Reliounskricher
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
D'Reliounskricher oder och nach Hugenottekricher, war eng Serie vun aacht Reliounskonflikter am Frankräich, an deene Katholike géint Hugenotten (Protestante goufen a Frankräich huguenot genannt) gekämpft hunn (1562 bis 1598).
[Änneren] Éischte Reliounskrich (1562–1563)
Den éischte Reliounskrich huet vu Mäerz/Abrëll 1562 bis Mäerz 1563 gedauert. Den Ënnerscheed zum Ufanksmount kënnt dohier, datt déi zwee Géigner verschidde Meenungen hunn. Fir d'Protestante geet de Krich mam Massaker vu Wassy un, fir d'Katholiken ass et dem Condé seng Attack op Orléans den 2. Abrëll 1562.
Den Edikt vum Januar 1562 hat de Protestanten d'Fräiheet vum Kult baussent de Stied erlaabt. Wéi de François de Guise Protestanten an der klenger Stad Wassy beim feiere vum Kult an der Stad selwer erwëscht, léisst hien si massakréieren, ënnert dem Virwand datt si géint den Edikt verstouss hunn. Dës Episod erméiglecht him d'Reconciliatiounspolitik vun der Kinnigin Mamm Katharina vu Medici ze ruinéieren, déi vum Kanzler Michel de L'Hospital ënnerstëtzt gouf.
D'Protestanten ënnert dem Condé gräifen dann elo och zu de Waffen, an huelen eng Partie Stied an. D'Schluecht vun Dreux, am Dezember 1562 a vun de Katholike gewonnen, ass déi éischt wierklech Schluecht tëscht den Arméien am Konflikt. Zu Dreux wéi och an de spéidere Schluechte spillen d'Söldner op béide Säiten eng grouss Roll. Et sinn dëst Däitscher fir béid Säiten an dobäi nach Italiener op kathoulescher Säit. Mat der Ermuerdung vum Guise am Februar 1563 vrun der Stad Orléans verléieren d'Katholiken hire Chef an e grousse Strateg.
Den Éischte Reliounskrich geet op en Enn mam Pazifikatiounsedikt vun Amboise de 15. Mäerz 1563 deen d'Unerkennung vun der religion prétendue réformée, kuerz RPR, fuedert. Fir den Edikt z'applizéieren, hëllt d'Katharina vu Medici hire Jong Charles IX. op eng grouss Rees duerch Frankräich mat, déi vun 1564-1566 undauert. Zu Bayonne am Juni 1565 begéine si dem Herzog vun Alba, deen der Katharina zu enger méi radikaler Politik réit, fir d'Protestanten ee fir allemol auszeschalten.
[Änneren] Zweete Reliounskrich (1567–1568)
Den Zweete Reliounskrich gëtt duerch d'sougenannt Iwwerraschung vu Meaux (26.-28. September 1567) ausgeléist. Hei hat de Condé probéiert, de Kinnek z'entféieren. Do stellt sech natierlech d'Fro wisou d'Protestanten eng Politik zerstéiere ginn, déi fir si dach bis dohi favorabel war. Dozou muss ee wëssen, datt zu gläicher Zäit d'spuenesch Arméi laanscht d'franséisch Grenz ënnerwee ass, fir eng Revolt a Spuenesch Holland z'ënnerdrécken. Do kënnt villen d'Iddi vun engem generelle Protestantemassaker, a sou hoffen si, andeems si de Kinnek wuertwiertlech hunn, a Sécherheet ze sinn.
De Konflikt spillt sech haaptsächlech ronderëm Paräis of. D'Schluecht vu Saint-Denis am November 1567 erméiglecht de Katholiken, d'Protestanten zeréckzedrängen, déi scho geféierlech no un der Haaptstad sinn. De Fridde vu Longjumeau bréngt fir eng kuerz Zäit Rou an d'Land, mee jiddferee wees, datt dëse Konflikt nach laang net eriwwer ass.
[Änneren] Drëtte Reliounskrich (1569–1570)
Et dauert net laang, do geet d'Gekrichs am Süden an am Zentrum vu Frankräich nees lass, tëscht den Truppe vum Herzog vun Anjou an den Hugenotten ënnert dem Coligny a Condé. D'Schluechte vu Jarnac (Mäerz 1569) a Moncontour (Oktober 1569) ginn un d'Katholiken, an de Condé fënnt an der Schluecht vu Jarnac den Doud.
