Zaragoza

De Biquipedia

Zaragoza
Basilica d'A Nuestra Siñora d'o Pilar y río Ebro
Comunidat autonoma	Aragón
Probinzia	Zaragoza
Redolada	Zaragoza (redolada)
Codigo postal	50.001-50.018
Latitut Lonchitut	{{Coor dd| lon=-0.87|lat=41.65}}
Superfizie	1063,1 km²
Altaria	199 m.
Distanzia	{{{distanzia}}} km enta Zaragoza
Poblazión	654.390 ab. (2007)
Chentilizio	{{{chentilizio}}}
Ríos	Ebro, Galligo y Uerba
Pachina web	http://www.zaragoza.es/

Zaragoza ye a capital d'Aragón y d'a probinzia de Zaragoza. Ye a cantos d'os ríos Ebro, Uerba y Galligo en o zentro d'una gran bal con gran bariedat de paisaches, dende disiertos, As Bardenas, a bosques densos, tascals, montaña, ezetra.

A situazión cheografica de Zaragoza ye eszeuzional pos se troba á metá de camín entre Madrid, Barzelona, Balenzia, Bilbao y Tolosa, distans as zinco en torno á los 300 km d'a ziudá, alto u baxo. Ye situata á 199 metros denzima d'o ran d'o mar y tien 660.895 abitans (dato d'o conzello de Zaragoza 1/1/2006), ye dizir, alto u baxo a metat d'a poblazión d'Aragón.

Contenius 1 Poblazión 2 Economía 3 Poblazión 4 Istoria 5 Nome 6 Puestos d'intrés 7 Ziudaz achirmanadas 8 Museus 9 Cultura 10 Fiestas 11 Enrastres esternos 12 Beyer tamién

[editar] Poblazión

Dibisión almenistratiba Zaragoza ye dibidida almenistratibamén en doze destritos, que se sozdibiden en bicos:

• Destrito 1: Casco Antigo: San Pablo (El Gancho), A Madalena, San Miguel, As Tenerias, San Agustín.
• Destrito 2: Zentro
• Destrito 3: Delizias: A Bombarda, A Bozada, Delizias, Monsalut, Parque Roma.
• Destrito 4: Unibersidá: Romareda, Ziudat Chardín, Casablanca, Montecanal, Baldespartera, Arcosur.
• Destrito 5: San Chusé: San Chusé.
• Destrito 6: As Fuents: Cartuxa Baxa, As Fuens.
• Destrito 7: L'Almozara: L'Almozara.
• Destrito 8: Oliber-Baldefierro: Baldefierro, Miralbueno, Oliber.
• Destrito 9: Torrero-A Paz: Torrero, A Paz, Torreziella de Balmadrid.
• Destrito 10: Marguin Cucha: ACTUR - Rei Fernando, Rabal, Bico de Chesús, Badorrei, Cogullada, Parque Goya, Picarral, La Jota.
• Destrito 11: Bicos Rurals Norte: Cogullada, Chuslibol, Mobera, Montañana, Peñaflor, San Chuan de Mozarrifar, San Gregorio, Santa Isabel.
• Destrito 12: Bicos Rurals Ueste: Alfozeya, Benda de l'Olibar, Billarrapa, Casetas, Garrapinillos, Monzalbarba.

[editar] Economía

Antimás d'a bentachosa situazión cheografica, destaca en Figueruelas una d'as fautorías de General Motors. A progresiba puyata d'a economía agraria ha combertito á la General Motors en un d'os prenzipals pilars d'a economía d'a probinzia. Á la fabrica d'autos s'unen como alazet d'a economía aragonesa la interpresa Balay, zentrata en a fabricazión de eletrodomesticos, CAF(Construzións y ausiliars de ferrocarrils S.A.) d'a que salen unidaz ferrobiarias tanto ta o mercato nazional como ta o internazional y dibersas meyanas interpresas de carauter rechional como Pikolín u Lacasa, entre atras.

Autualmén, a economía d'a ziudá ye en plen desarrollo debito a proyeutos como a Expo 2008, a Plataforma Lochistica de Zaragoza (PLAZA), asinas como por o paso d'o tren de Altera Belozidá Española (AVE), que combierte á la ziudá en un zentro de comunicazións.

[editar] Poblazión

Poblazión en miles.

