Jodendom

Van Wikipedia

Voor Jodendom als de etnische groep, zie het artikel Joden.

De Menora is

een traditioneel symbool

van het jodendom

Beluister ₊^?

___	Portaal Jodendom

Het jodendom is de religie van het Joodse volk en één van de vroegst geregistreerde monotheïstische godsdiensten.

Het jodendom past niet gemakkelijk in de westerse categorieën zoals religie, ras, etniciteit of cultuur. Dit komt omdat Joden het jodendom in termen van 4000 jaar geschiedenis begrijpen. Tijdens dit lange tijdperk hebben Joden slavernij, anarchisme, theocratie, verovering, bezetting en ballingschap ervaren en zijn zij in contact geweest en beïnvloed door het Oude Egypte, Babylonië, Perzië, het Griekse hellenisme, evenals moderne bewegingen zoals de Verlichting en de opkomst van het nationalisme. Daarom stelt Daniel Boyarin dat "Joods zijn de pure categorieën van identiteit doorbreekt, omdat het niet nationaal is, niet genealogisch, niet godsdienstig, maar elk van deze, in een dialectische spanning."

De principes en de geschiedenis van het jodendom vormen de historische fundamenten van vele andere religies, waaronder het christendom en de islam.

[bewerk] Ontstaan

[bewerk] Rabbijnse visie

Volgens godsdienstige joden, was Avraham (Abraham) de eerste Jood. Rabbijnse literatuur vertelt dat hij de eerste was om het tegen de rest van de wereld op te nemen en de dwaasheid van afgodendienst af te werpen. Daarop beloofde God dat Avraham, inmiddels al op hoge leeftijd, nog kinderen zou krijgen, om te beginnen Yitzchak (Isaak), die zijn werk zouden voortzetten en Eretz Yisrael (het Land van Israël) (daar Kena'an (Kanaan) genoemd) zouden erven. Volgens de Tenach gaf God de zoon van Yitzchak, Yaakov (Jakob), de naam Israël, hetgeen "hij die met God worstelt" betekent, en wijdde zijn nakomelingen in om zijn natie te zijn.

God stuurde Yaakov en zijn kinderen naar Egypte; nadat zij uiteindelijk slaven werden, stuurde God Moshe (Mozes) om de Israëlieten uit de slavernij terug te kopen. Na de Uittocht uit Egypte bracht God hen naar de berg Sinaï om hun de Thora te geven, en bracht hen uiteindelijk naar Eretz Yisrael. God bepaalde dat de nakomelingen van Moshe's broer Aharon (Aaron) een priesterklasse binnen de Israëlitische gemeenschap zouden zijn. Zij dienden eerst in de Tabernakel (een verplaatsbaar huis van verering), en later dienden hun nakomelingen in de Tempels van Jeruzalem.

Bij terugkomst in Eretz Yisrael, werd de tent met de tabernakel in de stad van Sjilo geplaatst en bleef daar meer dan 300 jaar. Gedurende deze tijd verstrekte God het Joodse volk leiders en strijders, waaronder zo nu en dan vrouwen, om de natie te verzamelen nadat hij vijanden stuurde om hen aan te vallen. Na verloop van tijd daalde de moraal van de natie tot het punt waarin God de Filistijnen toestond om de tempel in Sjilo te veroveren en te plunderen.

De inwoners van Israël vertelden de profeet Shmuel (Samuel) dat zij het punt hadden bereikt waar zij behoefte hadden aan een permanente koning, zoals andere naties die hadden. God wist dat dit niet het beste voor de joden was, maar willigde het verzoek in en liet Shmuel Saul, een groot maar zeer bescheiden mens, benoemen als koning. Toen de mensen Saul overhaalden tegen een order die via Samuel gegeven was in te gaan, beviel God Samuel om David in plaats van Saul te benoemen.

Zodra David gevestigd was, vertelde hij de profeet Nathan dat hij een permanente tempel zou willen bouwen. Als beloning beloofde God David dat hij zijn zoon zou toestaan om de tempel te bouwen en de troon nooit van zijn kinderen zou onttrekken. Davids zoon Shlomo (Salomo) bouwde de eerste permanente tempel volgens de wil van de God, in Jeruzalem.

