Hasmoneeën
Van Wikipedia
De familie van de Hasmoneeën heeft een belangrijke rol gespeeld in de Joodse geschiedenis kort voor het begin van onze jaartelling. De familienaam gaat vermoedelijk terug op een voorouder met de naam Hasmon.
Inhoud |
[bewerk] Makkabeeën
De beroemdste nazaten uit de familie van de Hasmoneeën zijn Mattatias en zijn vijf zonen, ook wel aangeduid als 'Makkabeeën'. Mattatias en zijn zonen namen in het jaar 167 v. Chr. het initiatief voor de Makkabeese opstand, waarbij Joden die de Thora wilden naleven rebelleerden tegen de Seleucidische overheerser Antiochus IV Epiphanes. Het begin en verloop van de opstand wordt beschreven in het boek I Makkabeeën, zij het vanuit een gekleurd (pro-hasmonees) perspectief.
Aanvankelijk leidde Mattatias de opstand, maar na zijn dood nam zijn zoon Judas de leidersrol op zich. Hij is ook degene die als eerste de bijnaam 'Makkabeeër' kreeg (Makkabeeër betekent 'moker'). Drie jaar na het begin van de opstand veroverde Judas de tempel op de Seleucidische troepen en wijdde deze opnieuw. Dit wordt door Joden nog jaarlijks herdacht in het Chanoeka-feest.
Judas en drie van zijn broers (waaronder Jonathan, die Judas als leider van de opstand opvolgde) overleefden de Makkabeese opstand niet, maar sneuvelden in de strijd. Pas tijdens het leiderschap van de laatst in leven gebleven Makkabeese broer, Simon de Makkabeeër, ontstond een zelfstandige Joodse staat, waarover Simon de eerste vorst was.
Leiders van de Makkabeese opstand of koningen in de Hasmoneese dynastie zijn rood onderstreept
[bewerk] Hasmoneese dynastie
Toen Simon stierf, werd hij opgevolgd door zijn zoon Johannes Hyrcanus. Daarmee werd de Hasmoneese dynastie gevestigd.
De achtereenvolgende Hasmoneese heersers over de zelfstandige Joodse staat waren:
- Johannes Hyrcanus (134-104)
- Aristobulus I (104-103)
- Alexander Janneüs (103-76)
- Salome Alexandra (76-67).
Zij was de weduwe van Alexander Janneüs. - Hyrcanus II en Aristobulus II
(67-63; Hyrcanus II tot 37)
[bewerk] Groei van het Hasmoneese rijk
In de tijd van Judas Maccabeüs was Judea nog maar een klein tempelstaatje. Vooral de eerste Hasmoneese koningen toonden zich echter grote veroveraars. Het Hasmoneese rijk breidde zich snel uit, tot het de omvang had die het Israël van de koningen David en Salomo had.
 Judea tijdens Judas Makkabeüs |
 veroveringen door Jonathan Makkabeüs |
 veroveringen door Simon Makkabeüs |
 veroveringen door Johannes Hyrcanus |
 veroveringen door Aristobulus I |
 veroveringen door Alexander Janneüs |
 Uiteindelijke omvang van het Hasmoneese rijk |
[bewerk] Oppositie
Hoewel de Makkabeeën tijdens de opstand op veel steun konden rekenen vanuit de wetsgetrouwe Joden (in deze periode ook wel chasidim genoemd), veranderde dat toen de onafhankelijke Joodse staat was ontstaan. Uit de werken van Flavius Josephus blijkt dat de Farizeeën en de Essenen, die beide voortkomen uit de chasidim, gedurende heel de Hasmoneese periode kritisch of zelfs afwijzend stonden tegenover de Hasmoneese heerschappij. De reden hiervoor was tweeledig. In de eerste plaats hadden zij er bezwaar tegen dat de Hasmoneeën het koningschap en het hogepriesterschap in zich verenigden. Dit was, meenden zij, in strijd met de Thora: de koning moest afkomstig zijn uit de stam Juda, terwijl de hogepriester moest stammen uit de stam Levi, meer specifiek uit het geslacht van Aäron. In de tweede plaats namen de Hasmoneese vorsten in toenemende mate de hellenistische cultuur over, terwijl Essenen en Farizeeën zich juist sterk wilden maken voor de Joodse tradities en cultuur waar, volgens hen, de Makkabeeën juist voor gestreden hadden. Het boek 1 Makkabeeën lijkt geschreven te zijn met het doel de binnenlandse oppositie te overtuigen van de rechtmatigheid van de Hasmoneese heerschappij.
[bewerk] Einde van de dynastie
De broers Hyrcanus II en Aristobulus II waren na de dood van hun moeder Salome Alexandra in een hevige strijd om de opvolging gewikkeld. Uiteindelijk kwam aan hun beider pretenties een einde doordat de Romeinen in 63 v. Chr. Jeruzalem innamen. De Romeinen stelden Hyrcanus II aan als hogepriester over het Joodse land, dat een vazalstaat onder de Romeinen was geworden. Hyrcanus' gebrek aan ruggengraat gaf zijn raadsheer Antipater - de gouverneur van Idumea - de kans in toenemende mate een belangrijke politieke rol voor zich op te eisen.
Kort na de dood van Antipater wist de zoon van Aristobulus II, Antigonus voor korte tijd de macht over te nemen en de Hasmoneese staat in ere te herstellen (40 v. Chr.-37 v. Chr.). Herodes, de zoon van Antipater, heroverde Jeruzalem echter met hulp van de Romeinen en kreeg daardoor het koningschap over het Joodse land. Om zijn heerschappij ook in Joodse ogen legitiem te maken, trouwde hij met de Hasmoneese prinses Mariamne, maar haar politieke invloed was nihil. Ook Mariamnes broer Aristobulus III speelde, ondanks zijn hogepriesterschap, geen rol van betekenis meer.
De familie van de Hasmoneeën bleef nog wel geruime tijd populair onder de Joden, maar heeft Herodes en de door hem gestichte nieuwe Herodiaanse dynastie niet meer van de heerserspositie kunnen verdringen.