[editar] Istoria

Beyer articlo en Istoria de Zaragoza

[editar] Nome

O suyo nomre autual prozede d'o suyo antigo toponimo román, CAESAR AUGUSTA á trabiés de l'arabe Saraqosta y d'o mozarabe que, como en Almonezir < AL-MONASTIR, feba metatesis de -ST- ta -ts-, representato como ç:

• CAESARAUGUSTA > Çaragoça (mozarabe y aragonés meyebal) > Zaragoza (castellán y aragones autuals)

En o charrar baturro d'a Ribera Baxa de l'Ebro se diz Zirigoza, que mos fa pensar en barians meyebals d'o nome como Ceragoça. Si no ese pasato por l'arabe lo nome ese estato bella cosa parexita a Sargosta u Zargosta.

[editar] Puestos d'intrés

Zaragoza ye una ziudat bimilenaira por la que han pasato cuasi totas as zebilizazions que han dominato a Peninsula Iberica, estando una importán ziudat en cada una d'eras. Por ixo bi ha enrunas y molimentos de toz os estilos y epocas .

Á penar de tener enrunas y edifizios de gran politeza, Zaragoza ye encara una ziudá esconoxita t'a mayoría d'os españols y mesmo zaragozans. S'aspera con a prosima zelebrazión d'a Esposizión Internazional de 2008 que ista situazión cambeye e Zaragoza esdebienga un destín preferito en o torismo cultural y d'interior.

Os 3 grans puestos d'intrés obligatos en toda besita a Zaragoza son:

• O Pilar, una gran obra relichiosa decorata con pinturas de Goya y o suyo cuñato Francho Bayeu. A plaza anexa, la Plaza d'o Pilar, ye una d'as más amplas d'Europa, con meyo quilometro de largo y un aria de cuasi 2,5 etarias.

• A Seu d'o Salbador (La Seo), rezién esbiellata y mezcla d'estilos, dende os suyos alazez romanicos dica o barroco pasando por o gotico y o mudéxar, ye construita denzima d'as enrunas d'a mezquita d'epoca musulmana y á la begata ista yera construita denzima d'un templo román. Destacan o suyo zimborrio, abside, o retablo de l'altar mayor y l'orgán.

• O Palazio de L'Alchafaría: costruzión arabe siet que estió d'o rei taifa de Saraqusta y autual d'as Corz d'Aragón. Se puede besitar destacando lo siestro rodiato d'arcos de ferradura entrenugatos con sobrebuenas cheserías, o mirab, y a planta superior, de fautura renaxentista, con a gran escalera de dentrada y a sala d'o tron.

Antimás bi ha atros puestos de gran intrés:

• Zaragoza Romana :
  • Murallas romanas.
  • Museu d'o tiatro román .
  • Museu d'as tiermas de Caesaraugusta.
  • Museu d'o puerto flubial.
  • Museu d'o foro román.

• Zaragoza Mudexar:
  • Ilesia de San Pablo .
  • Ilesia de San Gil Abate.
  • Ilesia de San Miguel d'os Nabarros .
  • Ilesia Parroquial de Santa María Madalena.
  • Torrión d'a Zuda, chunto á las murallas romanas.
  • Edifizio de Correus d'estilo neomudéxar, situato en o Paseyo d'a Independenzia.
  • Arco y casa d'o Dean.

• Zaragoza Renaxentista:
  • Casa d'os Morlans.
  • Casa Palazio d'os Contes de Sastago.
  • Ilesia basilica de Santa Engracia.
  • A Loncha, situada en a Plaza d'o Pilar chunto á la Casa d'a Billa.
  • Museu Ibercaja Camón Aznar (Palazio d'os Pardo u Casa Aguilar)
  • Museu Pablo Gargallo. (Palazio d'os contes d'Arguillo)
  • Palazio d'os Contes de Morato u Luna que ye sede d'o trebunal superior de Chustizia d'Aragón)
  • Siestro d'a infanta.

• Zaragoza Barroca:
  • Ilesia de San Felip y San Chaime lo Menor.
  • Ilesia de San Chuan d'os Panez.
  • Palazio de Billaguallarda.

• Zaragoza Nioclasica:
  • Palazio Arzebispal.
  • Palazio d'a familla Palafox.
  • Palazio d'os Contes de Sobradiel u de Gabarda (En a plaza d'a Chustizia)
  • Puerta d'o Carmen.

• Zaragoza Mudernista:
  • Casín Mercantil, en a plaza d'España.
  • Bels edifizios d'a carrera Alifonso y o Paseo de Sagasta.