Na de dood van Shlomo, werd het koninkrijk verdeeld in de twee koninkrijken Israël en Jehuda (Judea) bestaande uit twee stammen. Israël had een verscheidenheid aan koningen, maar na een paar honderd jaar vanwege een zich uitbreidende afgodendienst stond God Assyrië toe om Israël te veroveren en zijn volk te verbannen. Het koninkrijk van Jehuda, waarvan Jeruzalem de hoofdstad was en dat de tempel bevatte, bleef onder het gezag van het huis van David. Echter, afgodendienst steeg tot het punt dat God Babylonië toestond om Jehuda te veroveren, de tempel te vernietigen die 410 jaar in gebruik was geweest en Zijn volk naar Babylonië te verbannen, met de belofte dat zij na zeventig jaar zouden worden bevrijd.

Na zeventig jaar werd het de mensen toegestaan terug te keren naar Israël onder leiding van Ezra, en de tempel werd herbouwd. Deze tweede tempel stond 420 jaar overeind, waarna hij werd vernietigd door de Romeinse generaal en latere keizer Titus. Dit is de staat waarin de berg Moriah moet blijven totdat een nakomeling van David zich voordoet om de glorie van Israël te herstellen (het bestaan van de islamitische Koepel van de Rots doet in deze theoretische visie niet ter zake).

De Thora, die op de berg Sinaï werd gegeven, werd samengevat in de vijf boeken van Moshe en samen met de boeken van en over de profeten en de geschriften de 'Geschreven Thora' genoemd. De details, die de bijbehorende 'Mondelinge Thora' vormden, moesten ongeschreven blijven. Echter, aangezien de vervolging van de joden toenam, ontstond het gevaar dat details vergeten zouden worden. Daarom werden zij alsnog opgetekend in de Misjna, de Talmoed, en andere heilige boeken van het jodendom.

[bewerk] Historisch-kritische visie

De davidster, een symbool van joden en het jodendom

Volgens de historisch-kritische visie onderscheiden twee kenmerken het jodendom van de andere godsdiensten die bestonden toen het zich net ontwikkelde. Het eerste kenmerk was het monotheïsme. De betekenis van dit geloof aan één god is niet zozeer de ontkenning van andere goden. Hoewel die ontkenning voor het Rabbijnse jodendom fundamenteel is, impliceert de Thora volgens vele kritische geleerden vaak dat vroege Israëlieten het bestaan van andere goden erkenden. De betekenis ligt eerder in het joodse idee dat God de mensen creëerde en voor hen zorgde. In polytheïstische godsdiensten is de schepping van de mensheid vaak iets bijkomstigs en zijn de goden hoofdzakelijk betrokken bij hun relaties met andere goden, maar niet met mensen.

Ten tweede specificeert de Thora vele wetten die door de afstammelingen van Israël moeten worden gevolgd. Andere godsdiensten werden toentertijd gekenmerkt door tempels waarin de priesters hun goden door offers zouden aanbidden. De Joden hadden ook zo'n tempel, met priesters, en maakten offers, maar dit waren niet de enige middelen om God dienstig te zijn. In vergelijking met andere godsdiensten, verhoogt het jodendom het dagelijkse leven tot het niveau van een tempel en aanbidden joden God door dagelijkse acties.

Ten tijde van de Helleense periode waren de meeste Joden al gaan geloven dat hun God de enige god was (en dus de god van iedereen), en dat de Thora, het verslag van zijn openbaring, universele waarheden bevat. Deze ontwikkeling kan samen zijn gegaan met de belangstelling van niet-Joodse zijde voor het jodendom (sommige Grieken en Romeinen beschouwden de Joden als een zeer "filosofisch" volk vanwege hun geloof in een abstracte god) en de groeiende Joodse interesse in Griekse filosofie, die als doel had om universele waarheden te vestigen. De Joden begonnen te werken aan de spanning tussen het particularisme van hun stelling dat alleen Joden de Thora uit hoefden te voeren, en het universalisme van hun stelling dat de Thora universele waarheden bevatte.

