Atferlishyggja
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Atferlishyggja (einnig nefnd atferlisstefnan innan sálfræði) er bæði til innan sálfræði og þeirrar greinar heimspekinnar sem nefnist hugspeki.
Efnisyfirlit |
[breyta] Atferlishyggja í sálfræði
Innan sálfræði var atferlishyggja stefna sem einkum var vinsæl á fyrri hluta 20. aldar. Þeir sem aðhyllast atferlishyggju telja að til þess að sálfræði geti talist til vísinda verði hún að kanna það sem er sýnilegt, umhverfið og hegðun, fremur en það sem liggur innra með fólki, líkt og tilfinningar og hugsanir.
Atferlishyggjan náði að hluta til vinsældum vegna mótstöðu sinnar við kenningar sálaraflssinna. Atferlissinnar töldu sálaraflskenningar of flóknar og óljósar auk þess sem ekki væri hægt að sannreyna þær.
[breyta] Róttæk atferlishyggja
Í róttækri atferlishyggju er litið er á innri ferli sem koma á milli áreitis og svörunar sem svartan kassa sem ekki þurfi að skoða sérstaklega. Róttækir atferlissinnar telja að nóg sé að skoða styrkingarsögu lífveru og þekkja þau lögmál sem tengja saman áreiti og svörun til að geta spáð fyrir um hegðun lífverunnar.
Meðal þeirra sálfræðinga sem aðhylltust róttæka atferlishyggju voru Burrhus Frederic Skinner og John Broadus Watson.
[breyta] Atferlishyggja í hugspeki
Atferlishyggja er einnig til í hugspeki. Þar eru hugarferli skilgreind út frá atferli eða tilhneigingum til hegðunar. Hugsanlega má segja að það sé verið að smætta hugarferli í atferli og tilhneigingar til hegðunar auk þess sem finningum er hafnað. Samkvæmt atferlishyggjunni er það að hafa hug í raun að hafa ákveðna getu og ákveðnar tilhneigingar. Allt tal um sálarlíf er bara dulbúið tal um hegðun og tal um langanir annarra er merkingarlaust nema að svo miklu leyti sem það snýst um hegðun annarra.
Heimspekingurinn Rudolf Carnap var atferlishyggjumaður. Hann vildi þýða allt tal um hugarferli yfir í tal um atferli. Kenningin varð ekki langlíf innan hugspekinnar og fáir sannfærðust.
Atferlishyggja í hugspeki átti að vera kenning um hvað hugarferli séu, ólíkt atferlishyggju í sálfræði sem var fyrst og fremst kenning um að ekki bæri að rannsaka hugarferli heldur hegðun (þótt sumir atferlissinnar í sálfræði héldu því raunar fram að hugsun væri hegðun). Sumir heimspekingar hafa talið að atferlishyggjan sé í raun miklu frekar kenning um hvernig megi greina eða skilja orðaforðann sem við notum yfir hugarferli, heldur en kenning um hugarferlin sjálf.
[breyta] Tengt efni
- Hugspeki
- Tvíhyggja
- Verkhyggja
- Vitsmunavísindi
