Wikipedia:Ortografía consensuata
De Biquipedia
Ista pachina estiore pensata ta amostrar os colaboradors nuebos e beteranos una coleizión de normas ortograficas que han estato consensuatas á ista pachina de debate, per mans d'os diferents usuarios de Biquipedia. l'Obchetibo d'ista combenzión ye suplir a manca probisional d'una ortografía comuna ta l'aragonés que pueda aplicar-se-ie aintro d'a Wikipedia en a nuestra fabla, ta que l'usuario sepa que cuan os suyos articlos no sían fetos á baixo d'era, pueden beyer-se adaitatos en cualsiquier momento.
A bichenzia d'ista ortografía ye unicament probisional, en espera que l'Academia de l'aragonés en promulgue una nueba, e cal mirar-se-la como á consello, que no pas una obligazión ta os usuarios. Wikipedia en aragonés, como totas as Wikipedias, ye una enziclopedia libre e sin de guaire normas taxatibas, mas que se combida es usuarios á tener ista ortografía en cuenta en pro d'a cualidat final e omochenia d'os articlos escritos.
A descusión d'ista pachina no ye feta habil per l'inte, pero se puet consultar e descutir a normatiba á ra pachina de debate d'on en bién o consenso amostrato astí: Wikipedia:Uso d'a luenga/Ortografía
Ta solbentar dandalos, puez consultar a pachina d'antis u también dreitar-te ta cualsiquier d'es correutors ortograficos de Biquipedia, que trobarás astí: Wikipedia:Colla de correutors
Contenius
|
[editar] Combenzions consensuatas
[editar] Soztituzión cheneralizata d'a conchunzión copulatiba "Y" per "E"
Yeba un tema de luén debatito que ra conchunzión aragonesa moderna abiés d'estar "Y", cuan s'eba feto patent que á trabiés d'a istoria á prou documentos aparix como á "E" e enacara como á "ET". De Biquipedia mos emos dezidito per aconsellar l'uso d'a forma "E", més chenuina e etimolochicament aragonesa, per mal que cheneralment se prenunzie "I". A exzeizión se troba en o dialeuto belsetán, á on encara güei se puet trobar a forma "E" con prou bichenzia. Es argumentos datos á fabor d'esta forma son es unos que eban ya dato altras organizazions, como o Consello d'a Fabla Aragonesa e ro suyo Consello Asesor: [editar] Argumentazions e usos
Argumentos aportatos per o compañero Estrolicador A conclusión cheneral ye que, tal como se fa en o galaico-portugués, cal escribir "e" anque dimpués se prenunzie "/i/". Azeptato per a comunidat á partir de chunio d'o 2007. |
[editar] Soztituzión cheneralizata d'a conchunzión dischuntiba "O" per "U"
Debant de posibles dandalos con l'emprego d'una conchunzión dischuntiba més semilar á ra fonetica "ó", per manca d'altras proposizions parellanas á redol d'ista cuestión, de Biquipedia se recomienda l'emprego d'a forma "u" que feban serbir o Consello d'a Fabla Aragonesa e altras organizazions. A forma "ó" no s'aconsella pues, e se considera que puet ser una forma de castellanizazión con poca penetranzia en a fabla aragonesa. Azeptato per a comunidat á partir de chunio d'o 2007. |
[editar] Emprego de "-T" dezaga de parolas rematatas en "-á", "-é" u "-ú"
Mutas parolas de l'aragonés rematan en bocals tonicas en as formas "-é, "-á, "-ú", pero ye només perque s'han perditas as Ts finals d'a desinenzia en prenunziar. En Biquipedia consideramos, como también han feto bels autors, que ixa T abría de ser present, como en ye en oczitán, franzés u catalán, luengas as dos primeras en as cualas se da una forma semilar d'elisión. Son ixemplos d'ista mena de parolas es deminutibos masculins: bediello > bedellet /bedellé/, as cualidaz: irritabilidat, bezindat, lonchitut... e nomes de cosas como Ziudat. A carauteristica cheneral de totas eras ye que fan es plurals en -z: lonchitut > lonchituz, ziudat > ziudaz, bedellet > bedellez. [editar] Argumentazions e usos
|
[editar] Emprego de "NT" en as terminazions "ÁN" "ÉN" e plurals
Parolas que en aragonés s'han feto rematar en "-án" u "-én" dend'as normas de Uesca d'o 1987, s'ha dito de fer rematanzas més aucordes con a etimolochía suya escribindo-las con T (no prenunziata) á ro final. Seriban á baixo d'ista norma totas as formas cherundoides d'adchetibos (caminant, abitant, etz), e os alberbios de manera (naturalment, etz.). Sustantibos como "chent" quedan sozchetos á ista norma. [editar] Argumentazions e usos
|
[editar] Partizipios en "-ato"
Os partizipios de l'aragonés teneban d'anticos una forma siempre feta en -ato, -eto, -ito (e -uto) que només ha plegato ent'es nuestros días en charres como o belsetán u casos isolatos en altras formas de Sobrarbe. A mayoría de dialeutos han suabizato a T tipicament aragonesa á fabor d'una D més castellanoide, que con o paso d'os tiempos ha plegato á fer-se, d'"-ado", ta "-au", que corresponde con a forma femenina "-ada". En Biquipedia s'aconsella l'emprego d'a rematanza -ato, -ata ta os partizipios, més que no as formas -au -ada, que s'irán correxindo progresibament. Azeptato per a comunidat á partir de chulio de 2007. |