Het resultaat is een reeks ideeën en praktijken betreffende de identiteit, ethiek, de relatie met de natuur, alsook de relatie met God, die een voorkeur geven aan "verschil" tussen Joden en niet-Joden; ideeën en praktijken betreffende de verschillen in het praktiseren van het jodendom per plaats; een hechte aandacht aan verschillende betekenissen van woorden bij het interpreteren van teksten; pogingen om verschillende standpunten over teksten vast te leggen, samen met een relatieve onverschilligheid over credo en dogma.

Het onderwerp van de Hebreeuwse Bijbel is een beschouwing van de verhouding tussen de Israëlieten en God zoals deze tevoorschijn komt in hun geschiedenis van het begin van de tijd tot de bouw van Tweede Tempel (ongeveer 350 voor de gangbare jaartelling). Deze verhouding wordt over het algemeen als controversieel afgebeeld, aangezien de joden worstelen tussen hun geloof in God en de aantrekkelijkheid van andere goden, en aangezien sommige Joden (in het bijzonder Abraham, Jakob — later gekend als Israël — en Mozes) worstelden met God.

Moderne kritische geleerden zijn van mening dat de Hebreeuwse Bijbel uit een verscheidenheid van inconsistente teksten bestaat die samengebundeld werden op een manier die om aandacht vraagt voor de uiteenlopende beschouwingen. Voorbeelden zijn verschillen in namen van God, in politieke voorkeuren en de botsende verklaringen van hetzelfde fenomeen zoals scheppingsverhalen van Genesis 1 en 2. Deze documentaire hypothese stipuleert in dit kader vijf bronnen voor de Tenach, alsook een zesde, de redacteur. Bronnen kunnen in dit geval ook groepen schrijvers zijn. Hoewel het werk aan de hypothese al in de 19e eeuw begon, is dit onderzoeksgebied nog in ontwikkeling.

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Het jodendom tot 1700

Rond de eerste eeuw voor de jaartelling waren er verscheidene kleine joodse sektes: de Farizeeërs, Sadduceeërs, de Zeloten, Essenen en de christenen. Na de vernietiging van de Tweede Tempel in 70 verdwenen deze sektes. Het christendom bleef bestaan, maar het brak met het jodendom en werd een afzonderlijke godsdienst; Farizeeërs bleven ook bestaan, maar in de vorm van het rabbijns jodendom.

Sommige Joden uit de 8e en 9e eeuw waren het eens met de Sadduceeërs wat betreft de verwerping van de mondelinge wetten die in Misjna en de twee talmoeds werden geregistreerd, van de Farizeeërs en de rabbijnen sinds de verwoesting van de tempel. Tot deze groep separatisten behoorden de Isunianen, Judganieten, Malikieten en anderen. Deze Joden volgden aanvankelijk op een vrij letterlijke wijzen de wetten van de Tenach. Spoedig echter ontwikkelden zij hun eigen mondelinge tradities, die van de rabbijnse tradities verschilden, en vormden uiteindelijk het Karaïtische jodendom. Karaïeten zijn er vandaag nog in kleine aantallen. De meesten leven tegenwoordig in Israël.

Met de tijd ontwikkelden de Joden zich tot verschillende etnische groepen — onder andere de Asjkenazische Joden uit Midden- en Oost-Europa en Rusland; de Sefardische Joden uit Spanje, Portugal en Noord-Afrika en de Jemenieten, in het zuidelijke uiteinde van het Arabische schiereiland. De afsplitsingen zijn vooral cultureel-geografisch van aard en zijn niet gebaseerd op een aanzienlijk doctrinair geschil, hoewel de afstand tussen de etnische groepen wel resulteerde in kleine verschillen in de praktijk en gebeden.

[bewerk] Chassidisme

Hoofdartikel: Chassidisch jodendom

Het Chassidisch jodendom werd opgericht door Israël ben Eliezer (1700-1760), ook bekend als Ba'al Shem Tov (of Ba'ashat). Zijn discipelen trokken vele aanhangers aan. Zij zelf vestigden talrijke Chassidische sekten in heel Europa. Het Chassidisch jodendom werd uiteindelijk de manier van leven voor vele joden in Europa. De Joodse immigratiegolf in de jaren 1880 bracht deze richting binnen het jodendom ook naar de Verenigde Staten.

