Kreuzzug

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Chrüzzug«

Als Chrüzzug wird allgmain ä mit de christliche Religion grächtfertgte Chrieg bzaichnet. Im engere Sinn sin dodemit die im Hoch- und usgohende Middelalder durgfeehrte Chriegszüg vu de chatholische Völcher ins Biit vum Islam und de Ostchilche gmaint. Ursprünglichs Ziil isch d'"Bfriig" vu Jerusalem vu islamischer Herrschaft gsi.

dr Crac des Chevaliers

[ändere] politischi Usgangslag

[ändere] Konstantinopel gege Rom: s'morgeländisch Schisma

Nochem Selbstverständnis vum Middelalder het s'Römisch Riich nie z'bstoh ufgheert. S'Frankeriich het sich immer als Dail vum udailbare Römische Riich ufgfasst. In dem Riich het im latinische Weste de Papst in Rom d'Herrschaft vergä, im grichische Oste in Byzanz/Konstantinopel (offizielle Namme Nei-Rom) degege de Kaiser.

Ums Johr 1000 isch s'Byzantinisch Riich de mächtigst Staat in Europa gsi. D'Russe hän grad s'orthodox Christetum us Byzanz agnumme un in Dytschland het mit Otto III. de Suhn vu de byzantinische Prinzessin Theophanu (de erste Frau, wu Dytschland regeert het) gherrscht. Konstantinopel isch s'Zentrum vu de christliche Welt gsi un vum ä Riich, wo vu Venedig im Weste bis zue Kaukasus, Tigris un Palästina im Oste graicht het. Byzanz - des sich sälber immer staatsrächtli korrekt als s'Imperium Romanum verstande het (de Namme Byzanz fers Ostriich isch ä Bzaichnig vum Humanismus)- het sogar islamischi Vasallestaate gha.

Gliichzittig isch aber in Westeuropa s'Papsttum stärcher worre. Offiziell wäge ere theologische Spitzfindigkait, datsächlich aber, ufgrund vu de Absoluthaitsasprüch vu (Ost)Kaiser un Papst, ischs 1054 zum Bruch zwische Rom un Byzanz kumme, s'sognennt Morgeländisch Schisma: D'Patriarche vu Alt- und Nei-Rom hän sich gegesitig exkommunizeert. Im Weste het sich degege churzi Zitt später de Papst dursetze känne un de Westkaiser zum Gang noch Canossa zwunge.

[ändere] Türkischi Völcherwanderig

Sitem 6. Johrhundert dränge immer wiider verschidini Turkvölcher vu Zentralasie noch Weste, so au abem 10. Johrhundert d'Seldschuke. Si konverteere zum Islam un ibernämme in Persie d'Herrschaft. Hauptstoßrichtig vu de seldschukische Eroberigspolitik isch Ägypte, domols noch immer s'riichst Land am Mittelmeer. Uf em Wäg dert ani hän si au durs Hailig Land miesse un debi au d'Grenze vum Byzantinisch-römische Riich gstraift,

Byzanz het an sinere Ostgrenze abem 7. Johrhundert christlichi Wehrbure (oft Armenier) mit de Vertaidigig buftrait. Sälli akritai hän miesse wenig bis gar chai Styr zahle, sin hochmotiveert gsi un hänn d'Grenze uf de Taurus-Euphrat-Linie fer dri Johrhundert effektiv vertaidigt.

Am End vum 10. Johrhundert sin d'Araber an de Ostgrenze dur die seldschukisch Invasion erhebli schwächer worre, was Byzanz zue ere Verschiebig vu de Grenze um etwa 500 km noch Oste gnutzt het.

Dur d'Verschiebig vu de Grenze noch Oste hän die Wehrbure ihri militärisch Funktion ibießt un sin vu Großgrundbsitzer abhängig worre. Kaiser Basileios II. het des zwar bis zum End vu sinere Herrschaft z'verhindere versuecht, aber noch sinem Dot 1025 het de Landadel sich durgsetzt und d'Feudaliseerig vum Riich isch furtgschritte. Statt uf Wehrbure z'setze het s'Riich jetz verstärcht usländischi Söldner agworbe, bispilswiis us sinere Iflusssphäri in Russland oder haidnischi bzw. christianiseerti Turkvölcher us de Regione nördli vum Schwarze Meer.

