Herodes I
Van Wikipedia
Herodes I de Grote (ca. 63 v. Chr. – 4 v. Chr.) was een vazalkoning onder de Romeinen over (delen van) Palestina (37 v. Chr. - 4 v. Chr.). Hij bouwde de nieuwe tempel te Jeruzalem. Hij was heerser ten tijde van de geboorte van Jezus. Hij was de eerste en belangrijkste koning binnen de Herodiaanse dynastie. Herodes was een zoon van Antipater en Cypros.
Inhoud |
[bewerk] Herodes' weg naar het koningschap
In de ruim honderd jaar voorafgaand aan Herodes' regering werd het Joodse land geregeerd door de Hasmoneeën (die de ambten van koning en hogepriester combineerden). In 63 v. Chr. maakte de Romeinse generaal Pompeius echter een einde aan de zelfstandige Joodse staat en werd Judea (waartoe ook Idumea en Samaria gerekend werden) een vazalstaatje van de Romeinen. De vazalstaat werd bestuurd door Hyrcanus II, die optrad als hogepriester en later ook de titel ethnarch mocht voeren. In deze periode was Herodes' vader Antipater gouverneur van Idumea en adviseur van Hyrcanus. Mede doordat Hyrcanus een niet erg daadkrachtige persoonlijkheid had, nam Antipaters politieke invloed steeds meer toe. Steeds meer betrok Antipater ook zijn zonen Herodes en Phasaël bij politieke en militaire acties.
Antipater en zijn zonen steunden de Romeinen onvoorwaardelijk. Toen Julius Caesar in 48 v. Chr. ingreep in de strijd rondom de Egyptische troonopvolging (zie bij Cleopatra VII), was zijn succes mede te danken aan Antipater die snel met een leger ter plaatse was. Als dank werd Antipater benoemd tot procurator over Judea. Herodes en Phasaël ontvingen de titel tetrarch. Herodes werd bovendien benoemd tot gouverneur van Galilea, ondanks dat hij nog maar vijftien jaar oud was.
De directe aanleiding voor Herodes' koningschap was echter de staatsgreep van Antigonus in 40 v. Chr., die het Hasmoneese rijk probeerde te herstellen (Antipater was toen reeds gestorven). Hyrcanus werd gevangengenomen en zou later geen politieke rol meer spelen. Phasaël werd ook gevangen genomen en pleegde in gevangenschap zelfmoord. Herodes had echter aan Antigonus weten te ontkomen en vertrok naar Rome. Van de Senaat kreeg Herodes de bevoegdheid met hulp van Romeinse troepen Judea te heroveren. Drie jaar later, in 37 v. Chr., wist Herodes Antigonus en zijn handlangers definitief te verslaan. Als dank ontving hij van de Romeinse Senaat de titel 'Koning der Joden'. Ook werden andere Joodse gebieden, die voorheen tot het Hasmoneese rijk hadden behoord, aan Judea toegevoegd, zodat Herodes regeerde over een gebied dat in omvang vergelijkbaar was met de omvang van het Hasmoneese rijk vanaf de tijd van Alexander Janneüs.
[bewerk] Herodes en het hogepriesterschap
Eerdere heersers uit de dynastie van de Hasmoneeën bekleedden naast het koningschap ook het ambt van hogepriester. Voor Herodes was dat vanwege zijn Idumeese afkomst niet mogelijk. Hij was dan ook gedwongen een hogepriester te benoemen van buiten zijn eigen familie. Dit was voor Herodes niet zonder risico, aangezien de hogepriester een grote invloed had op de publieke opinie en ook op politiek vlak een belangrijke factor was. Om te voorkomen dat de macht van de hogepriester te groot zou worden, behield Herodes zich het recht voor niet alleen een hogepriester te kunnen benoemen, maar deze ook te kunnen afzetten als dat in zijn ogen nodig was. Ook Herodes' opvolgers volgden deze politiek, zodat er in de Herodiaanse periode vele verschillende hogepriesters zijn geweest (zie de Lijst van Hogepriesters in de Herodiaanse periode).
[bewerk] Herodes' bouwwerken
Herodus was dol op gebouwen in Romeinse stijl. Dit zag je vooral terug in de stad die hij bouwde aan de kust van de Middellandse Zee, de stad genaamd Caesarea. Daar stond het vol met Romeinse gebouwen, zoals een amfitheater, een hippodroom en een aquaduct. Deze kustplaats werd dan ook al zeer snel het grote centrum van het oostelijk deel van het Romeinse rijk.
Behalve Caesarea heeft Herodes nog andere gebouwen gebouwd. Zo was hij bijvoorbeeld dol op paleizen en landhuizen, natuurlijk voor eigen gebruik. Ook heeft hij burchten laten bouwen. De belangrijkste burcht was Masada, een vesting op een plateau bij de Dode Zee. Deze vesting was bijna niet in te nemen, omdat het plateau waarop het lag erg hoog was, en er maar één weg omhoog leidde, en dat was via een smal, stijl kronkelpad. Maar voordat je dan boven was, was je allang neergeschoten door het grote aantal Romeinse soldaten dat daar was geplaatst. Een andere burcht die hij liet bouwen was de burcht Antonia, die naast de tempel in Jeruzalem lag. Deze burcht werd vooral gebruikt om de stad Jeruzalem in de hand te houden. Hij lag ook naast de tempel om bij rellen op het tempelplein snel te kunnen ingrijpen.
