitúa aos maeonii (meonios) entre Filadelfia e Tralles. Os meonios serían nativos indoeuropeos.
Aos lidios asígnaselle unha orixe diferente dos meonios; a primeira dinastía lidia sería a heráclida, pero a orixe dos lidios non sería grega xa que eran diferentes en lingua e relixión, se ben adoptaron institucións parecidas ás dos gregos. Herodoto conecta a dinastía con Asiria. Os lidios, misios e carios terían unha orixe común e compartían algunhas características relixiosas e de linguaxe.
[editar] Dinastía mitolóxica
A historia de Lidia chegounos grazas aos escritos de Xanto de Sardes complementado coas informacións de Herodoto. Segundo iso, houbo unha dinastía primitiva de Meonia que iniciou Lido, fillo de Atis, da que non se dá o número de reis. Seguiu a dinastía mitolóxica xa co nome de Lidia establecida tal vez co afundimento do Imperio Hitita, que comezou con Agrón e acabou con Candaules (chamado Mirsilos polos gregos). Herodoto relaciona a esta dinastía con Asiria e a fundación de Nínive, ben como dinastía sometida ben como descendente da familia real. Durou segundo a tradición máis de cinco séculos.
A última parte desta dinastía heracleida é coñecida como dinastía Sandónida ou Tolónida, rama da heracleida, pero mellor testemuñada de rebote polas fontes asirias, pero en parte aínda case lendaria, a partir do século –VIII, con Ardis I, Aliates I, Mirsos (Meles) e Candaules (Mirsilos), que durou case todo o século.
[editar] Mermnadas
A finais de século subiu ao poder unha nova dinastía, os Mermnadas, xa mellor documentada. A cabalería lidia era nesta época considerada a mellor do mundo. Segundo Xanto e Herodoto, esta dinastía subiu ao poder o -713 ou -716 (Eusebio sitúa o seu comezo sobre o -695 ou -690. O primeiro rei Xixes matou a Candaules e fíxose co poder. Xixes reinou ata entre o -682 ou -678 e conquistou Misia, a costa do Helesponto, e algunhas cidades gregas como Colofón ou Magnesia. Sucedeuno Ardis II, que reinou ata unha data entre o -633 e o -629 e continuou as conquistas de seu predecesor; conquistou Priene, pero as súas conquistas serían alteradas pola aparición dos cimerios, baixo o rei Treres; sucedeunoo rei Sadiates, do que nada se lembra, agás que reinou uns doce anos ata unha data entre o -621 e -617. O seu sucesor foi Aliates II (sobre -621/-617 a -564/-560), que logrou expulsar aos cimerios de Asia Menor e conquistou moitas cidades xónicas, chegando ao leste ata o río Halys, onde entrou en contacto cos medos, cuxo rei era Ciaxares de Media. Creso, o último rei (sobre -564/-560 ata o -546) estendeu as súas conquistas por toda a Asia Menor, agás Licia, onde foi rexeitado, e Cilicia, onde non chegou ou non puido conquistar. Gobernou seica con xustiza e moderación e as nacións sometidas non intentaron rebelarse.
[editar] Dominio persa
Os medos serían substituídos polos persas e só o río Halys separaba Persia de Lidia. Despois dunha batalla na que os persas obtiveron o triunfo, os persas entraron en Lidia e ocuparon todo o país; as cidades, tribos e pobos sometidos sometéronse ao rei de Persia (-546). Ciro II o grande prohibiu aos lidios utilizar armas e fixo que se dedicasen ao canto e a danza. O seu país foi considerado o centro vital de toda a Asia Menor persa. Lidia xunto con Misia e Meonia formou a satrapía II e contribuía ao tesouro persa con 500 talentos. Sardes, a capital real lidia, converteuse na capital do sátrapa persa, que tiña autoridade sobre outros sátrapas como o de Caria, o de Licia e o de Dascilios ou Frixia Helespóntica. O príncipe aqueménida Ciro o mozo era sátrapa de Lidia cando se sublevou con axuda dos dez mil mercenarios gregos.
[editar] Período helenístico
O -334 quedou sometida a Alexandre o grande. Asandro foi nomeado sátrapa, e o -331 seguiuno Menandro. Á morte de Alexandre conservou a satrapía, ata que o -321 foi doada a Clito. O -318 foi establecida como centro do dominio de Antígono o torto, que o -306 se proclamou rei. Derrotado e morto Antígono en Issos, o -301, pasou aos seléucidas despois dun intento de Aqueos de manterse independente. Os seléucidas conservárona ata o -189. O Tratado de Apamea cedeuna ao Reino de Pérgamo (-188). Foi parte principal do reino, e incorporouse a Roma cando o último rei legou os seus dominios ao Senado romano (-133).
[editar] Provincia romana
Baixo dominio romano formou o núcleo da provincia de Asia.
Neste tempo a lingua lidia perdérase ou estaba lista (Estrabón informa deste feito no século seguinte) e o grego era a lingua dominante.
Formou unha provincia separada en tempo de Diocleciano na súa reforma de 296, pero de dimensións reducidas, formada polo territorio próximo a Sardes.
[editar] Lista de reis
[editar] Reis mitolóxicos
- Tmolo (fillo de Tántalo de Frixia) sobre -1300?.
[editar] Dinastía mítica heráclida
- Heracles o heroe (Hércules)
- Molono.
- Cotis.
- Atis.
- Lido.
- Aciasmo.
- Ermono.
- Alcimo.
- Camblito.
- Tmolo.
- Teoclemeno.
- Marsio.
- Iardano.
- Omfalo.
- Filemeno.
- Alceo.
- Belo.
- Nino.
- Agrón.
[editar] Rama Sandónida ou Tolónida
- Ardis I, sobre -800.
- Aliates I.
- Mirso (Meles).
- Candaules, ata o -720.
[editar] Dinastía dos Mermnadas
- Xixes, -720 - -682.
- Ardis II, -682 - -633.
- Sadiates, -633 – -621.
- Aliates II, -621 - -564
- Creso, -564 – -546.
[editar] Satrapía de Persia -546 – -333
-
- Tabalo (-546 – -545).
- Mazares (-545 - -544).
- Harpago (sobre -544 – -540).
- Oreto sobre -540.
- Baxeo sobre -520.
- Otanes antes de -513 (sobre -517 – -513).
- Artafernes I o aqueménida, -513 – -493.
- Artafernes II fillo de Hidarnes, -493 - -480.
- Gadatas, sobre -480.
- Descoñecidos sobre -480 – -440.
- Pisutnes (Pisiyauthna), sobre -440 - -415.
- Tisafernes (sátrapa de Caria -415 – -395), -415 – -408.
- Ciro o mozo (Kurush), -408 – -401 (fillo de Dario II o grande)
- Tisafernes (segunda vez) -401 – -395.
- Titraustes, -395 - ?
- Tofradates ou Autofradates, sobre -370.
- Espitridates, sobre -350 – -334.
[editar] Satrapía de Macedonia (-334 – -301) e do Imperio Seléucida (-301 – -189)
-
- Asandro, -334 – -331.
- Menandro, -331 - -321.
- Clito, -321 - -318.
- Antígono, -318 – -301 (rei desde o -306).
- Reino de Sardes ou de Asia Menor, -306 - -301.
- A Seleuco I Nicátor, -301, satrapía seléucida ata o -188.
- A Pérgamo, -188 - -133.
- A Roma -133 como parte da provincia de Asia.
[editar] Bibliografía
- Herodoto, Historias, I, 6-94.