Nom Doud vum Condé ass de Coligny eenzege militäresche Chef vun de Protestanten. Si réckele bis op La Charité-sur-Loire erop, a si vun do aus eng direkt Gefor fir Paräis. De Fridde vu Saint-Germain (August 1570) setzt dësem drëtte Konflikt en Enn, a fir d'alleréischte Kéier ginn de Protestante sougenannt places de sûreté zougesot.
[Änneren] Véierte Reliounskrich (1572–1573)
D'Hochzäit tëscht dem Henri vun Navarra, Chef vun de Protestanten, an der Marguerite vu Valois, Schwëster vum Kinnek, den 18. August 1572 sollt de Fridde sécheren. Mee d'Massaker vun der Bartholomäusnuecht de 24. August kënnt dertëschent, an sou ass net u Fridden ze denken. Wéi wäit d'Monarchie un dësem Massaker bedeelegt war, ass nach bis haut net geklärt. Eng wichteg Roll huet awer och d'Paräisser Bevëlkerung gespillt. D'Katholiken hunn d'Bestiidnis ganz schlecht opgeholl, an déi domadd verbonne Protestanten déi a ganz Paräis waren, als Gäscht vun der Bluddhochzäit. Ausgeléist gëtt dat Ganzt duerch den Attentat op de Coligny den 22. August, mee den Admirol gëtt dobäi nëmme blesséiert. Vu weem d'Attentat ausgaangen ass, ass och net geklärt. Historiker wéi d'Janine Garrisson vertrieden d'Thes datt Madrid derhannert stoe kéint, well d'Fransousen a Flandern amarschéiere wollten. Flandern war awer spuenescht Gebidd, mee de Coligny war den Haaptvertrieder vun der Politik fir e Flandernfeldzuch.
No enger bluddeger Nuecht zu Paräis kënnt et zu weidere "Provënz-Bartholomäusnuechten", zum Beispill zu Orléans, Bourges, Angers oder och nach Bordeaux an Toulouse. D'Zuel vun den Affer gëtt em déi 3000 zu Paräis geschat.
D'Monarchie kann sech awer militäresch net duerchsetzen, a sou kënnt et schliisslech zum Pazifikatiounsedikt vu Boulogne am Juli 1573.
[Änneren] Fënnefte Reliounskrich (1574–1576)
Am fënnefte Reliounskrich spillen d'sougenannt "Malcontents" eng grouss Roll. 1574 kommen sech d'moderéiert Katholike wéi d'Unhänger vum Monsieur, François d'Alençon, an d'Protestante méi no fir géint de Kinnek ze goen. Si verlaangen eng generell Reform vum franséische Staat. Domadder ass de fënnefte Konflikt eigentlech dee politeschste vun alle Reliounskricher.
Ausserdem ass et awer och eng aristokratesch Revolt. Den Adel profitéiert vun der aktueller Situatioun: de Charles IX. ass gestuerwen, an d'Katharina vu Medici huet d'Régence bis den Henri III. aus Polen zeréckass. Eng Régence ass ëmmer eng Period wou d'kinneklech Muecht geschwächt ass. D'"Paix de Monsieur" (Mee 1576) rehabilitéiert d'Affer vun der Bartholomäusnuecht a fir den d'Alençon nees zeréck op d'kinneklech Säit ze zéien, gi seng Lännereie vergréissert. Den Numm vun dësem Fridde kënnt dann och dohier, datt den d'Alençon den Haaptbeneficiaire ass.
[Änneren] Sechste Reliounskrich (1576–1577)
Duerch den Drock vun de "Malcontents" rifft de Kinnek d'États généraux zu Blois an. Dës, genee wéi déi éischt kathoulesch Liga déi sech nom Edikt vu Beaulieu am Juli 1576 als Reaktioun dorobber gebild huet, verlaangen e Retour zur Reliounseenheet, wat natierlech erneit zum Krich féiert. Well awer keng vun deenen zwou Säite sech e laange Konflikt finanziell leeschte kann, kënnt et séier zum Pazifikatiounsedikt vu Poitiers am Oktober 1577.
