Andreas Burnier

Van Wikipedia

Catharina Irma Dessaur (Den Haag, 3 juli 1931 – Amsterdam, 18 september 2002), beter bekend als Andreas Burnier was van 1973 tot 1988 hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en een Nederlandse schrijfster. Zij debuteerde in 1965 met de roman Een tevreden lach.

[bewerk] Leven & werk

Andreas Burnier werd in 1931 in Den Haag geboren. Zij was het oudste kind in een liberaal-joods gezin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog dook zij drie jaar lang (1942-1945) onder op voortdurend wisselende adressen en om veiligheidsredenen gescheiden van haar ouders.

Na de oorlog bezocht zij het lyceum in Den Haag en studeerde daarna medicijnen en filosofie in Amsterdam. Deze studie maakte zij niet af, omdat een hoogleraar haar als jong meisje niet serieus nam en weigerde haar te begeleiden.

Op haar eenentwintigste trouwde zij met uitgever J.H. Zeylmans van Emmichoven, met wie zij twee kinderen kreeg. In 1961 scheidden zij en pakte Burnier het studeren weer op. Ze studeerde cum laude af in de sociale wetenschappen en promoveerde in Leiden in de sociale criminologie.

Andreas Burnier debuteerde in 1965 in Tirade en in hetzelfde jaar verscheen haar eerste roman Een tevreden lach. Burnier, die na haar scheiding openlijk lesbisch werd, had voor deze roman haar ervaringen met het ontdekken van haar geaardheid als uitgangspunt genomen. Zij was de eerste auteur in de Nederlandstalige literatuur die op een volkomen vanzelfsprekende manier schreef over vrouwelijke homoseksualiteit en dit thema speelt ook in haar latere romans een belangrijke rol. Burnier schreef over de damesliefde en leefde met een vrouw toen dat nog volslagen taboe was en betekende daardoor, net als Gerard Reve, veel voor de emancipatie van homo's.

Daarnaast was ze ook een belangrijke voorloper van de zogenaamde ‘tweede golf’ van het feminisme aan het einde van de jaren zestig. Toen Dolle Mina nog moest worden opgericht, schreef Burnier al over het ongeluk geboren te worden in een vrouwelijk lichaam en als tweederangs beschouwd en geminacht te worden. Haar feministische opvattingen waren radicaal en ze was ontevreden over de wijze waarop de vrouwenbeweging haar strijd voerde. In haar ogen was het een klaagbeweging, die zwelgend in zelfmedelijden botweg eiste, zonder zelf initiatief en ambitie te tonen. Ook irriteerde het haar dat – in het toen populaire neomarxistische jargon – niet het individu verantwoordelijk werd gehouden, maar dat de schuld consequent bij de structuren werd gezocht. Deze negatieve stellingname ten opzichte van de vrouwenbeweging werd haar door haar ‘zusters’ niet in dank afgenomen.

Burnier heeft zich van jongsaf aan verdrukt gevoeld – als vrouw, (latent) homoseksueel en als jood – en dat was haar belangrijke inspiratiebron. Zelf zei zij eens: “Het is altijd een voorrecht te worden geboren in een onderdrukte groep. Voor iemand die behoort tot de heersende kaste (…) is het veel moeilijker ooit tot enig inzicht van belang te komen. ‘Lijden is goed voor de mens’, zeiden de (vroegere) Russen. Het is goed, in die zin dat het je wakker houdt, je bewustzijn scherpt, je geestelijke activiteit prikkelt.”

Burnier publiceerde naast romans essays, brieven en artikelen, waarmee zij de aanzet gaf tot belangrijke maatschappelijke debatten en ook was zij regelmatig het middelpunt van heftige polemieken. Naast emancipatie van homoseksuelen en het feminisme, vroeg zij aandacht voor het euthanasievraagstuk. Net toen er in de jaren tachtig min of meer een maatschappelijke consensus was ontstaan over deze kwestie, startte Burnier een felle kruistocht. Hoewel ze doorschoot in haar razernij (ze vergeleek euthanasie met nazi-praktijken) stelde ze wel terechte vragen: hoe 'vrijwillig' is euthanasie voor hoogbejaarden die zichzelf als een last voor hun omgeving beschouwen, als artsen en familie haar als een goede 'oplossing' aanbieden? Waarom doden als er goede pijnbestrijding mogelijk is? Wie bepaalt wanneer een leven de moeite waard is? Waar ligt de grens van het 'volwaardige' leven? Een lawine van kritiek, woede en hoon was haar deel.

Als gevolg van haar ervaringen in de oorlog wilde Burnier lange tijd niets weten van het jodendom. Hoewel de protagonisten in haar romans vaak lesbisch zijn, zijn zij zelden joods. Pas aan het eind van haar leven komt ze in het reine met haar religieuze achtergrond en in haar laatste roman De wereld is van glas (1997) wordt dit thema centraal gesteld.

Andreas Burnier overleed onverwacht op 18 september 2002 op 71-jarige leeftijd aan een hersenbloeding. Op dat moment was niets van haar werk in druk. Tilly Hermans van uitgeverij Augustus besloot tot heruitgave van Burniers belangrijkste werk. Er werd een bundel samengesteld met een keuze uit de essays en brieven en grote interviews met de schrijfster. Tegelijkertijd verschenen drie van Burniers romans in één band: Het jongensuur (1969), De litteraire salon (1984) en De trein naar Tarascon (1986).

[bewerk] Bibliografie

Een tevreden lach (1965)
De verschrikkingen van het noorden (1967)
Het jongensuur (1969)
De huilende libertijn (1970)
Poëzie, jongens en het gezelschap van geleerde vrouwen (1974)
De reis naar Kithira (1976)
De zwembadmentaliteit (1979)
Na de laatste keer (1981)
De litteraire salon (1983)
De trein naar Tarascon (1986)
Gesprekken in de nacht (1987)
Mystiek en magie in de literatuur (1988)
De achtste scheppingsdag (1990)
Een wereld van verschil (1994)
Gustav Meyrink, bewoner van twee werelden (1996)
Manoeuvres (1996)
De wereld is van glas (1997)
Joods lezen (1997)

[bewerk] Onderscheidingen

Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs 1967 voor Een tevreden lach
Jan Greshoffprijs 1980
Annie Romeinprijs 1983, vanwege haar ‘vele eigenzinnige, originele, altijd interessante en tot nadenken stemmende publicaties op het gebied van de vrouwencultuur’.
Busken Huetprijs 1987