Lezgîn Çalî
Ji Wîkîpediya
Lezgîn Evdirehman Çalî (22'ê Çirya Pêşîn 1969'ê-) pizişk û nivîskarekê Kurd e. Rêveberê Giştî yê Plandanan û Fêrkirina Saxlemîyê li Wezareta Saxlemî ya Hukmeta Herêma Kurdistanê ye. Sernivîskarê kovara Tendirustî û Komel û sernivîskarê zincîreka kitêbên pizişkî bi zimanê Kurdî ye.
Tabloya Naverokê |
[biguherîne] Jînenîgar
Li heyama Şoreşa Îlonê bi rêberî ya Mela Mistefa yê Barzanî, çend heyvan berî Beyana 11'ê Adarê, li deverên azadkirî li gundê Qesrê li Balekayetîyê li Kurdistana Başûr hat dinyayê. Ew zaroyê yekê yê malbata xwe bû. Babê wî melayekê xwenda bû, bapîrê wî jî.
Berî şkestina Şoreşê, li payîza sala 1974'ê koçberî Îranê bûn. Li destpêkê çend heyvekan li gundê Peswê li şehristan a Xanê (Pîranşehir) li Kurdistana Rojhilat akincî bûn. Paşî ji bo heyama çend heyvan li bajêrê Nexedeyê di bin xîvetan (çadiran) da man. Piştî hingî ji bo heyama çar salan li bajêrê Sawe li başûrê Tehran akincîbûn. Dibistana xwe li Saweyî destpêkir û dema Şoreşa Îslamî ya Îranê bi serkevtî ew li pola çarê bû. Payîza sala 1979'ê ji bo cara paşîn li Saweyî hatin û li Zêweya Milgeverê akincîbûn. Pola pêncê ji dibistna destpêkê li gundê Mensûrabadê bi nîverûyî xwînd. Zivistana sala 1979'ê befreka stûr barî û her roj ew û çend xurtekên dî yên Kurd ji Ordîgeha Zêweyê ji bo xwîndinê diçûn gudên derdorê, ji ber ko hijmar penaberên Kurd li Ordîgehê ewqas zêde bûbû ko dibistanên wê têra hemî zaroan nedikir.
Newroza 1980'ê çûn Xanê (Pîranşehrê) û li Imbara Şoreşê û Zergetenê man. Heta pola duyê dibistana berhevî li wêderê xwînd. Ji ber zora Şerê Îran-Îraqê û bombarana hema bibêje herrojî ya Xanê ji alîyê frokeyên Îraqî ve ji Xanê jî barkir û çûn bajêrê Şinoyê. Sala dûmahiya dibistana berhevî, ko li Îranê çar sal in, li Şinoyê xwînd û wekî kesê yekê di dîroka Şinoyê da li Zanîngeha Zanistên Pizişkî ya Şîrazê li xwîndina pizişkîyê hat wergirtin. Heft salên xwîndina xwe li Şîraz qedandin.
Li heyama xwîndina xwe li zanîngehê, pardarî gelek çalakîyan bû. Ji bo jiyara xwe ders dida xwîndinkarên dî û di her biyaveka hizirkirî da kitêb dixwîndin. Li heyama Revîna Tevane ya Kurdên Kurdistana Başûr li piştî Serhildana Bihara 1991'ê, tevî hindek hevalan û bi arîkarî ya Koma Heyvika Sor ya Îranê û hindek alîyên mîna Mizgefta El-Heseneyn bi pêşnivêjî ya rehmetî Dr. Elî Muzefferiyan arîkarî ji bo Kurdên ko ji Îraqê revîbûn komdikirin. Yek ji çalakîyên dî yên wî jî ew bû ko bi arîkarîya hindek hevalên Kurd li zanîngehê şeveka hozan (şî'r) û edeb û dîroka Kurdî rêkêxist (organîzekir).