D'Vertaidigig vu de Südostflanke vum Riich isch no ab 1025 vu Antiochia in Syrie (hüt in de Türkei gläge) us organiseert worre in ere Art un Wiis, die mer hützudag als Scheckbuechdiplomatie bzaichne dät. Des het dezue glängt, dass die arabische Fürste in Syrie - wie Aleppo - byzantinischi Vasallestaate worre sin, aber d'Seldschuke het des wänig be-idruckt.

D'Moral vu de byzantinische Söldnertruppe isch wesentlich schlechter gsi wie d'Moral vum vocherige Volchsheer. so dass ab etwa 1055 die türkische Raubzüg ins grichisch Klaiasie starch zuegnu hän, denn d'Seldschuke hänn ihr Grenzvertaidigig nochem alde Muster vum Byzantinischi Riich gstaltet - nur dass dene Grenztruppe uf byzantinischer Syte jetz de Gegepart gfählt het.

D'Wehrchraft vu Byzanz het sich im 11. Johrhundert dodur rapid verschlechteret un de Bruch mit Rom isch gmacht worre under de Illusion vu äre militärische Stärchi, wo 1054 scho nimmi bstande het.

[ändere] Normannischi Expansion

Des het sich in Süditalie zaigt. Sin 1054 noch Regione chaini 250 Kilometer vu Rom äweg under de Herrschaft vu Konstantinopel gstande, so hän vu 1050 bis 1071 d'Normanne die gsamte grichische un au arabische Bsitzige eroberet un dodemit d'Griche verdrängt. D'Position vu Byzanz isch dodur erhebli schlechter worre. Venedig, offiziell noch immer ä Dail vum Byzantinischi Riich, isch um sälli Zitt de facto uabhängig worre, au säll het mer in Konstantinopel aifach ignoreert un d'Venezianer witter wie Landslüt bhandlet - was sälli gern agnu hänn, denn dodemit hän si mitem grichische Muetterland anderst als d'Genuese zollfri handle chänne.

[ändere] 1071

Um 1070 het de Seldschuke-Sultan Alp-Arslan s'Hailig Land eroberet un s'Fatimide-Kalifat vu Kairo in Ägypte agriffe, während sini Grenztruppe im Nordweste immer verheerenderi Raubzüg ins grichisch-armenisch Chlaiasie undernumme hän. Byzanz un Kairo schließe in dere Zitt folgerichtig ä Allianz gege d'Seldschuke.

1071 entschließt sich Kaiser Romanos dorum zue eme Gegeschlag, um Chlaiasie gege seldschukischi Überfäll z'schütze. Alp-Arslan haltet der fer ä grichische Entlastigsagriff zu Gunste vu de Ägypter. Baidi Gegner in dem Chrieg wähne sich ironischerwiis in de Abwehr. Uf baide Syte stehn sich - au säll ä Ironi - hauptsächli türkischi Truppe gegeniber: muslimischi Seldschuke gege christlichi Kumane un Petschenege bi de Byzantiner.

Bi Mantzikert am Van-See in Ostanatolie kummt's zue ere Schlacht, in dere de Kaiser gfange gnu wird. Gege ä Lösegeld wird er aber wiider fri glo un s'Riich het au chaini territoriale Verluste, aber noch dere Niderlag chummt's zue eme Militärputsch, Romanos wird abgsetzt un verschidini Generäl dränge mit ihrene Truppe noch Konstantinopel um d'Macht z'ibernämme.

In de Folg devu bricht d'Vertaidigig vu Chlaiasie vellig zämme un die seldschukische Grenztruppe mache jetz chaini Raubzüg meh, sundern fange a, sich azsidle. Bis 1080 entglaitet Konstantinopel d'Kontroll iber Chlaiasie fast komplett.