• Zaragoza Contemporania:
  • Antigua facultat de merezina y zenzias. Paraninfo Unibersitario.
  • Antigo matadero monezipal.
  • Conzello.
  • Zentro d'Istoria de Zaragoza. Antigo combento de San Agustín.
  • Chalet de Don Chuan Solans.
  • Deputazión probinzial.
  • Edifizio Pignatelli que ye a sede d'o Gubierno d'Aragón.
  • Escuela de Artes y Ofizias, situada en a plaza d'os Sitios.
  • Colla escolana Chuaquín Costa.
  • Mercato Zentral.
  • Plaza de Toros d'a Misericordia .
  • Puen De Fierro.
  • Tiatro d'o Mercato.
  • Tiatro Prenzipal.

• Arquiteutura rezién:
  • Auditorio Palazio de Congresos, d'o suyo esterior destaca prenzipalmén a suya frontera prenzipal.
  • Nueba estazión de ferrocarril de Zaragoza, situada en l'Abenida de Nabarra, construida ta recullir o tren d'Altera Belozidá (ABE) que comunica Zaragoza con Madrid y Lleida y que en o futuro comunicará tamién Zaragoza con Barzelona y Franzia.
  • Sede d'a Confederazión Rechional de Impresarios de Aragón, situada en o barrio ACTUR, y que estió lo pabellón d'Aragón d'a Expo'92 de Sebilla.

• Zonas urbanas:
  • Plaza d'o Pilar en cuala zona se i troban o Pilar, A Seo, o conzello y a Loncha entre atros.
  • Paseo d'a Independenzia, plaza d'España y plaza de Aragón que ye o Zentro de Zaragoza .
  • Carrera Alifonso. Comunica a Plaza d'o Pilar con o Coso-Plaza d'España.
  • O Tubo, laberinto de catellas emplenas de bares situato dezaga d'a Plaza d'España un tanto beniu a menos por l'abiellamiento d'os suyos edifizios y abitans y que agora se trata d'apañar por meyo de reyabilitazión u reconstruzión de os suyos edifizios, entre os que destaca o nuebo Edifizio de Puerta Zinegia.
  • Plaza d'a Chustizia. Destaca la polideza de os suyos edifizios y as nueis d'os fins de semana por a conzentrazión de chobens.
  • Plaza de San Felip, atra plaza con edifizios polius amán d'una d'as redoladas de marcha d'a ziudá.
  • Plaza de Santa Marta. En a suya redolada bi ha muitos bares de Tapeo.
  • Plaza de San Brun. En este plazo se organizan muitos mercaus á lo aire libre como lo mercau meyebal.
  • Plaza d'os Sitios.

• Redoladas naturals:
  • O río Ebro.
  • O Parque Gran, como se conoxe popularmén á lo parque Primo de Rivera.
  • A Canal Imperial d'Aragón.
  • O galacho de Chuslibol: una auguatuerta desalpartada d'o río Ebro y combertiu en lacuna. D'intrés ecolochico y meyoambiental.

• L'ambién peatoniando en a redolada entre o Coso Baxo, carrera Mayor, Mercau Zentral y o río Ebro, desfrutando de os suyos triadors y bars tradizionals de tapas.

[editar] Ziudaz achirmanadas

• Pau  (Franzia)
• Biàrritz  (Franzia)
• Móstoles  (España)
• Belén  (Palestina)
• León  (Nicaragua)
• La Plata  (Archentina)
• Zaragoza  (Guatemala)
• Tijuana  (Mexico)
• Ponce  (Puerto Rico)
• Coimbra  (Portugal)
• Yulin  (China)

[editar] Museus

• Zentro d'Istoria de Zaragoza, Pza San Agustín nº2, (Bico d'a Magdalena)
• Museus Románs:
  • Museu d'o tiatro román, Carrera Betonica
  • Museu d'o foro, Plaza d'o Pilar, en fren d'a Seo
  • Museu d' as tiermas, Carrera de San Chuan y San Pietro
  • Museu d'o puerto flubial, Plaza de San Brun
• Museu Pablo Gargallo, Pza. San Zelipe ,3 Tel. 976392058
• Museu Pilarista, Pza. d'o Pilar s/n Tel. 976397497
• Museu de Zaragoza, Pza. d'os Sitios, 6 Tel. 976222181
• Museu Pablo Serrano, Pº María Agustín,20 Tel. 976280659/976280660
• Museu Camon Aznar, C/ Espoz y Mina, 23 Tel. 976397328
• Museu Paleontolochico, C/ Pedro Cerbuna, 12 Tel. 976761079
• Museu Etnografico, en a reproduzión d'una casa ansotana d'a dentrada á lo Parque Primo de Rivera (O "Parque Gran")

Más informazión en Información Museus Monezipals de Zaragoza

[editar] Cultura

A ziudá poseye una unibersidá dende 1542, anque os suyos orichens se troban en o sieglo XII. Autualmén se troxa entre barios campus, d'os que dos se troban en a ziudá.