Vroeger was er een ernstig schisma tussen de Chassidische en niet-Chassidische joden. De Europese Joden die de Chassidische beweging verwierpen, werden door Chassidische joden bestempeld als misnagdim (letterlijk "tegenstanders"). Enkele redenen voor de verwerping van het Chassidische jodendom waren de overweldigende proportie van de Chassidische verering en de vele sektes binnen de groepering. Desalniettemenin zijn alle sektes van het Chassidische jodendom ondergebracht in de (buiten de VS) dominante stroming, het orthodox jodendom, waarin ze samen met de 'tegenstanders' het chareidisch jodendom vormen.

[bewerk] Het jodendom tijdens de Verlichting en de Hervorming

Hoofdartikel: haskala

In de late 18e eeuw werd Europa overspoeld door een groep intellectuele, sociale en politieke bewegingen in het kader van de Verlichting. De Verlichting leidde tot vermindering van de Europese wetten die Joden belemmerden te emanciperen, met de bredere seculiere wereld in contact te staan. Aan Joden werd toegang tot seculaire onderwijs en instellingen verleend. Een parallelle Joodse beweging, haskala of de "Joodse Verlichting" ontstond als reactie op zowel de Verlichting als de nieuwe vrijheden. De haskala legde een nadruk op integratie met de seculiere maatschappij. De strijd tussen verdedigers van haskala en traditionelere joodse concepten leidde uiteindelijk tot de vorming van verschillende takken in het jodendom: verschillende takken van liberaal jodendom, vele vormen van orthodox jodendom en conservatief jodendom en een aantal kleinere groepen.

[bewerk] De holocaust

Hoofdartikel: holocaust

Het verlies van 6 miljoen levens in de holocaust had een radicale demografische verschuiving en beïnvloedde uiteindelijk de organisatie van het georganiseerde jodendom zoals het tegenwoordig bestaat. Desondanks had de Holocaust weinig blijvende invloed op de inhoud van de joodse religie.

[bewerk] Na de holocaust

Zie ook de artikelen Jodendom in Nederland, orthodox jodendom en liberaal jodendom.

In de meeste westelijke naties, zoals de Verenigde Staten van Amerika, Israël, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika, bestaat onder Joden een grote verscheidenheid van religieuze praktijken, met een meerderheid van seculaire en onorthodoxe Joden. Bijvoorbeeld, in de Verenigde Staten, hadden volgens het bevolkingsonderzoek van 2001 ([1]), 4,3 miljoen van de 5,1 miljoen Joden één of andere aansluiting met de godsdienst. Van die bevolking van verbonden joden, nam 80% aan één of andere soort joodse godsdienstige praktijk deel, maar slechts 48% was lid van een joodse gemeenschap.

De godsdienstige en seculaire Joodse bewegingen in de V.S. en Canada vinden veelal dat er sprake is van een crisissituatie en hebben ernstige zorg over de toenemende percentages van gemengde huwelijken en assimilatie in de Joodse gemeenschap. Aangezien de Amerikaanse Joden later in hun leven trouwen dan vroeger gebruikelijk was en gemiddeld minder kinderen hebben dan vroeger, is het geboortecijfer voor Amerikaanse Joden van meer dan 2,0 gedaald tot 1,7. Als gevolg van gemengde huwelijken en lage geboortecijfers, kromp de Joodse bevolking in de V.S. van 5,5 miljoen in 1990 tot 5,1 miljoen in 2001. Dit is indicatief voor de algemene bevolkingstendensen onder de Joodse gemeenschap in diaspora, maar een nadruk op bevolking maskeert de diversiteit van de huidige joodse godsdienstige praktijk, evenals de groeitendensen onder sommige gemeenschappen, zoals Haredi-joden. Hierdoor groeit het percentage orthodoxe joden, terwijl het aantal joden als geheel afneemt. In de orthodox-joodse gemeenschap is tevens over het algemeen geen sprake van gemengde huwelijken en assimilatie, gezien de religieuze omgeving waarin kinderen al van jongs af aan opgroeien. In New York, maar ook in Antwerpen, wonen talloze joden die daar geboren zijn maar geen Engels, respectievelijk Nederlands spreken; vanzelfsprekend is de kans dat zij met een niet-joodse partner trouwen niet erg groot.

