Llosgfynydd

Oddi ar Wicipedia

Mae llosgfynydd (mynydd tân) yn tyfu lle mae craig tawdd (magma) yn codi i wyneb y ddaear gan achosi ffrwydriadau folcanig. Craig wedi ei doddi mwy na 100km o dan wyneb y Ddaear yw magma sydd wedyn yn dechrau codi tuag at wyneb y ddaear. Pan gyrhaedda'r magma wyneb y ddaear fe lifa neu fe dasga o'r ddaear ar ffurf lafa neu lydw folcanig. Ar wahân i graig tawdd mae lafa yn cynnwys creigiau a nwy.

Gelwir y creigiau sydd yn ffurfio o achos ffrwydriadau folcanig yn Greigiau Igenaidd, er enghraifft Basalt neu Gwenithfaen.

Lleolir llosgfynyddoedd y ddaear lle mae platiau tectonig yn cwrdd neu uwchben mannau poeth. Ar hyn o bryd mae'r mwyafrif o ffrwydriadau llosgfynyddoedd a daeargrynfeydd y ddaear yn digwydd o gwmpas y Môr Tawel, yn dilyn ymylon plât tectonig y Môr Tawel.

[golygu] Llosgfynyddoedd Cymru

Nid oes llosgfynyddoedd yn ffrwydro yng Nghymru heddiw, ond fe oedd miliynau o flynyddoedd yn ôl. O ganlyniad, mae'n bosib gweld creigiau a lludw folcanig yng Nghymru, er engraifft ar Rhobell Fawr. Fe ddefnyddir y creigiau hyn ar gyfer adeiladu.

[golygu] Llosgfynyddoedd y Byd

Rhai o losgfynyddoedd enwog y ddaear yw:

• Etna (yr Eidal)
• Hekla (Gwlad yr Iâ)
• Krakatoa (Rakata, Indonesia)
• Mauna Loa (Hawaii, UDA)
• Mauna Kea (Hawaii, UDA)
• Erebws (Ynys Ross, Antarctica)
• Fuji (Honshu, Siapan)
• Mount Rainier (Washington, UDA)
• Mount St. Helens (Washington, UDA)
• Unzen (Kyushu, Siapan)
• Novarupta (Alaska, UDA)
• Popocatépetl (Mecsico)
• Surtsey (Gwlad yr Iâ)
• Santorini (Ynys Santorini, Gwlad Groeg)
• Tambora (Sumbawa, Indonesia)
• Teide (Teneriffa, Sbaen)
• Vesuvio (Yr Eidal)