En Zaragoza s'editan barios periodicos, entre os que bi ha que destacar o decán Heraldo de Aragón y O Periodico d'Aragón.

Esisten barios tiatros, an s'amostran obras d'intrés cheneral y de tiatro alternatibo. O más antigo ye o Tiatro Prenzipal, en o Coso, amán de l'antigo tiatro román. Tamién destacan o tiatro d'o mercato y o tiatro d'a estazión.

Se cuenta con un Auditorio-Zentro de Congresos que amogolona la prautica totalidá d'os muitos congresos que se zelebran en Zaragoza y tamién de l'autibidá mosical d'a capital. En iste Auditorio tienen a sede a colla Eninma-Orquesta de Cambra de l'Auditorio de Zaragoza, orquesta de formazión bariable que poseye un combenio con iste Auditorio y que tien una chicota temporada de conziertos, adedicando-se con espezial intrés á la espardidura d'a mosica contemporania. Tamién ofrexe conziertos pedagochicos ta escolans y colabora con o coro de l'Auditorio, coro Amici Musicae. Continando con a mosica clasica, tamién organizan conziertos as entidás d'estalbio Ibercaja y CAI, asinas como Chobentuz Mosicals de Zaragoza, pero todas istas d'un modo más esporadico y enfocadas á atra mena de roldes y publico.

Anque l'ozio d'a ziudá escurra por camíns más mudenos, como los zines, esistindo 5 u 6 salas en torno á la que pasa por estar a bía prenzipal, y atros tantos más en os grans zentros comerzials de Grancasa y Augusta, abendo suposau, l'aparixión de salas multizine, a disparixión de bels d'os zines de más solera anque no ha eschalamancau a perbibenzia de bella d'as antiguas salas d'o zentro .

As redoladas de marcha, son Rollo (mosica comerzial y d'adoleszens), O Casco (ta chen choben, unibersitaria), La Zona y a Xota.

Zaragoza tamién poseye un equipe de fútbol, o Real Zaragoza que chuega en a Romareda, un equipe de balonzesto, o Basket Zaragoza 2002 S.A.D., atro de balonmán, o CAI Balonmano Aragón y dibersos equipos menors.

Esleita ta organizar a Esposizión internazional Expo Zaragoza 2008, asinas mesmo ha estato esleita como sede d'un Secretariato d'a Organizazión de Nazions Unitas t'a Decada de l'Augua d'a UNESCO.

[editar] Fiestas

• A suya fiesta patronal se zelebra o 12 d'otubre, día d'A Nuestra Siñora la Birchen d'o Pilar, conoxita popularmén como O Pilar. Istas fiestas son conoxitas en toda España estando unas d'as más prestichiosas y que atrayen mayor numero de toristas, prenzipalmén por autos como l'Ofrenda de Flors á la Birchen, O Rosario de Cristal (unica manifestazión relichiosa d'ista mena en o mundo), a comparsa de Chigants e Cabezutos, y a gran animazión que biben as suyas carreras con rondas joteras y pasacarreras .

L' afabilidat de as suyas chens fan d'as suyas fiestas unas d'as más intresans, con autos populars y autuazions en dreito en dibersos puntos d'a ziudá.

• Tamién son impotáns o 23 d'abril, San Chorche, día Nazional d'Aragón, o 29 de chinero, San Balero, patrón de Zaragoza chunto á la Birchen d'o Pilar, y o 5 de marzo, a zincomarzada.

• A Semana Santa de Zaragoza, ye declarata Fiesta d'Intrés Toristico Nazional. Bi ha más de bente chirmandaz en a ziudá e se fan más de zincuenta prozesions.

[editar] Enrastres esternos

Se beigan as imachens de Commons sobre Zaragoza.

• (es) Conzello de Zaragoza.
• (es) Zaragoza ziudá ubierta.
• (es) 10 líneas, conchunto d'enrastres relazionaus con Zaragoza.
• (es) Ficha d'a poblazión
• (es) Datos alazetals d'a ziudá.
• (es) Aeropuerto de Zaragoza.
• (es) Red Aragón.
• (es) Info Zaragoza.
• (es) Ziclo de cultura contemporania

[editar] Beyer tamién

• Aragón y Istoria d'Aragón