In de laatste 50 jaar is er een algemene verhoging van interesse in godsdienst onder vele segmenten van de joodse bevolking geweest. Alle belangrijke joodse groepering hebben een heropleving in populariteit ervaren, met stijgende aantallen jongere joden die aan joods onderwijs deelnemen en toetreden tot synagogen. Hoewel deze groei niet het algehele demografische verlies heeft gecompenseerd, groeien vele joodse gemeenschappen en bewegingen, waarbij het hoogtepunt in de V.S. jaren 70 lag. De charedische bewegingen in Israël en met name de sefardische charediem kenden een bloeiperiode in de jaren 80 en 90 van 19e eeuw.

[bewerk] 21e eeuw

Hoewel te vroeg voor geschiedschrijving, lijkt de euforie van de verschillende religieuze bewegingen in de 20e eeuw gekalmd. Om de langzame neerwaartse daling te compenseren, is de openheid voor bekeringen - met name onder niet-Joden met een joodse achtergrond - iets groter dan voorheen. In Nederland is dit echter niet het geval en is de mogelijkheid zich tot het Jodendom te bekeren uiterst beperkt.

In Israël is in 2004 een poging gedaan tot het stichten van een nieuw Sanhedrin dat het wellicht mogelijk zou kunnen maken voor orthodoxe joden wat aanzienlijkere aanpassingen in regelgeving te maken door een bredere consensus. Dit Sanhedrin wordt door de ultra-orthodoxe (charedische) gemeenschap echter niet erkend en heeft dus weinig kans van succes.

[bewerk] Joodse wet

Maquette van de Tempel van Jeruzalem

Het fundament van de joodse wet en traditie (halacha) is de Thora, de vijf boeken van Mozes. Volgens rabbijnse traditie zijn er 613 geboden (mitswot) in de Thora. Sommige van deze wetten zijn alleen van toepassing op mannen of op vrouwen, op priesters (kohaniem) of op leden van de stam van Levi, op personen die de agrarische producten van het Land van Israël behandelen (bebouwen, eten, etc.). Vele wetten waren slechts relevant toen de Tempel van Jeruzalem nog bestond. Minder dan 300 van deze geboden zijn vandaag nog toepasbaar.

Hoewel er Joodse groepen zijn ontstaan die zich alleen op de geschreven tekst van de Thora baseerden (met name de Sadduceeërs, Beta Israël en de Karaïeten), volgden de meeste joden wat zij de mondelinge wet noemen. Het Rabbijnse jodendom heeft altijd gesteld dat de boeken van de Tenach (de geschreven wet) parallel aan een mondelinge wet werden overgebracht. Zij baseren zich hierin op de tekst van de Thora, waarin vele woorden ongedefinieerd blijven en vele procedures zonder verklaring of instructies worden vermeld; dit, stellen zij, betekent dat de lezer verondersteld wordt met andere details vertrouwd te zijn, en daaronder vallen de mondelinge bronnen.

Deze parallelle reeks van materiaal werd oorspronkelijk mondeling overgebracht, en werd gekend als de mondelinge wet. Tegen de tijd van rabbijn Juda Hanasi (200 na Christus), werd veel van dit materiaal uitgegeven in de Misjna. In de loop van de volgende vier eeuwen onderging deze wet bespreking en debat in zowel de belangrijkste Joodse gemeenschappen ter wereld (in het Land van Israël en Babylon), waarop de commentaren op de Misjna werden uitgebracht, van iedere gemeenschappen apart, in compilaties samengebundeld werden en bekend geworden zijn als de talmoeds van Babylonië en het Land van Israël. Deze zijn sindsdien becommentarieerd door vele Thora-geleerden.

