Isaac Beeckman
Van Wikipedia
Isaac Beeckman (Middelburg, 10 december 1588 – Dordrecht, 19 mei 1637) was een Nederlandse filosoof.
Isaac Beeckman studeerde letterkunde en filosofie in Leiden en promoveerde in 1618 in geneeskunde te Caen. Na een korte carrière als kaarsenmaker en buizenlegger werd hij conrector in Utrecht en Rotterdam. In 1627 werd hij rector van de Latijnse school in Dordrecht, het huidige Johan de Witt-gymnasium. Hij overleed op 48-jarige leeftijd.
Beeckman was een leerling van Simon Stevin. Hij was leraar van Johan de Witt en was bevriend met René Descartes, die zijn eerste volledig bewaard gebleven werkje het Compendium Musicae aan hem opdroeg. In zijn tijd werd Beeckman als een van de meest ontwikkelde mensen van Europa beschouwd.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Van 1607 tot 1610 studeerde hij filosofie en literatuur in Leiden. In 1612 vertrok hij om te gaan studeren in Saumur en in 1618 studeerde hij medicijnen in Caen. Een leraar was, zowel in Leiden als Saumur , Simon Stevin.
In 1613 wilde Beeckman predikant worden. Maar dat gebeurde niet. In 1626 schreef hij:
In de philosophie moetmen altyt procederen van wonder tot gheen wonder, dat is te segghen, men moet so langhe ondersoecken totdat hetgene ons vrempt dunket, ons niet meer vrempt en schyndt; maer in de theologie moet men procederen van gheen wonder tot wonder.
Het bijzondere van Beeckman is dat hij meer met de handwerkslieden, technici en ingenieurs van zijn tijd omging dan met de wetenschappers van gevestigde universiteiten. In April 1620 trouwde hij Cateline de Cerf uit Middelburg, met wie hij zeven kinderen had. Ook in 1620 richt hij in Rotterdam een Collegium mechanicum op, een soort Technische Hogeschool. In 1627 wordt hij als rector van de nieuwe Latijnse school van Dordrecht benoemd.
Beeckman wordt gerekend tot de meest vooraanstaande wetenschappers van zijn tijd. Behalve dat hij arts en ingenieur was, bestudeerde hij de wiskunde en de natuurverschijnselen en stelde hij voor om alle wetenschap en kennis een gedegen basis te geven, met als voorbeeld de wiskunde.
[bewerk] Zijn Dagboek
Door de herontdekking in 1905 van zijn dagboek zijn we veel details over zijn leven en de contacten die hij onderhield te weten gekomen. Zoals de ontmoeting in 1618 met Descartes, op een plein in de stad Breda. De twee mannen discussieerden over een wiskundige puzzel die op een aanplakbiljet op de markt hing. De volgende dag meldde de jonge Fransman zich bij Beeckman met de oplossing van de puzzel. Descartes werd een vriend en leerling van Beeckman.
Het dagboek schetst een beeld van een Beeckman die onderzoek doet als veel van de grote denkers van de Renaissance, en door middel van veel brieven contacten met hen onderhoudt. Zo onderhoudt Beeckman contacten met de mathematicus en wetenschapper Girolamo Cardano, met Marin Mersenne, met Snellius, Stevin, met de sterrenkundigen Tycho Brahé en Kepler, met de filosoof Francis Bacon en met de artsen William Gilbert en William Harvey.
[bewerk] Descartes
Door zijn journaal weten we meer over zijn relatie met Descartes. Descartes was in eerste instantie een leerling van Beeckman. Beeckman bracht de jonge Fransman enthousiasme bij voor de wetenschappen en daagde hem uit. Descartes was zich hiervan bewust en dankte verschillende keren zijn meester en vriend hier voor. Hij biedt hem in 1619 een stuk over muziek aan: Compendium Musicae. Maar hun vriendschap was niet zonder wrijving, en verschillende keren botsten ze over een meningsverschil. Descartes kon ook zeer kritisch zijn ten aanzien van Beeckman.
[bewerk] Filosoof
Zijn tijdgenoot, de mathematicus en filosoof Pierre Gassendi zegt van hem dat het de beste filosoof is die hij ooit heeft ontmoet. De eerste kwaliteit van Beeckman is zijn natuurlijke nieuwsgierigheid. Dit verlangen om altijd nieuwe paden in te slaan verhindert hem jammer genoeg om zijn bijzonder originele natuurfilosofie te publiceren en te verspreiden. Beeckman is behalve filosoof ook een groot onderzoeker. Hij is bijvoorbeeld lange tijd bezig om een experiment te verzinnen dat het bestaan van God moet bewijzen.
[bewerk] Wetenschapper
Beeckman's visie op de natuur gaat uit van het atomisme. Hij is beïnvloed door Lucretius's lange gedicht De rerum natura en door de geschriften van Democritus. Hij stelt tegelijk met Sebastien Basson het concept van moleculen op en ontwikkelt het idee dat een fysisch-chemische substantie beschouwd kan worden als een aggregaat van samenstellende deeltjes, ofwel atomen.
Soms wordt Beeckman ook aangehaald als één van de eerste wetenschappers die het traagheidsprincipe en de valbeweging juist hebben weergegeven. In zijn Journaal is die ontdekking niet zonder meer te vinden. Zo lijkt hij geen onderscheid te maken tussen de rechtlijnige eenparige beweging en de cirkelvormige. Hij beweert dat - in vacuüm - beide bewegingen vanzelf zonder uitwendige krachten voortgezet worden. Volgens de huidige klassieke mechanica is voor een cirkelbeweging toch een middelpuntzoekende kracht nodig.
Men vindt bij hem ook een discussie over trillende snaren waarvoor hij aantoont dat de frequentie van de grondtoon omgekeerd evenredig is met de snaarlengte en de trillingstijd.
Beeckman is een expert uit de praktijk die altijd heeft geprobeerd om de wetenschap door de ervaring te verklaren en om hem technische toepassingen te geven. Hij verzet zich dus tegen de neiging van kamergeleerden om in de leegte te redeneren en om anthropomorfe argumenten te gebruiken. Hij gebruikt de praktijkkennis die hij heeft opgedaan als buizenfabrikant bij zijn werk om de werking van een pomp te analyseren (1615) en door een theorie op te stellen over luchtdruk (1629), die afwijkt van de gangbare theorie die stelt dat de natuur afschuw van de leegte heeft.
Hij interesseerde zich bijzonder voor de uitvindingen van zijn tijd, van de telescoop tot en met de eerste onderzeeër van Cornelis Drebbel.
