Chemisch bestrijdingsmiddel
Van Wikipedia
Chemische bestrijdingsmiddelen zijn stoffen die worden gebruikt om ziekten, plagen of onkruiden in de landbouw te bestrijden of organismen te bestrijden die hinderlijk of schadelijk zijn (bijv. mieren, ongedierte, aantasting van materialen, algen, ontsmetting van voorwerpen en installaties en houtbescherming). Men onderscheidt: gewasbeschermingsmiddelen (voor in de landbouw) en biociden (de overige). In de dagelijkse omgang worden bestrijdingsmiddelen vaak pesticiden genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Inleiding
Chemische bestrijdingsmiddelen zijn chemische stoffen die toxisch zijn voor het te bestrijden organisme. Chemische bestrijdingsmiddelen kunnen voor verschillende doelen worden ingezet. In de landbouw worden ze toegepast om planten te beschermen tegen plagen, ziekten en overwoekering door onkruid. In deze toepassing wordt vaak gesproken van gewasbeschermingsmiddelen. Het is hierbij belangrijk dat het te beschermen gewas minder gevoelig is voor de giftige werking van de stof, dan het te bestrijden organisme.
Chemische bestrijdingsmiddelen worden ook ingezet om mensen, (gedomesticeerde) dieren en materialen (oogst of anderszins waardevol materiaal zoals documenten) te vrijwaren van plagen of hinderlijke organismen. Voor sommige van deze toepassingen is er een overlap met conserveringsmiddelen, ontsmettingsmiddelen of geneesmiddelen. Sommige dingen worden uit technisch of esthetisch oogpunt met chemische bestrijdingsmiddelen vrijgehouden van ongewenste organismen, bijvoorbeeld scheepsrompen, koelwaterinlaatpijpen of terrassen of plantsoenen. In deze toepassing heten bestrijdingsmiddelen biociden.
Een nadeel van chemische bestrijdingsmiddelen is dat de stof meestal niet helemaal specifiek is, en dat niet alleen het te bestrijden organisme wordt vergiftigd, maar ook andere organismen. Vooral omdat bestrijdingsmiddelen door stromingen in bodem en atmosfeer ook op andere plekken terecht komen. Bestrijdingsmiddelen hebben ook de neiging om in de voedselketen te accumuleren. Dit probleem treedt met name op bij stoffen die slecht afbreekbaar zijn (persistentie) en nog lang na de toepassing er van in het milieu aanwezig blijven.
Een tweede nadeel is dat er resistentie tegen het middel kan ontstaan bij het te bestrijden organisme. Dit laatste leidt tot een wedloop tussen fabrikanten van bestrijdingsmiddelen en plaagorganismen.
In een aantal gevallen is biologische bestrijding een goed alternatief. In de ecologische landbouw wordt het gebruik van bestrijdingsmiddelen afgewezen.
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Oudheid
In 1200 voor Christus gebruikte men in China al kalk en houtas bij de opslag van producten om parasieten te bestrijden. Ook gebruikten zij plantenextract met insectenwerende werking om gewassen te beschermen.
De Romeinen gebruikten zwavel en bitumen tegen bladrollers in wijngaarden, en vanaf de 16e eeuw begon men met het gebruiken nicotine uit tabak, pyretinen uit de Pyrethrumplant en roteton. Even later gingen ze middelen gebaseerd op anorganische stoffen als koper, lood en kwik gebruiken.
[bewerk] Moderne tijd
Na de Tweede Wereldoorlog komen dan uiteindelijk de synthetische bestrijdingsmiddelen op gang.
[bewerk] Reactie milieubeweging
Na de publicatie van Silent Spring van Rachel Carson in 1962 werd wereldwijd duidelijk dat er nadelen zijn aan het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De giftigheid en persistentie van de middelen, met name van insecticiden als de organische chloorverbindingen (DDT, dieldrin, aldrin) zorgden ervoor dat onder roofvogels veel sterfte optrad. Inmiddels zijn veel schadelijke middelen verboden.
Moderne bestrijdingsmiddelen zijn redelijk snel afbreekbaar en minder breedwerkend dan de ouderwetse verboden middelen.
[bewerk] Typen bestrijdingsmiddelen
Bestrijdingsmiddelen worden ingedeeld in hoofdgroepen op basis van hun hoofdsamenstelling:
- Chloorkoolwaterstof-bestrijdingsmiddelen
- Organofosfaat-bestrijdingsmiddelen
- Carbamaten
[bewerk] Soorten bestrijdingsmiddelen
Bestrijdingsmiddelen worden soms benoemd op basis van welk soort organisme ze bestrijden:
- Fungiciden - tegen schimmels.
- Insecticiden - tegen insecten: luizen, rupsen, kevers, etc.
- Acariciden - tegen mijten.
- Mollusciciden - tegen weekdieren.
- Herbiciden - tegen onkruiden.
- Nematiciden - tegen aaltjes.
[bewerk] Risico's
[bewerk] Milieu
Bestrijdingsmiddelen kunnen een nadelige invloed hebben op het milieu. Zeldzame planten- en diersoorten kunnen in hun voortbestaan bedreigd worden. Dit probleem treedt het meeste naar voren als het bestrijdingsmiddel niet goed afbreekbaar is. Dat is vooral bij de oudere soorten synthetische bestrijdingsmiddelen het geval.
Zo is DDT berucht, omdat het zich via de voedselketen verplaatst van insecten naar insecteneters (waaronder vogels en vissen), en vandaar naar roofdieren. Dit geldt ook voor kwikverbindingen. De concentratie aan pesticide neemt toe per schakel in de voedselketen. Dit proces heet biologische stapeling. Uiteindelijk bereiken de pesticiden op deze wijze de grotere (roof)dieren en de vleesconsumerende mens.
Van deze stoffen worden de risico's in kaart gebracht. Door middel van testen weet men de lethale dosis vast te stellen.
[bewerk] Volksgezondheid
Het grootste gevaar voor de gezondheid is als residuën (overgebleven resten) van bestrijdingsmiddelen op voedselgewassen achterblijven. Daarom mag bijvoorbeeld fruit niet kort voor de oogst bespoten worden.
Er worden soms ook minieme hoeveelheden bestrijdingsmiddelen aangetroffen in drinkwater dat uit oppervlaktewater is bereid. De bestrijdingsmiddelen dringen vanaf de akkers door in de sloten en beken en in het grondwater. Het kan langs die weg ook in de melk terecht komen.
Er is ook een aantal incidenten bekend waarbij met pesticiden behandeld graan per ongeluk tussen graan terecht kwam dat voor menselijke consumptie was bestemd.
[bewerk] Regulering
[bewerk] Nederland
In Nederland bepaalt het College voor toelating van Bestrijdingsmiddelen welke middelen toegelaten zijn. Zij hebben een databank waar informatie over bestrijdingsmiddelen te vinden is.
[bewerk] Externe links
- College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen
- Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit : gewasbescherming
- Waterkwaliteit en waterbodem in Vlaanderen (Kaartensysteem met fysico-chemische en biologische waterkwaliteit)
- Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit : overzicht artikelen
- Onderzoeksgegevens in Nederland op kaart gepresenteerd
- PAN Pesticides Database (Alle gegevensbronnen in Noord-Amerika over bestrijdingsmiddelen via één ingang ontsloten)
- MIRA - Milieurapport Vlaanderen: achterinformatie over bestrijdingsmiddelen in Vlaanderen (Nederlands)