Li sala 1997'ê vegeriya Kurdistana Başûr û li Mesîf Selahedîn anko Pîrmam akincîbû. Wekî pizişkekî du salan li Nexweşxaneya Rizgarî li Hevlêra paytexta Herêma Kurdistanê xizmet kir. Paşra, salek û mehekê li Pîrmam ma. Li Reşemeha 2000'ê ji bû rahînaneka pizişkî ji bo heyama heyvekê li Elmanyayê ma. Li payîza 2000'ê bû rêveberê karûbarên teknîkî li dîwana saxlemî ya istana (parêzgeha) Hevlêrê. Du salan şûn ve, ji ber karên xwe yên rêvebirinê, pileya wî ya karî hat berizkirin û bû Rêveberê Giştî yê Plandananê û Fêrkirina Saxlemîyê li Wezareta Saxlemîyê li Hukmeta Herêma Kurdistanê. Niha jî ew her di wê karî da ye.
Yek ji karên wî kirî ew bû ko bi arîkarî ya pizişkên Awstiryayî anko Nemsayî çend zaroyên Kurdan, ko çaresera nesaxîyên wan (mîna kunbûna dilî) li Kurdistanê nebû, ji bo çareserkirinê şandin wî welatî. Hijmara wa zaroan gehişt 12 zaroan.
Li sala 2001'ê ve bi arîkarî ya rêkxistîyeka Swîsî li bajêrê Jênêva yê bû sernivîskar û serperiştîkarê projeyeka wergerandina (paçvekirina) kitêbên pizişkî bo ser Kurdîyê. 12 kitêb ji wan kitêban jî bi zehmetîyeka zor belav bûn û ew proje ji ber hindek egeran nehat dawîkirin.
Li dema şerê Azadî ya Îraqê li bihara 2003'ê, wî wekî rêkxerê (koordînatorê) hemî rêkxistî yên Ne-Hukmetî (NGO) yên ko li Herêma Kurdistanê di warê saxlemîyê da dixebitîn kar kir.
Ji zivistana 2003'ê heta niha sernivîskarê kovara heyvane ya Tendirustî û Komelê ye ko ji alîyê wezareta saxlemîyê bi herdu zaravên Soranî û Kirmancî derdikevit.
Li dema dirêja karê xwe da çend carekan wekî endam an serokê şanda Kurdistanê pardarî di gelek sêmînar û konferans û rahînan da kirîye. Ew li vê heyama bihurî her wekî koordînatorê serekî yê wezareta saxlemîyê digel alîyên herêmî û navneteweyî xebitîye. Koordînatorê destpêk digel damezrandina Tîpa Zeytûn ya Leşkirê Korêya Başûr li Hevlêrê ew bû.
Heta niha gelek gotarên wî di kovar û rojnameyan da belav bûne. Ew li ser babetên wekî Zimanê Kurdî, saxlemî û revanzanistî dinivîsit. Çend kitêbekên wî ji bo zarokan jî belav bûne.
Ew zewicî ye û çar zarên wî hene.
[biguherîne] Berhemên wî
[biguherîne] Kitêb
- Kêm-xwînîya kêm-asinîyê, 2003 (Iron deficiency Anemia)
- Fêrkirin ji bo fêrbûneka baştir: rênumaya dersdêrên karmendên saxlemîyê, 2005 (Teaching for better learning: a guidline for the teachers of primary health care staff)
- Taya Nobeyê (Malariay), 2001 (editor) (Malaria)
- Kontrolkirina Kolêrayê (bi Kirmancî), 2002 (editor) (Guidelines for Choera Control)
- Kontrolkirdinî Kolêra (bi Soranî), 2002 (editor) (Guidelines for Choera Control)
- Çareserî Zikçûn (bi Soranî), 2002 (editor) (Treatment of Diarhhea)
- Rewşenbîriay Saxlemîyê, 2003 (editor) (Health Education)
- Çaresera Nesaxiyan ji bo Karmendên Bingehên Saxlemiay Destpêkî, 2003 (editor) (Treatment for Primary Health Care Staff)
- Zarokbûna Asayî, 2004 (editor) (Normal Delivery)
- Tomarî Malaney Daykan (bi Soranî) 2005 (editor) (Home Based Maternal Record)
- Çawdêrî Dayk û Mindal (bi Soranî), 2005 (editor) (Mother and Child Care)
- Kalê Befrîn, 2004 (kitêb ji bo zaroan)
- Zeng û Beng, 2003 (kitêb ji bo zaroan)
- Çiyayên Spî (li bin çapê ye) (roman ji bo sinêleyan)
