Rhestr Llywodraethwyr Rhufeinig Prydain
Oddi ar Wicipedia
Mae hon yn rhestr anghyflawn o Lywodraethwyr Rhufeinig Prydain. Daeth Britannia yn dalaith Rufeinig yn fuan wedi i’r Rhufeiniad goncro de-ddwyrain yr ynys. Yr oedd Britannia yn dalaith gonswlaidd, hynny yw roedd yn rhaid i lywodraethwr y dalaith fod yn gonswl. Yn nes ymlaen, yr oedd yn bosibl i’r llywodraethwr fod o radd ecwestraidd.
Nid oes cofnod am bob llywodraethwr, yn enwedig am y rhai mwyaf diweddar. Mae mwy o wybodaeth ar gael am y llywodraethwyr cynnar, hyd at Gnaeus Julius Agricola, gan fod y rhain wedi bod yn gyfrifol am y brwydro i ymestyn ffiniau’r dalaith.
[golygu] Llywodraethwyr dan y Claudiaid
- Aulus Plautius 43 - 47
- Ostorius Scapula 47 - 52
- Aulus Didius Gallus 52 - 57
- Quintus Veranius 57 - 57
- Gaius Suetonius Paulinus 58 - 62
- Publius Petronius Turpilianus 62 - 63
- Marcus Trebellius Maximus 63 - 69
[golygu] Llywodraethwyr dan y Flaviaid
- Marcus Vettius Bolanus 69 - 71
- Quintus Petillius Cerialis 71 - 74
- Sextus Julius Frontinus 74 - 78
- Gnaeus Julius Agricola 78 - 84
- Sallustius Lucullus (ansicr) 84 - c. 89
- Anadnabyddus c. 89 - c. 96
- Publius Metilius Nepos (ansicr) c. 96 - c. 97
[golygu] Llywodraethwyr dan yr ymerawdwr Trajan
- Tiberius Avidius Quietus c. 97 - c. 101
- Lucius Neratius Marcellus c. 101 - c. 103
- Anadnabyddus c. 103 - 115
- Marcus Appius Bradua (uncertain) 115 - 118
[golygu] Llywodraethwyr dan yr ymerawdwr Hadrian
- Quintus Pompeius Falco 118 - 122
- Aulus Platorius Nepos 122 - c. 125
- Trebius Germanus (ansicr) c. 127
- Sextus Julius Severus c. 131 - c. 133
- Publius Mummius Sisenna (ansicr) c. 133 - c. 135 neu’n hwyrach
[golygu] Llywodraethwyr dan yr Antoniniaid
- Quintus Lollius Urbicus c. 138 - c. 144
- Gnaeus Papirius Aelianus c. 145 - c. 147
- Anadnabyddus c. 147 - c. 158
- Gnaeus Julius Verus c. 158
- Longinus c. 158- 161
- Marcus Statius Priscus c. 161 - c. 162
- Sextus Calpurnius Agricola c. 163 - c. 166
- Anadnabyddus c. 166 - 175
- Quintus Antistius Adventus c. 175 - c. 178
- Caerellius Priscus (uncertain) c. 178 - c. 181
- Ulpius Marcellus c. 181 - c. 185
- Publius Helvius Pertinax c. 185 - c. 187, yn ddiweddarach yn Ymerawdwr Rhufain
- Anadnabyddus c. 187 - c. 191
- Decimus Clodius Albinus c. 191 - c. 197 a gyhoeddwyd yn ymerawdwr gan ei filwyr.
[golygu] Llywodraethwyr dan yr ymerawdwr Septimius Severus
- Virius Lupus 197 - c. 201
- Marcus Antius Crescens Calpurnianus c. 202
- Gaius Valerius Pudens c. 202 - c. 205
- Lucius Alfenus Senecio c. 205 - c. 207
Bu dau fab yr ymerawdwr Septimius Severus, Caracalla a Publius Septimius Geta, yn llywodraethu’r dalaith yn ystod ymgyrchoedd milwrol eu tad yno yn 208 a 211.
[golygu] Rhaniad i Britannia Superior a Britannia Inferior
[golygu] Britannia Superior
- Tiberius Julius Pollienus Auspex c. 223 - 226
- Caius Junius Faustinus Postumianus
- Rufinus
- Marcus Martiannius Pulcher
- Titus Desticius Juba yn y cyfnod 253 - 255
[golygu] Britannia Inferior
- Gaius Julius Marcus erbyn 213
- Marcus Antonius Gordianus by 216
- Modius Julius by 219
- Tiberius Claudius Paulinus c. 220
- Marius Valerianus 221 - 222/223
- Claudius Xenephon 223
- Maximus erbyn 225
- Claudius Apellinus yn y cyfnod 222 - 235
- Calvisius Rufus yn y cyfnod 222 - 235
- Valerius Crescens Fulvianus yn y cyfnod 222 - 235
- Tuccianus by 237
- Maecilius Fuscus yn y cyfnod 238 - 244
- Egnatius Lucilianus yn y cyfnod 238 - 244
- Nonius Philippus erbyn 242
- Octavius Sabinus yn y cyfnod 260 - 269 (dan Ymerodraeth Gal)
[golygu] Diocese y Prydeiniau
Wedi gorchfygu Allectus ac ail-ymgorffori Prydain yn yr ymerodraeth, rhannwyd y taleithiau eto gan Diocletian, gan greu pedair talaith, Maxima Caesariensis yn y de-ddwyrain gyda’r brifddinas yn Llundain, Flavia Caesariensis yn y dwyrain gyda Lincoln fel prifddinas, Britannia Secunda yn y gogledd gyda’r brifddinas yn Efrog a Britannia Prima yn y gorllewin, yn cynnwys Cymru heddiw, gyda Cirencester fel prifddinas. Bu hefyd bumed talaith, Valentia, am gyfnod byr ymhellach i’r gogledd. Tua 408 daeth gweinyddiaeth sifil Rhufain i ben ar yr ynys.
[golygu] Vicarii
- Pacatianus c. 319
- Flavius Martinus c. 353
- Alypius, yn fuan ar ôl Martinus
- Civilis 368
- Victorinus efallai yn y cyfnod 395 - 406
- Chrysanthus efallai yn y cyfnod 395 - 406
[golygu] Llywodraethwyr
- Aurelius Arpagius (efallai Britannia Secunda) yn y cyfnod in period 296 - 305
- Flavius Sanctus canol y bedwaredd ganrif
- Lucius Septimus (Britannia Prima) ni wyddir y dyddiadau.
[golygu] Eraill fu’n llywodraethu Prydain yn y cyfnod Rhufeinig
- Tua 278 gwrthryfelodd llywodraethwr na wyddir ei enw.
- Carausius, rheolodd Brydain a Gogledd Gal yn annibynnol o’r ymerodraeth 286 - 293
- Allectus, olynydd Carausius 293 - 296
- Magnentius a gyhoeddodd ei hyn yn ymerawdwr ac a fu’n rheoli llawer o orllewin Ewrop 350 – 353
- Carausius arall Carausius II a geisiodd ddod yn ymerawdwr rhwng 354 a 358
- Macsen Wledig (Magnus Maximus) a gydnabuwyd fel ymerawdwr y gorllewin gan Theodosius I 383 – 388
- Marcus, a gyhoeddwyd yn ymerawdwr gan y llengoedd ym Mhrydain, 406
- Gratian, a hawliodd yr ymerodraeth yn 407
- Cystennin III, milwr Prydeinig a ddaeth yn ymerawdwr y gorllewin