1071 markeert de Afang vu de hütige Türkei un isch dodemit s'wichtigst Johr in de türkische Gschichte

Im Weste erobere d'Normanne 1071 Bari, de letzt grichisch Stützpunkt in Italie und fange a, noch Epiros iberzgriffe, mitem Zil, Konstantinopel z'erobere. Byzanz, 1025 noch an allene Grenze in de Offensive, isch nooch 1071 in ere fast tödliche Umklammerig: De Oste mit de Rekruteerigsgebiite an d'Seldschulke verlore - die aber diplomatisch bherrschbar sin - ussem Weste degege ä normannischi Invasion, wo im Riich sälber an de Krage will.

[ändere] Chrüzzüg

[ändere] de erst Chrüzzug

[ändere] Hilfruef vu Kaiser Alexios

[ändere] Ufruef vum Papst zum Chrüzzug

[ändere] s'Verhältnis vu katholische Chrüzfahrer zue orthodoxe Griche

[ändere] s'Verhältnis vu katholische Chrüzfahrer zue Muslime

[ändere] s'Verhältnis vu Muslime zue Orthodoxe und Orientalische Christe

[ändere] d'Situation vu de Jude

[ändere] witteri Chrüzzüg

[ändere] de veert Chrüzzug

[ändere] nochem veerte Chrüzzug

[ändere] s'End vu de "klassische" Chrüzzüg

[ändere] Wertig vu de Chrüzzüg

[ändere] allgmain

Mit de Chrüzzüg het di katholisch Chilche weder ä durendi christlich Beherrschig vum Hailig Land erraicht, noch d'Wiiderverainigig mit de Ostchilche.

Die byzantinische Griche hän im veerte Chrüzzug ä sehr aigeni Bchanntschaft mit de "Barbare" ussem Weste gmacht.

1204 het Europa bis ans End vum 20. Johrhundert kulturell gspalte. Russland het sich abgschottet und de Gegesatz Katholisch - Orthodox het sich bis in de jugoslawisch Bürgerchrieg fortgsetzt.

D'Plünderig vu de grichische Hauptstadt Konstantinopel isch de kulturell Diefpunkt vum Middelalder gsi.

[ändere] Westeuropa

[ändere] Osteuropa

Die Gaister, woni gruefe ha, die werri nimmi los - so cha mer d'Uswirkig vu de Chrüzzüg uf die orthodoxe Völcher vu Europa zämmefasse. Die große Verleerer vu de Chrüzzüg sin zwifellos d'Griche. Si verleere in oder in Folg vu de Chrüzzüg ihr Riich, ihr Hauptstadt un ihr Rolle als feehrends christlich Kulturvolk. Statt Hilf gege die türkisch Invasion z'kriege wird ihr Riich, under de Feehrig vu ere abtrünnige aigene Provinz, plünderet un no s'erst Kolonialriich vu Westeuropa, de Reststaat militärisch so gschwächt, dass er gege d'Türke nix meh het entgegesetze chänne.

[ändere] Türke

D'Türke sin d'Gwinner vu de Chrüzzüg. D'Zerstörig vom Byzantinische Riich dur westeuropäischi Chrüzfahrer 1204 machtene s'Door noch Europa uf. D'Abnaigig vu de Orthodoxe Völcher gege d'Katholike wird nochem veerte Chrüzzug so groß, dass si ä türkischi Herrschaft äre Katholische vorziege: Lieber de Turban vum Sultan als d'Tiara vum Papst. In Arabie sin die muslimische Nochberstaate vu de Chrüzfahrer so gschwächt. dass si ebefalls liicht vu de Türke bherrscht werre chänne.

[ändere] Araber

D'Araber verleere d'Vorherrschaft in de islamische Welt an d'Türke bzw. in Ägypte an d'Mameluke. Si sin machtpolitisch wie d'Griche d'Verleerer vu de Chrüzzüg. Si verleere bis etwa 1500 bis uf de usserste arabisch Weste ihr staatlichi Selbständigkait an d'Türke.

