Tehran
Ji Wîkîpediya
Tehran (bi farsî: تهران) paytextê dewleta Îran ê ye û li gora hijmartina meha çile ya sala 2005 an 14 mîlyon kes lê dijin. Tehran li başûr ê çiyayên Elborz ê û li deryaya Kaspîyan ê ye. Li bajêr deh zanko, çend mûze û gellek mizgeftên dîrokî. Teyarexanekek navnetewî bi nav Teheran/Mehrebad li derweyî bajêr cîh digirî. Bi xwe Tehran merkeza endustrie û bazirganî ya welatê Îran ê ye. Di sala 1999 an vir li Tehran ê metroyek bi sê rayan jî heye.
Di dîroka Îranê da Tehran ne tim bi nav û deng bûye. Bajarekî bi na Tehran cara yekemîn di sala 942 hatiye nivisîn û wê demê Tehran navçeyekî bi bax û baxçan hêşin bûye. Lê bi damizrandina împaratoriya Kaçaran di sala 1795 an da, Axa Mihemmed Xan Tehran ê dike paytextê Îran. Bi vî avayî Tehran dibe merkeza leşkerî û bazirganîya imparatoriyê. Êdî hemû tişt li Tehran ê ava dibî. Tenê di sala 1800 an da 15. 000 kes li Tehran ê dijiyane.
Şax Nasrettin di dema hukumdarîya xwe da ji ber ku erdê bajêr êdî nake der sindorê bajêr bi temamî pênc qatan mezintir dike û diwarekî li dor bajêr çê dike. Bi vî avayî Tehran hê tere hê mezin dibî û di sala 1900 an da 250.000 an pirtir mîrov li Tehran ê dijin. Bi vî avayî Tehran dibî bajarê yê herî mezin yê Îran ê. Di sala 1996 nifûsa bajêr bi 6,8 mîlyon kes hatin hêjmartin.
Di sala 1979 an da li Îran ê şoreşa îslamî pêk te û li Tehran ê balyozxaneya emerikî di hêla ciwanan tê girtin. Di vî bûyera da 66 emerikî tên bindest kirin û di piştî salekî dîsa tên berdan.
سۆرانی:تاران