De Halacha, de rabbijnse levensvoorschriften, is gebaseerd op een gecombineerde lezing van de Thora en de mondelinge traditie - Misjna, Midrasj, Talmoed en commentaren. Doordat de Halacha een precedent-gebaseerd systeem is, heeft het zich langzaam ontwikkeld. De literatuur van vragen aan rabbijnen en hun overwogen antwoorden, worden opgenomen in de responsa-literatuur (in het Hebreeuws: Sjeëlot Oetesjoewot - 'vragen en antwoorden'). Aangezien praktijken zich blijven ontwikkelen, worden codes van de joodse wet geschreven die op responsa gebaseerd zijn; de voornaamste code daarvan, de Sjoelchan Aroech, bepaalt grotendeels de joodse religieuze praktijk tot vandaag de dag.

[bewerk] Joods gebed

Zie het artikel Joods gebed. Er zijn traditioneel drie dagelijkse gebedsdiensten: sjacharis in de ochtend, mincha in de middag, en maariv in de avond. Op sjabbatochtend wordt aan sjacharis nog moessaf toegevoegd, en op Jom Kipoer ook nog neilah.

[bewerk] Geloofsbeginselen

[bewerk] Betekenis

Thora-rollen in de arke van de Portugese Synagoge Amsterdam

Hoewel het jodendom altijd een aantal geloofsbeginselen heeft bevestigd, heeft het nooit een bindende catechismus ontwikkeld. Kortom, er is geen formeel overeengekomen dogma of reeks van religieuze geloofspunten. Hoewel individuele rabbijnen, of soms volledige groepen, af en toe met een vast dogma akkoord gingen, gingen andere rabbijnen en groepen hiermee niet akkoord. Zonder centraal overeengekomen gezag, kon geen enkele formulering van joodse geloofsprincipes blijvende voorkeur over een andere verkrijgen.

Ook de Joods-Romeinse historicus Flavius Josephus benadrukt vooral praktijken en tradities, en niet de geloofsleer, in zijn beschrijving van de kenmerken van een apostaat (een afvallige Jood) en de eisen ten aanzien van het Joods worden (de besnijdenis en het houden aan traditionele regels). Desalniettemin werden in het orthodoxe jodendom sommige beginselen, bijvoorbeeld de Goddelijke oorsprong van de Thora, wel zo belangrijk geacht, dat openlijke verwerping van die beginselen een reden kon zijn om die persoon tot 'afvallige' (apikoros) te bestempelen.

[bewerk] Samenvatting

Een aantal formuleringen van geloofsprincipes zijn in de loop der tijden verschenen; de meesten van hen hebben veel gemeenschappelijk, doch verschillen in bepaalde details. Een onderlinge vergelijking toont een brede tolerantie voor variërende theologische perspectieven aan. Hieronder volgt een samenvatting van joodse geloofsbeginselen:

Monotheïsme - het jodendom is gebaseerd op strikt unitaristisch monotheïsme, het geloof in één God. God wordt opgevat als eeuwig, de schepper van het heelal en de bron van ethiek.
God is één - het idee van een dualiteit of een Drievuldigheid van God is voor joden een heresie; het wordt beschouwd als verwant aan polytheïsme.
God is alleskunnend of omnipotent (binnen de grenzen van de logica) en alleswetend (omniscient). De verschillende namen van God zijn manieren om verschillende aspecten van de aanwezigheid van God in de wereld uit te drukken.
God is niet-fysisch, niet materieel en eeuwig. Alle verklaringen in de Hebreeuwse Bijbel en in rabbijnse literatuur die antropomorfisme gebruiken, zijn metaforen, aangezien het anders onmogelijk zou zijn om over God te spreken.
Aan God alleen kan men een gebed aanbieden. Iedere tussenpersoon (uit welke overtuiging dan ook) tussen een mens en God, verplicht of optioneel, wordt traditioneel als afvallig beschouwd.
De Tenach, en veel van wat in de Misjna en Talmoed wordt beschreven, is het product van goddelijke openbaring. Hoe de openbaring werkt, en wat het precies betekent wanneer men zegt dat een boek 'goddelijk' is, is altijd een kwestie van geschil geweest. Onder Joden bestaan verschillende begrippen van dit concept.
De woorden van profeten zijn waarheden.
Mozes was de voornaamste profeet.
De Thora, de vijf boeken van Mozes, is de primaire tekst van het jodendom. Het Rabbijnse jodendom stelt dat de Thora dezelfde is als die door God aan Mozes werd gegeven op de berg Sinaï. Het Orthodoxe jodendom stelt dat de Thora van nu precies gelijk is als wat toen werd ontvangen, afgezien van een klein aantal fouten in de overschrijving. Wegens de ontwikkelingen in het Tenachisch, archeologisch en taalkundig onderzoek, verwerpen vele joden dit principe. In plaats daarvan, aanvaarden zij dat de kern van de mondelinge en geschreven Thora van Mozes afkomstig zijn, maar dat de geschreven Thora van nu uitgegeven is met andere documenten.
God zal alleen diegenen belonen die zijn geboden nakomen, degenen die ze overtreden straffen.
God koos het Joodse volk om een uniek verbond met God te hebben; de beschrijving van deze overeenkomst is de Thora zelf. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, zijn de Joden niet Gods verkozen volk op zich. Joden geloven dat zij voor een specifieke opdracht zijn gekozen; om een licht te zijn voor de naties en een overeenkomst met God na te komen zoals die wordt beschreven in de Thora. Het Reconstructionistisch jodendom verwerpt geheel het idee van verkozen te zijn.
Er zal een Joodse messias komen of wellicht een messiaans tijdperk.
De ziel is zuiver bij geboorte. Mensen zijn geboren met een jetser hatov, een tendens om goed te doen, en een jetser hara, een tendens om slecht te doen. Daarom zijn de mensen vrij de weg in het leven te kiezen die zij willen nemen.
Mensen kunnen boeten voor zonden, die slechts fouten zijn in het nakomen van de wetten. De liturgie van de 'ontzagwekkende dagen' (Rosj Hasjana en Jom Kippoer) en de tien dagen van inkering ertussen, verklaren dat het gebed, boete doen en tsedaka, het verplichte geven voor goede doelen (en in deze verschillend van de vrijwillige liefdadigheid), zonden herstelt. Boete doen wordt alleen zinvol geacht, indien vergezeld van een oprecht besluit om op te houden met onaanvaardbare acties en zelfs dan alleen als acties om verontschuldigingen aan derden aan te bieden eerlijk worden ondernomen.

[bewerk] Richtingen in het jodendom

Joden in een synagoge op jom kippoer, door Maurycy Gottlieb (1878)

Hieronder volgt een opsomming van de primaire richtingen binnen het rabbijns en niet-rabbijns jodendom, met enige onderverdeling bij het zeer versnipperde orthodoxe jodendom. Het reconstructionistich en niet-rabbijns jodendom zijn klein van omvang.