[ändere] Chrüzzüg vor 1096

Praktisch alli wesentliche Kriterie fer ä Chrüzzug erfüllt d'Gegeoffensive vum byzantinische Kaiser Herakleios im letzte Perserchrieg ab 622 noch Christus.

Persie het domols ab 610 Syrie, Palästina un Ägypte vum Römisch-Byzantinische Riich eroberet und großi Dail vu Chlaiasie bsetzt. Us Jerusalem het mer aini vu de wertvollste Reliquie - s'Hailig Chrüz Christi - entfeehrt. Byzanz het gliichzittig de größt Dail vum Balkan an Slawe un Aware verlore, so dass s'Riich zittwiis 90% vu sinem Territorium verlore gha het.

In dere Situation het de Kaiser d'Flucht nach vorne ergriffe und het in Konstantinopel ä Chrüzzugsstimmig gege die ungläubige Perser entfacht - un so näbebi Latinisch dur Grichisch als Amtssproch ersetzt. In ere verwegene Strategi het Herakleios Persie vu Armenie her agriffe, obwohl die persisch Armee mit de Aware zue sällere Zitt Konstantinopel blageret het.

628 het er d'Perser vernichtend gschlage. Alli verlorene Provinze het Byzanz zruckgwunne un de Kaiser sälber het's Hailig Chrüz in d'Stadt Jerusalem wiider nitrage.

Aber Persie wie Rom/Byzanz sin noch 20 Johr Chrieg erschöpft gsi. Aber nit de Islam, wo in sällere Zit vu baide Großmächt völlig ubmerkt die arabisch Halbinsel eroberet het. Fimf Johr später isch no de Usbruch vu de Araber us de Wüste erfolgt un Persie, Syrie, Ägypte un s'Heilig Land sin wie ä riifi Fruucht in d'Händ vum Islam gfalle, womit de Gegesatz Christetum - Islam in de Welt gsi isch, wo d'Ursach fer die aigentliche Chrüzzüg het gä solle.

[ändere] Chrüzzüg nooch 1500

[ändere] Wichtigi Persönlichkaite

Päpst:
- Papst Urban II.,
- Papst Innozenz III.

Venezianer:
- Enrico Dandolo

Chrüzritter:
- Bernhard von Clairvaux
- Balduin von Boulogne
- Friedrich I. Barbarossa
- Richard I. Löwenherz
- Konrad von Montferrat
- David IV. der Erbauer

Byzantinischi Kaiser:
- Alexios I. Komnenos
- Manuel I. Komnenos

Muslimischi Herrscher:
- Zengi
- Nur ad-Din
- Saladin (Salah ad-Din)

[ändere] Lueg au

Chrüzfahrerstaate
Liste vu Chrüzfahrerburge
Ritterorde

[ändere] Quelle

[ändere] Literatur

Witterfeehrendi Informatione zue dem Thema: Kreuzzug/Bibliografie

Peter Milger: Die Kreuzzüge. Krieg im Namen Gottes, München ⁵2000. ISBN 3-572-01169-8
Säll Buech wendet sich de interesseert Laie, wo ä riichli illustreerti un flüssig gschribeni Übersicht will. S'isch s'Bglaitbuech zue ere Fernsähserie vum Hessische Rundfunks.
Steven Runciman: Geschichte der Kreuzzüge, München ³2001. ISBN 3-423-30175-9
Standardwerk us de 50er Johr, uf hohem literarische Niveau verfasst. Dailwiis aber romantiseerend.
Peter Thorau: Die Kreuzzüge, München 2004. ISBN 3-406-50838-3
Chnappi un günstigi Ifeehrig.
Amin Maalouf: Der Heilige Krieg der Barbaren. Die Kreuzzüge aus der Sicht der Araber., Münche 2003 (dtv 34018).
Do findet sich ä umfangrichi Bibliographi, erstellt vu Prof. Halshall, University of North Florida.

[ändere] Weblinks

Witärs zu Worthärkunft, Synonym und Übersetzigä vo Kreuzzug im Wiktionary

Kategorie: Artikel uf Markgräflerisch | Gschicht