[Änneren] Siwente Reliounskrich (1579–1580)
De siwente Reliounskrich brécht aus, well d'Klausele vum Pazifikatiounsedikt vu Poitiers schwéier duerchzesetze sinn, virun allem déi wou et em d'places de sûreté geet. Dëse Konflikt spillt sech haaptsächlech am Südweste vu Frankräich of, a kënnt op en Enn duerch verschidde Reamenagementer vum Edikt vu Poitiers.
[Änneren] Aachte Reliounskrich (1584–1593)
Den aachten a leschte Konflikt an dëser laanger Serie vu Reliounskricher gëtt och nach Kricher vun der Liga genannt. Dëse Konflikt brécht no véier Joer vu relativem Fridden aus, well den Henri vun Navarra duerch d'Salescht Gesetz en Urecht op de franséischen Troun huet, nodeems den d'Alençon den 10. Juni 1584 gestuerwen ass. Den Hoke bei der ganzer Saach ass, datt den Henri Protestant ass - onméiglech fir Frankräich. D'Liga setzt sech op en Neits zesummen, a gëtt kräfteg vum spuenesche Kinnek Philippe II. ënnerstëtzt (Traité vu Joinville, 31. Dezember 1584).
D'Organisatioun vun der Liga ass komplex. Nieft der Liga vun de kathoulesche Prënzen, déi hir Exigencen am Manifest vu Péronne (Mäerz 1585) duerstellen, an déi vum Henri III. duerch den Edikt vun Nemours (Juli 1585) Zougeständnisser kréien, gëtt et eng Rei vu méi oder manner onofhängegen urbane Ligen.
D'reliéis Motivatioun ass evident, mee et ass awer net déi eenzeg. D'Stied déi bei der Liga matmaachen, hoffen hir kommunal Autonomie zeréckzekréien, d'Prënze verstoppen ëmmer manner hir Ambitiounen (den Henri de Guise huet et op den Troun ofgesinn), an erneiten États généraux am Dezember 1588 versichen de Kinnek ënnert eng Tutelle ze stellen, andeems si d'Wiel vu senge Beroder kontrolléiere wëllen. Zanter Mee 1588 ass den Henri III. schonn nëmmi zu Paräis, hie gouf vun der Liga verdriwwen (Dag vun de Barrikaden) an de Guise ass an engem gewësse Sënn Kinnek vu Paräis.
Obschonns den Henri III. am Ufank Alliéierte vun der Liga war, fir géint den Henri vun Navarra ze goen, fäert hien dach fir den Zesummenhalt vum Land a beschléisst de Guise ëmbréngen ze loossen. Den Henri vun Navarra kann an der Tëschenzäit éischt Victoire virweisen, sou zum Beispill bei der Schluecht vu Coutras (Oktober 1587). Duerch d'Ermuerdung vum Guise stellt sech de Kinnek awer fir d'Liga op d'Säit vum Protestant. Den Henri III. gëtt den 1. August 1589 vum Jacques Clément, engem Mönch aus der Liga ëmbruecht. No dem Doud vum Henri III. vermëscht sech den aachte Reliounskrich mam Opstig op den Troun vum Henri vun Navarra.
Am Mäerz 1590 gewënnt hien d'Schluecht vun Ivry an et kënnt zu enger éischter Belagerung vu Paräis bei der ëm déi 45.000 Leit em d'Liewe kommen.
Dräi Joer laang versicht de Philippe II. vu Spuenien, säi Meedchen, d'Infantin Isabelle-Claire-Eugénie, op de franséischen Troun ze kréien, well hatt d'Enkelin vum Henri II. ass, mee d'Paräisser Parlament ass strikt dergéint: a Frankräich komme keng Fraen op den Troun.
Déi endgülteg Victoire vum Henri IV. ass awer nëmme méiglech, wéi hien sech definitif zum Katholizismus konvertéiert am Juli 1593. Am Februar 1594 gëtt hien zu Chartres gekréint, am Mäerz hëllt hie Paräis an. Definitiv Rou am Land ass awer eréischt 1598, nom Edikt vun Nantes.
[Änneren] Kuerz Chronologie vun de Reliounskricher
- 1. Mäerz 1562: Massaker vu Wassy.
- 2. Abrëll 1562: De Condé hëllt Orléans an.
