Portal:Luengas

De Biquipedia

O BIQUIPORTAL D'AS LUENGAS D'A TIERRA

Mapa d'as familias lingüisticas d'o mundo

No ye branga fázil mirar d'establir o numero d'idiomas bibos que n'o mundo bi ha. Seguntes o Ethnologue: Languages of the World, publicazión d'a organizazión lingüistico-relichiosa SIL International, a zifra rondará es 7.000. Pero a muga entre luenga e dialecto ye de normal controbertita, e igual ixa zifra ye menor u mayor, seguntes os criterios que faya serbir cada lingüista. O feito terrible ye que muitas d'ixas más de 5.000 luengas enfilan á escape enta la suya muerte, que ha d'estar si cosa no se'n fa ta pribar-lo en una u en pocas chenerazions, o que de seguro afectará de trazas irreparables a dibersidat lingüistica e cultural d'o planeta. Entre istos idiomas graument menazatos, i trobamos tamién l'aragonés.

Iste Biquiportal ye adedicato á la demba d'as luengas en cheneral, ya siyan bibas u muertas, naturals u construyitas, de cualsiquier cabo d'o mundo.

A fin ye d'acarrazar á una mesma pachina toz ixos articlos que puedan fer onra t'os interesatos n'os idiomas u en temas amanatos. Debez puet estar útil ta trobar-ie binclos enta altras pachinas relazionatas. Pretiende informar e educar pero tamién fer omenache ta la riqueza que suposa la pluralidat d'as luengas d'a Tierra.

Ya sapebas que...

...as parolas castellanas faja e pleito, d'entre altras, prozeden de l'aragonés?
...una d'as bariedaz d'o galés ye o galés patagonio, charrato á lo sur d'Archentina den d'o sieglo XIX?

O idioma aragonés

Beiga l'articlo sopre l'aragonés.

L'aragonés ye una luenga romanze ozidental (mesmo si conserba muitas d'as suyas oclusibas xordas interbocalicas), á caballo entre os idiomas iberorromanzes ozidentals (gallegoportugués, asturlionés e español) e os iberorromanzes orientals (catalán e gascón-oczitán). Surtita fa més de mil años d'un latín bulgar ispanico sopre sustrato bascón entre as bals altoaragonesas e a ribera nabarro-rioxana, a luenga ha rezebito tamién influyenzias chermanicas, arabes e d'altros romanzes e idiomas modernos. O primer documento en aragonés son as Glosas Emilianenses. L'aragonés s'espardió con a "Reconquiesta" ent'o Sur, plegando en tierras de l'Ueste de Balenzia e d'o Reino de Murzia, e estió una d'as luengas ofizials d'a Corona d'Aragón, chunto con o catalán e o latín. Manimenos, a espansión e potenzia d'o castellán per l'Ueste fazió recular l'aragonés ent'a suya faixa constitutiba, á lo Norte d'Aragón. Uei l'aragonés ye á un caso la luenga d'Europa Ozidental més menazata d'estinzión, tasament charrata per 8.000 u 10.000 personas como primer luenga, més un numero impreziso (25.000?) de charradors "pasibos" que la conoix.