Rabbijns jodendom
- Orthodox jodendom – Aanhangers zien zichzelf meestal als praktiserend van het normatieve jodendom en niet als een beweging. “Orthodox” is in dit verband niet gelijk aan religieus, ondanks het bestaan van niet-deterministische correlatie tussen die twee. Het orthodox jodendom is op te splitsen in:
  - Modern-orthodox jodendom en
  - Charedisch jodendom, vaak bekend onder de minder politiek correcte naam “ultra-orthodox”. Het charedisch jodendom is wederom onderverdeeld in twee hoofdstromingen:
    - Chassidisch jodendom dat uit tientallen chassidische bewegingen bestaat, in aanhang varierend van enkele tientallen tot ruim 10.000, en
    - Mitnagdiem (tegenstanders) of "Litouws jodendom" is een richting die in Litouwen ontstond en tegen het chassidisme inging. Tegenwoordig wordt de naam gebruikt voor het haredi-jodendom dat niet chassidisch is. Het mag niet worden verward voor joodse gemeenschap van Litouwen. Een groot gedeelte van de aanhangers zijn Sefardische joden.
- Masorti jodendom – Hangt een evolutie in joodse wetgeving (de halacha) aan die groter is dan de principes van het orthodox jodendom toestaan. Tussen de revisies zijn velen omtrent het verwijderen van de traditioneel verschillende rollen van mannen en vrouwen. Masorti betekent 'traditioneel' in het Hebreeuws. De Masorti-beweging is meer bekend als “conservatief”, de officiële naam in de Verenigde Staten, waar deze de grootste is binnen het jodendom. Conservatief betekent hier dat men zich, in tegenstelling tot het liberaal jodendom, wil houden aan de meeste principes van het traditionele jodendom.
- Liberaal jodendom – voorstander van verregaande integratie in de maatschappij en een persoonlijke interpretatie van de Thora. Deze beweging is oorspronkelijk afkomstig uit Duitsland, als een reactie op de spanning tussen enerzijds het traditionele jodendom en anderzijds de Verlichting. Het liberaal jodendom is ook bekend onder de namen “reform”, de officiële naam in de Verenigde Staten, en “progressief”, de overkoepelende naam in het Verenigd Koninkrijk.
  - Reformjodendom - de grootste beweging binnen het liberale jodendom.
  - Reconstructionistisch jodendom – een kleine, liberale joodse beweging, voornamelijk in de Verenigde Staten. De persoonlijke interpretatie van de Thora wordt in consensus gezocht, waarmee het meestal iets traditioneler is dan het reformjodendom.
Niet-rabbijns jodendom
- Karaïtisch jodendom – Een kleine beweging die alleen de geschreven Thora (Tenach) accepteert, voornamelijk in Israël. De beweging, ooit omvangrijk, vermindert snel in omvang vanwege secularisatie. Zij worden door de joodse wereld niet als joods erkend.
- (Beta Israël – In Ethiopië hadden meeste joden alleen toegang tot de tenach. In Israël seculariseren meesten, terwijl anderen overgaan op het orthodoxe jodendom. De oudere generatie bewaart de Beta Israël-traditie, maar wellicht niet als ideologie. Daarmee is het onduidelijk of dit een richting binnen het niet-rabbijnse jodendom is of slechts een Rabbijnse gemeenschap met enige afwijkende praktijken.)

[bewerk] Literatuur

Atlas van de joodse wereld (oorspronkelijke Engelse titel Atlas of the Jewish World), Nicholas de Lange, druk 1986, 240 blz., uitgeverij Elsevier - Amsterdam, ISBN 9010057216
De joodse weg. Een inleiding in de godsdienst van het jodendom, J. den Hartogh, druk 1993, 131 blz., uitgeverij Boekencentrum - Zoetermeer, ISBN 9023904583
Het jodendom uit de serie Wegwijs, Albert van der Heide, druk 2005, 190 blz., uitgeverij Kok - Kampen, ISBN 9043503622
Jodendom voor beginners: een heldere inleiding, Lou Evers, druk 2005, 189 blz., uitgeverij Forum - Amsterdam, ISBN 9022537668
Joodse riten en symbolen: geïllustreerd met foto's, Simon de Vries, herdruk 1984, 316 blz., uitgeverij Arbeiderspers - Amsterdam, ISBN 9029554630

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

[bewerk] Bronnen en referenties

Bronnen en referenties:

Judaism, Engelstalige Wikipedia
Documentary hypothesis, Engelstalige Wikipedia

Door hier te klikken kunt u dit artikel beluisteren ^{(help of meer info)}. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie info over deze opname.

{{{afb_links}}}	Jodendom (Portaal)	{{{afb_rechts}}}
Joden - Thora - Tenach - Talmoed - Kabbala - Literatuur - Halacha - Mitswa - Tsedaka - Kasjroet - Briet - Sjabbat - Gebed - Feestdagen - Maanden - Jaartelling - Geschiedenis - Tempel - Synagoge - Rabbijn - Chazan - A tot Z

{{{afb_links}}}	Richtingen in het jodendom (Portaal)	{{{afb_rechts}}}
Rabbijns: Orthodoxen - Conservatieven - Liberalen \| Niet-Rabbijns: Karaïeten Onderverdeling Orthodoxen: Modern orthodoxen - Charediem (Chassidiem & Mitnagdiem) \| in Nederland

{{{afb_links}}}	Wereldreligies (Religieportaal)	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
Bahá'í - Boeddhisme - Christendom - Confucianisme - Hindoeïsme - Islam - Jaïnisme - Jodendom - Sikhisme - Taoïsme			{{{afb_groot}}}

Categorieën: Wikipedia:Gesproken Wikipedia | Jodendom