Herodes' belangrijkste bouwactiviteit tijdens zijn regering was echter de verfraaiing van de tempel in Jeruzalem. Van 20 v. Chr. tot 10 v. Chr. werd er zeer intensief aan de renovatie en uitbreiding van de tempel gewerkt, maar het duurde nog enkele decennia voor uiteindelijk al Herodes' plannen verwezenlijkt waren (Herodes zelf was toen al lang overleden).
[bewerk] Populariteit
Herodes was een bekwaam bestuurder, en bleef de keizerlijke macht in Rome zijn hele leven trouw. Hij was erg populair bij keizer Augustus, maar bij de Joden was zijn populariteit ver te zoeken. Dat kwam omdat hij niet uit het land Judea kwam en geen Joodse ouders had, waardoor hij een vreemdeling bleef bij de Joden. Zelfs zijn huwelijk met de Hasmoneese prinses Mariamne kon hierin geen verandering brengen. Ook werkte Herodes zeer nauw samen met de Romeinen, wat de Joden hem bijzonder kwalijk namen, omdat de Romeinen de bezetters waren van Judea. Door de grote geschenken die Herodes aan andere vazalkoningen en aan hooggeplaatste Romeinen (in het bijzonder de keizer) schonk, was de belastingdruk op zijn Joodse onderdanen erg hoog.
Herodes stond bekend als zeer gewelddadig, en sloeg geregeld opstanden hard neer. Ook liet hij 45 leden van de joodse Hoge Raad vermoorden, omdat die een plan van Herodes tegenwerkten. Maar de Joden namen het Herodes het meest kwalijk dat hij een schild met een afbeelding van een Romeinse adelaar boven de ingang van de tempel had bevestigd. Het voor de Joden meest heilige gebouw droeg hierdoor het symbool van de Romeinse overheersing, wat door Joden niet alleen als een vernedering werd ervaren, maar ook als godslastering omdat de Tien geboden het maken van afbeeldingen van mens en dier verbieden.
Na enkele jaren werd Herodes zo gehaat dat hij zich nergens meer veilig voelde. Hij wantrouwde iedereen die een gevaar voor hem kon zijn en was constant op zijn hoede voor een mogelijke staatsgreep. Veel Joden in hoge posities kwamen vroeg of laat onder verdenking te staan, meestal onterecht. Zelfs liet Herodes sommigen van zijn eigen familieleden terechtstellen, waaronder zijn eerste vrouw, een aantal leden van zijn schoonfamilie en drie van zijn zoons (zie hieronder). Toen keizer Augustus dit hoorde, sprak hij volgens de overlevering: "Je kunt beter Herodes' varken zijn, dan zijn zoon."
[bewerk] Herodes in het Nieuwe Testament
Volgens het Nieuwe Testament werd Jezus geboren tijdens de laatste jaren van Herodes' leven. Het Evangelie naar Mattheüs vermeldt dat magiërs ('wijzen') uit het Oosten een ster volgden naar Judea. Daar deden zij navraag bij koning Herodes waar de nieuwe koning der Joden geboren was. Toen Herodes ontdekte dat de magiërs op weg waren naar Betlehem, liet hij alle kleine kinderen uit deze plaats vermoorden, de zogenaamde kindermoord van Bethlehem. Jozef en Maria waren echter met Jezus gevlucht naar Egypte. Pas na de dood van Herodes de Grote keerden zij uit Egypte terug.
[bewerk] Herodes' huwelijken en nakomelingen
Herodes had minstens tien vrouwen, bij wie hij veel zonen en dochters kreeg. Flavius Josephus noemt de volgende vrouwen van Herodes:
- Doris, een Idumeese vrouw met wie Herodes reeds gehuwd was voor hij koning werd. Bij haar kreeg hij Antipater, die hij kort voor zijn eigen dood liet ombrengen omdat hij hem verdacht van een samenzwering.
- Mariamne I, een Hasmoneese prinses, met wie hij huwde toen hij koning werd. Na verdachtmakingen van Herodes' zuster Salomé liet hij Mariamne echter ter dood brengen (29 v. Chr.). Mariamnes zoons Alexander en Aristobulus, die vanwege hun Hasmoneese afkomst zeer populair waren, wachtte in 7 v. Chr. hetzelfde lot.
- Mariamne II, de dochter van de hogepriester Simon ben Boëthus', de moeder van Herodes Filippus.
- Malthace, uit een Samaritaanse familie. Haar zoons Herodes Archelaüs en Herodes Antipas kregen na Herodes' dood beide het bestuur over een belangrijk deel van Herodes' rijk. Verder kreeg Herodes bij Malthace een dochter, genaamd Olympias.
- Cleopatra, afkomstig uit een belangrijke familie in Jeruzalem. Haar zoon Filippus kreeg na Herodes' dood het bestuur over de noordoostelijke delen van het rijk.
- Pallas, bij wie hij een zoon kreeg die hij Phasaël noemde, naar zijn overleden broer.
- Phaedra, bij wie hij een dochter had met de naam Roxanne.
- Elpis, bij wie hij een dochter had met de naam Salomé.
- 2 nichten van Herodes, van wie de namen niet vermeld zijn. Beide hadden geen kinderen.
Detail uit de stamboom van de Herodiaanse dynastie
| {{{afb_links}}} | Bouwwerken van Herodes de Grote | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Steden: Sebaste - Caesarea - Antipatris - Phasaëlis |