- Abrëll-Oktober 1562: Paroxysmus vum Ikonoklasmus.
- 19. Dezember 1562: Schluecht vun Dreux.
- 24. Februar 1563: † François de Guise.
- 19. Mäerz 1563: Fridde vun Amboise.
- 4. August 1563: Edikt vu Roussillon deen de Prostanten all Versammlung a Form vun engem Synod verbidd.
- Mee 1563: De Charles IX. decidéiert sech un d'Spëtzt vun enger kathoulescher Liga ze stellen, déi all Ligen am Land regroupéiert.
- 25. Dezember 1563: Nationale Synod vun de Protestanten zu Paräis.
- 10. November 1567: Schluecht vu Saint-Denis.
- 12. November 1567: † Anne de Montmorency.
- 23. Mäerz 1568: Fridde vu Longjumeau.
- 23. August 1568: Ufank vum drëtte Reliounskrich.
- 3. Oktober 1569: Schluecht vu Moncontour.
- 8. August 1570: Fridde vu Saint-Germain: D'Prostante kréie fir d'alleréischte Kéier sougenannte places de sûreté (La Rochelle, Cognac, La Charité a Montauban.
- 18. August 1572: Bluddhochzäit tëscht dem Henri vun Navarra an der Marguerite de Valois.
- 22. August 1572: Attentat op de Coligny, deen awer nëmme blesséiert ass.
- Nuecht vum 23. op de 24. August 1572: Massaker vun der Saint-Barthélémy, Doud vum Coligny. An de kommenden Deeg kënnt et zu enger Rei vu lokale Massaker nom Virbild vun der Saint-Barthélémy, ënner anerem zu Orléans, Bourges an Angers.
- 12. September 1572: Den Henri vun Navarra gëtt Katholik.
- 11.-15. Mee 1573: Den Henri d'Anjou gëtt zum Kinnek vu Pole gewielt.
- Mardi gras 1574: Ufank vum fënnefte Reliounskrich.
- 30. Mee 1574: † Charles IX, Nofolger gëtt säi Brudder d'Anjou ënnert dem Titel Henri III.
- 2.-5. Februar 1576: Den Henri de Navarre flücht vum franséischen Haff a gëtt nees Protestant.
- 6. Mee 1576: "Paix de Monsieur" a Pazifikatiounsedikt vu Beaulieu.
- Dezember 1576: Am Poitou an an der Guyenne kënnt et zu erneite Kämpf: Ufank vum sechste Reliounskrich.
- 14. September 1577: Fridde vu Bergerac a Pazifikatiounsedikt vu Poitiers.
- 29. November 1579: Den Henri de Condé hëllt La Fère an. Ufank vum siwente Reliounskrich.
- 26. November 1580: Fridde vu Fleix.
- Mäerz 1585: D'Famill Guise an hir Unhänger gräifen nees zu de Waffen. Ufank vum aachte Reliounskrich.
- 7. Juli 1585: Traité vun Nemours.
- 9. September 1585: Exkommunikatioun vum Henri de Navarre.
- 20. Oktober 1587: Schluecht vu Coutras.
- 15. Juli 1588: Uniounsedikt.
- 5. Januar 1589: † Katharina vu Medici.
- 2. August 1589: † Henri III.
- Juli 1591: Edikt vu Mantes.
- 11. November 1591-21. Abrëll 1592: Belagerung vu Rouen.
- 27. Februar 1594: Kréinung vum Henri IV. zu Chartres.
- 30. Abrëll 1598: Edikt vun Nantes.
[Änneren] Literatur zum Thema
- Jouanna, Arlette, La France du XVIe siècle, 1483-1598, PUF, Paräis, 2002.
- Garrisson, Janine, Les Protestants au XVIe siècle, Fayard, Paräis, 1988.
- Garrisson, Janine, Guerres civiles et compromis, Le Seuil, Paräis, 1991.
- Garrisson, Janine, "Huit guerres qui ont déchiré la France" in Les Collections de l'Histoire, N.17, Oktober 2002, S. 28-31.
- Miquel, Pierre, Les guerres de religion, Fayard, Paräis, 1980.
- Jouanna, Arlette, Histoire et dictionnaire des guerres de religion, Robert Laffont, Paräis, 1998.
